چک یک ورقهی با ارزش مالی است که معمولاً برای خرید در حال و پرداخت مبلغ در آینده استفاده میگردد. صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ارزش چک و تاریخ موردنظر برای وصول، چک را امضا میکند. در تاریخ ذکر شده - تاریخ سررسید - فردی که چک را دریافت نموده است به بانک مراجعه میکند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری فرد صادرکننده چک دریافت مینماید. به نوعی
چک یک قول پولی است که به گیرنده توسط فرستنده، تضمین میشود که در تاریخی مشخص میتوانید از من مقدار مشخصی پول دریافت میکند.
چک سند در حکم قانون لازم الاجرا است و از اسناد بازرگانی که به موجب آن، صادرکننده چک، پولی را که نزد دیگری دارد تمام یا بخشی را به سود خود یا ثالث مسترد میدارد. چک سند عادی تجاری در برخی موارد با رعایت اصول موجود قابل صدور اجرائیه میباشد. خط و قباله را هم در ایران قدیم چک میخواندند (دیوان معزّی) چنین ذکر شده است که سکه نیز از لغت چک، مشتق شده است. صدور چک اماره مدیون بودن است.
طبق قانون چک در ایران، شخص باید در زمان نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن در حساب خود وجه نقد، اعتبار یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد. تفاوت چک با کارتهای اعتباری هم در همین است.
البته امروزه این قانون معمولاً در مبادلات پولیای که بهوسیلهٔ چک انجام میشود، رعایت نمیگردد و در نتیجه در چند سال اخیر تعداد افرادی که به دلیل
چک برگشتی - یعنی چکی که در تاریخ مشخص شده، مقدار وجه وعده داده شده را تأمین نکند - به زندان میافتند رو به افزایش گذاشتهاست.
همچنین تورم یکی از دلایل اجتماعی است که بر چکهای برگشتی مخصوصا در عوامل تجاری بسیار تاثیر گذار است.
«قانون اصلاح قانون صدور چک» با هدف اعتبار بخشی به چک و به حداقل رساندن صدور چک بلامحل در سال ۱۳۹۷ توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از ابتدای سال ۱۴۰۰ اجرایی میشود.
در این قانون نحوه صدور، دریافت و انتقال چک تغییراتی داشته و افرادی که مبادلات خود را با چک انجام میدهند تکالیفی برعهده دارند. صادرکننده چک باید مندرجات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع را علاوه بر اینکه در برگ چک درج میکند در سامانه صیاد نیز ثبت کند. همچنین ذینفع چک نیز هنگام دریافت برگ چک باید مندرجات آن را در سامانه صیاد، استعلام و با مندرجات برگ چک تطبیق دهد. اشخاصی که قصد انتقال چک را دارند نیز دیگر نیازی به پشت نویسی چک ندارند و باید اطلاعات هویتی ذینفع جدید را در سامانه صیاد ثبت کنند.
انجام این امور از طریق ابزارهای دسترسی به
سامانه صیاد شامل اینترنتبانک و موبایلبانک بانکها، برنامکهای موبایلی حوزه پرداخت و شعب بانکهای عامل امکانپذیر است. همچنین سایر ابزار مورد استفاده برای ارائه خدمات چک به مشتریان شامل مواردی مانند تلفنبانک، ابزار پیامکی، کدهای دستوری و ... نیز در دست بررسی است که توسط شبکه بانکی اطلاعرسانی خواهند شد.
گفتنی است این تغییرات قانونی برای چکهای جدید با ظاهر متفاوت است. بر روی این چکها عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.» درج شده تا مشتریان بانکی، این مهم را مدنظر داشته باشند. همچنین رنگ این چکها نیر بنفش است. لازم به ذکر است چکهای سابق طبق روال کارسازی میشوند.