هنوز سه ماه هم از عمر دولت رییسی نگذشته، اما اگر اشتباهات کلامی او را فهرست کنیم با چند موضوع جدی روبه‌رو می‌شویم که این وضعیت نیازمند تامل و توجه ویژه‌ای می‌شود تا هر چه زودتر و قبل از آنکه خیلی دیر شود، بتوان آن را اصلاح کرد. در این بررسی، اما قبل از همه باید به این سوال پاسخ داد که اشتباهات ابراهیم رییسی چرا تا این حد مورد توجه است؟ آیا روسای جمهور پیش از او هیچ‌یک تپق نزده یا به دلیلی اشتباه نکرده بودند؟ آیا با ادبیات و لحن خاص خود سوژه رسانه‌ها نشده بودند؟ مگر در این مملکت احمدی‌نژادی نبود که فکر می‌کرد انگلستان جزیره کوچکی در غرب آفریقا است یا اگر ماهی ۲۰ هزار تومان در حساب بچه‌ها بگذاریم پانزده سال دیگر ۵۰، ۷۰ یا شاید هم ۱۰۰ میلیون پس‌انداز می‌شود؟! مگر خاتمی و روحانی و حتی هاشمی هرگز اشتباه نکرده بودند؟ حالا چه چیزی فرق کرده که ذره‌بین بزرگ‌تری روی گفته‌های رییسی قرار گرفته و هر کلام او با این دقت رصد می‌شود؟

محمدعلی ابطحی رییس دفتر رییس‌جمهوری دولت اصلاحات در گفتگو با «جهان‌صنعت» در پاسخ به این پرسش‌ها می‌گوید: «اینکه خطا‌های آقای رییسی بیش از سایر روسای جمهوری مورد توجه قرار گرفته است، چند دلیل دارد. اول از همه همین فضای مجازی است که الان دسترسی همه را به اخبار و… سهل کرده و قطعا در پررنگ شدن این اشتباهات نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.»

او با اشاره به اینکه «تصور نمی‌کنم او پراشتباه‌ترین رییس‌جمهوری از نظر اشتباهات لفظی باشد» گفت: «ما روسای جمهوری داشتیم که تعمدا ادبیاتی را که خارج از عرف فرهیختگی است به کار می‌بردند و آن موضوع خیلی قابل توجه‌تر و حتی نابخشودنی‌تر بود. من فکر نمی‌کنم که آقای رییسی نسبت به روسای جمهوری قبلی بیشترین اشتباهات لفظی را داشته باشد. در گذشته آسیب به کار بردن تعمدی ادبیات غیرفرهیختگی به مراتب بیشتر بود و برخی از آن عبارات در بین عموم هم رایج شد.»

ابطحی در پاسخ به اینکه آیا اگر در جریان مناظرات انتخاباتی میزان سواد کلاسیک رییسی محل بحث نمی‌شد، این اشتباهات تا این اندازه حساسیت‌زا بود؟ گفت: «شاید این طور باشد، چون به هرحال یک تلنگر اولیه بود، اما اگر آن مورد هم نبود، الان همین اندازه حساسیت وجود داشت، چون برخی از اشتباهات موارد بسیار واضحی است.»

وی افزود: «البته خطا‌های لفظی برای کسی که در همه حوزه‌ها آمادگی ندارد، اتفاقی نیست که به آن خیلی پرداخته شود، اما از طرف دیگر از آقای رییسی انتظار می‌رود با توجه به جایگاهی که دارند به سخنرانی‌ها و حرف‌های خود بیشتر توجه کنند و با دقت بیشتری به پشت تریبون‌ها بروند.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره اینکه بیشترین نقد به رییس‌جمهوری به خاطر این اشتباهات وارد است یا مشاوران او گفت: «طبیعی است که یک نفر نتواند همه مسائل را درک کند و بفهمد، او باید مشاورانی داشته باشد، اما به نظر می‌رسد خود او این نکات را خیلی جدی نمی‌گیرد یا مشاوران او توجه چندانی به این مسائل ندارند.»

ابطحی ادامه داد: «به نظر من عدم دقت و توجه به سخنرانی‌ها و آنچه که با توجه به فضای مجازی پیش چشم مردم قرار می‌گیرد، مهم‌ترین مساله است. فکر می‌کنم سیستم دفتر او هم این‌طور نباشد که برنامه‌ریزی دقیقی برای سخنرانی‌ها انجام دهد. تصور من این است که وقتی می‌خواهد سخنرانی کند به او گفته می‌شود که مثلا اسمی هم از مرحوم البوطی برده شود که او هم اشتباه می‌کند. در این جایگاه باید حتما به این موارد توجه کنند.»

وی همچنین گفت: «نکته دیگر اینکه سختگیری درباره برخی از این موارد هم خیلی ضرورت ندارد. مثل چند جمله ترکی حرف زدن در اردبیل نوعی همراهی با مردم و عدم خود گرفتن است و مثبت به حساب می‌آید. ما هم که ترکی نمی‌دانیم ممکن است چند کلمه بدانیم و در جایی به کار ببریم. منظورم این است که برخی عبارات که از ادبیات مردم فاصله چندانی ندارد حتی می‌تواند شیرین باشد.»

رییس دفتر خاتمی در دولت اصلاحات در واکنش به اینکه برخی ازاشتباهات اخیر مشخصا مصداق تمرکز نداشتن یا کم‌اطلاعاتی است، گفت: «بی‌تمرکزی را در روسای جمهور مختلف خیلی دیده‌ام. نمی‌خواهم مثال بزنم، اما بسیار پیش می‌آید که رییس‌جمهور اصلا حواسش جای دیگری است. کسی که وارد یک شهر شده و ده‌تا پروژه دارد و… عجیب نیست که جمله‌ای دقیق یا اسم یک فرد در ذهنش نماند. البته همه این‌ها بستگی به تصور و توقع ما دارد. یک وقت توقع این است که رییس‌جمهوری فرهیخته برای کشور بزرگی با تاریخ و تمدن ایران خیلی دقیق سخنرانی کند و جملات را از قبل آماده کند و دقت کافی را داشته باشد. یک وقت هم مثل الان با توجه به همه خصوصیاتی که از ریاست‌جمهوری و انتخابات و… می‌شناسیم این عدم تمرکز‌ها خیلی غیرطبیعی به نظر نمی‌رسد. منظورم این است که اگر او را مثل یک فرد معمولی دیگر بدانیم، خیلی از این موارد به خصوص موارد عدم تمرکز، طبیعی است.»

وی افزود: «برخی می‌گویند که او رییس‌جمهور است و نباید چنین خطا‌هایی کند، اما باید توجه کنند که یک فرد عادی رییس‌جمهور شده و نمی‌تواند یکباره از قالب یک فرد عادی بیرون بیاید. اگر یک فرد خبره و نخبه چنین اشتباهاتی داشته باشد نمی‌توان پذیرفت، اما الان یک فرد عادی رییس‌جمهور شده و نباید خیلی توقع داشت. ما او را با همین سادگی رییس‌جمهور کردیم و باید به همان اندازه توقع داشته باشیم.»

او خاطرنشان کرد: «همه توصیه من این است که ایشان به سخنرانی بیشتر اهمیت دهند. شاید این موارد هم در ابتدای دوره تلنگری بوده باشد تا اهمیت لازم را به سخنرانی‌ها و گفتگو‌ها با مردم بدهند که جبران شود.»

غلامرضا ظریفیان فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز در گفتگو با «جهان‌صنعت» ضمن تاکید بر اینکه تمرکز بر اشتباهات و گاف‌ها مختص ابراهیم رییسی نیست، گفت: «هر کسی که در این موقعیت قرار بگیرد، مورد توجه است فرقی هم ندارد که رییس‌جمهوری ایران باشد یا بایدن. طبیعتا حساسیت بر روسای‌جمهور و افرادی که در اداره جامعه یا عرصه‌های دیگر موثر هستند وجود دارد و خطا‌های کلامی آن‌ها مورد رصد قرار می‎گیرند. افرادی هم که در چنین جایگاه‌هایی قرار می‌گیرند باید خیلی مراقب باشند. از یک طرف یک ملت را نمایندگی می‌کنند و اشتباهات واژه‎ای فقط در سطح یک کشور نمی‌ماند و انعکاس جهانی دارد بنابراین باید این خطا‌های انسانی را به صفر یا حداقل برسانند. نکته دیگر اینکه طبیعتا درباره برخی افراد در ایران یا جهان حساسیت‌ها بیشتر است.»

وی افزود: «مثلا درباره آقای احمدی‌نژاد به این خاطر که از کلید واژه‌های خاص و ادبیات خاصی استفاده می‌کرد، این توجه‌ها مضاعف بود. خیلی وقت‌ها هم بحث اشتباه کلامی نبود و او فقط ادبیات و لحنی داشت که استفاده از آن توسط یک رییس‌جمهور غیرمتعارف بود. از همین رو اگر اشتباهی می‌کرد یا عبارت غیرمتعارفی را به کار می‌برد بیشتر مورد توجه بود و انعکاس گسترده‌تری داشت.»

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با اشاره به اینکه حساسیت روی برخی افراد کاملا طبیعی است، گفت: «به هرحال جامعه انتظار دارد که فردی در جایگاه ریاست‌جمهوری از ادبیات فاخر استفاده کند، چون زبان او زبان معیار برای آن موقعیت است. طبیعی است که اگر ادبیات وی متناسب و در ظرفیت آن موقعیت نباشد، یا اگر واژه‌هایی – حتی اگر اشتباه نباشد مثل «باید» و «نباید» ها- تکرار شود، حساسیت ایجاد می‌کند.»

ظریفیان همچنین گفت: «متاسفانه در جامعه ما هم به خاطر اینکه با نوعی کاهش سرمایه اجتماعی در ارتباط با مدیریت کشور رو‌به‌رو هستیم، طبیعی است وقتی عبارت غلط یا غیرمتعارفی از سوی مسوولی گفته شود و احیانا اگر این خطا‌ها تکرار شود، جامعه واکنش نشان می‌دهد. این واکنش در واقع واکنش به آن عبارت یا خطا نیست بلکه واکنش به کاهش سرمایه اجتماعی است و جامعه با نوعی فرافکنی، آن بیان و عبارت را تبدیل به طنز و… کرده و به اشکال مختلف از آن استفاده می‌کند.»

او درباره راه‌های کاهش خطا‌هایی از این دست نیز گفت: «فردی که در یک موقعیت ویژه رسمی قرار می‌گیرد هم زبان و هم حرکات بدن که زبان بدن نامیده می‌شود، بسیار مهم است و مخاطبان داخلی و خارجی به آن توجه دارند. البته سهو کلامی امری است که درباره هرکسی رخ می‌دهد، اما اگر تکرار شود، به موضوع جدی‌تری برای پردازش از زوایای مختلف تبدیل می‌شود. به هرحال افرادی که در این موقعیت‌ها قرار می‌گیرند، خیلی باید دقت کنند. اولا باید تا حد امکان مباحث اصلی را از طریق سخنگوی مجموعه خود بیان کنند، چون سخنگو فرصت بیشتری برای سنجیده و دقیق‌تر سخن گفت دارد. دوم اینکه مشاوران باید کمک بیشتری کنند تا آن موقعیت که نیازمند یک زبان فاخر است با تکرار جملات غلط یا غیرمتعارف دچار مشکل نشود.»

به این ترتیب تمرکز و توجه به خطا‌های کلامی آقای رییس‌جمهور را نباید مصداق ضدیت با او و دولت وی دانست. این حساسیت به خاطر جایگاه ریاست‌جمهوری است و هم قبلا بوده و هم بعدا خواهد بود. نکته آنجاست که برخی از روسای‌جمهور قبلی به واسطه گسترش کمتر فضای مجازی در زمانه خود، از چشم تیزبین مردم دورتر بودند و خطاهایشان بعضا این همه هیاهو به پا نکرده است.

از طرف دیگر آقای رییسی با هر میزان دانش، آگاهی و سوادی، امروز رییس‌جمهوری است و انتظار می‌رود که در حد و اندازه این جایگاه ظاهر شود و مراقب بازتاب داخلی و خارجی سخنان خود باشد.

اگر لازم است که حتما لازم است از مشاوران مجرب و دقیق‌تری بهره بگیرد و خطا‌های فعلی را جبران کند.