ابهام عرضه خودرو در بورس/ آیا خودرو در بورس کاهش قیمت خواهد داشت

بیش از دو سال است که زمزمه عرضه خودرو در بورس کالا به گوش می‌رسد و با وجود آنکه صحبت‌های اخیر معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالا از پیشروی این طرح حکایت دارد، اما هنوز جزئیات این طرح که باید توسط مجلس تعیین شود، مشخص نیست.

در واقع خودور به دو بخش تقسیم می‌شود بخش اول، خودرو‌هایی که مشمول قیمت‌گذاری شورای رقابت و تحت نظارت دستگا‌ه‌های دولتی هستند که قرار است ظرف چند روز آینده، مصوبه‌ای درباره قیمت‌گذاری این خودرو‌ها توسط وزیر صمت اعلام شود. سایر خودرو‌هایی که مشمول قیمت‌گذاری دستوری نمی‌شوند مثل خودرو‌های گروه خودرو ساز‌های بهمن یا بخشی از خودرو‌های شرکت ایران خودرو، عرضه و تولید می‌شود که در این رابطه مذاکراتی برای عرضه این خودرو‌ها در بورس کالا انجام شده است.

در بورس کالا به هر خودرو توسط بورس یک شناسه یا کد تعلق می‌گیرد که به این شکل خرید و فروش خودرو قابل ردیابی خواهد بود و هر شخصی می‌تواند هر سه سال یک بار با یک کد ملی، یک خودرو در بورس کالا خریداری کند و قبل از پایان سه سال مقرر نمی‌تواند اقدام به فروش آن کند. اگر شخصی قبل از پایان سه سال، اقدام به فروش خودرو کند، باید ۸۰ درصد از مابه‌التفاوت قیمت پایه و قیمت فروش بازار را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کند و این موضوع برای از میان برداشتن دلالی است.

از مازاد قیمت تمام شده هر خودرویی که توسط کارخانه‌دار ساخته و به بورس ارائه می‌کند صندوقی در وزارت صمت تشکیل می‌شود که از محل آن، ۱۰ درصد به عنوان پاداش به تولیدکننده خودرو بابت افزایش کمی و کیفی خودرو پرداخت می‌شود.

در این راستا اواخر آبان سال گذشته نیز کلیات طرح ساماندهی عرضه خودرو در بورس توسط مجلس تصویب و اعلام شد که بر اساس این طرح هر شخص می‌تواند هر سه سال یک بار با یک کد ملی، یک خودرو در بورس کالا خریداری و قبل از پایان سه سال مقرر نمی‌تواند اقدام به فروش خودرو کند.

همچنین در ۲۹ فروردین ماه سال جاری حجت الله فیروزی، سخنگوی کمیسیون صنایع مجلس از مصوبه این کمیسیون برای عرضه خودرو در بورس کالا جهت متعادل سازی عرضه و تقاضا خبر داده و گفته بود که براساس پیشنهاد کمیسیون مقرر شد در شرایطی که بازار خودرو با عدم تعادل مواجه و تقاضا برای انواع خودرو بنا به تشخیص شورای رقابت بیشتر از عرضه آن‌ها باشد، خودروسازان باید خودرو‌های تعیین شده توسط شورای رقابت را فقط از طریق بورس کالا عرضه کند. قیمت پایه عرضه خودرو در بورس در این پیشنهاد توسط شورای رقابت تعیین می‌شود؛ شورای رقابت مکلف است قیمت مبنا مورد استفاده در قیمت گذاری نهایی خودرو‌های مشمول این ماده را مستقیما بر مبنای محاسبه قیمت تمام شده در همان سال، با لحاظ هزینه‌های تحقیق و توسعه، هزینه‌های مالی موضوع تبصره ۲ ماده (۹ مکرر) و هزینه‌های مالی تولید با تایید حسابرس رسمی در قیمت تمام شده اعمال و تصویب کند.

با توجه به گفته‌های جواد جهرمی معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران خودرو‌هایی که مشمول قیمت گذاری نیستند منعی برای عرضه در بورس کالا ندارند و مذاکراتی برای عرضه این خودرو‌ها در بورس انجام شده است. «خودرو‌های تولیدی کشور در دو گروه مشمول قیمت‌گذاری می‌شوند. در گروه نخست قیمت خودرو‌ها به صورت دستوری توسط شورای رقابت مشخص شده و گروه دوم شامل قیمت‌گذاری دستوری نمی‌شود.»

جهرمی توضیح داد: گروه دیگر خودرو‌هایی هستند که توسط خودروساز‌های داخلی تولید و عرضه می‌شوند. مانند خودرو‌های گروه بهمن یا بخشی از خودرو‌های ایران خودرو که مشمول طرح قیمت گذاری نمی‌شوند. در این راستا مذاکراتی صورت گرفته که برای عرضه این گروه از خودرو‌ها در بورس کالا اقدام شود. با توجه به اینکه این خودرو‌ها مشمول قیمت گذاری دولتی نیستند و قواعدی که در وزارت صمت برای سایر خودرو‌ها وجود دارد، به این خودرو‌ها تسری پیدا نمی‌کند، مانعی برای عرضه آن‌ها در بورس کالا وجود ندارد. اقداماتی با گروه بهمن صورت گرفته و بعد از اینکه این شرکت مدارک و مستندات را به بورس کالا ارائه کند و پذیرش کالا در بورس انجام شد، عرضه کالا صورت خواهد گرفت.

در واقع درحالی که فیروزی اعلام کرده بود که خودروسازان باید خودرو‌های تعیین شده توسط شورای رقابت را فقط از طریق بورس کالا عرضه کند، اخیرا سید جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بر بازار بورس کالای ایران در گفت و گویی که با صدا و سیما داشته اعلام کرده است که پای خودرو‌هایی به بورس کالا باز میشود که توسط شورای رقابت قیمت گذاری نمی‌شوند.

روح الله ایزدخواه در این خصوص توضیح داد: «زمانی که سیمان در بورس کالا عرضه شد قیمت آن به شدت کاهش یافت. شفافیت اصلی‌ترین عاملی بود که سبب شد قیمت سیمان با عرضه در بورس کالا کاهش یابد. اتفاقی که انتظار می‌رود با عرضه خودرو در بورس کالا مجددا تکرار شود. شاید با این روش جلوی رانت‌ها و دلالی‌ها گرفته شود.»

قیمت‌گذاری دستوری همان‌طور که از جنس آن مشخص است باید به صورت دستوری اعلام شود که به گفته مسئولین این محصول در بورس با قیمتی مشخص فروخته می‌شود و قیمت دستوری نخواهد داشت. در صنعت خودرو با قیمت تمام شده محصول مواجه است که با شرایط و معیار‌هایی مشخص شده و با شیوه‌ای مشخص معین می‌شود. در واقع کارشناسان بورس معتقدند قیمتی که قرار است برای خودرو تعیین شود به گونه‌ای باشدکه برای سایر کالا‌ها در بورس انجام می‌شود، یعنی قیمت پایه مشخص می‌شود و در انتها رقابت، قیمت فروش را تعیین می‌کند. عرضه خودرو در بورس کالا موجب ایجاد تعادل در قیمت خودرو خواهد شد و از طرف دیگر افرادی اقدام به خرید می‌کنند که مصرف‌کننده واقعی بوده و در نهایت خودرو از حالت یک کالای سرمایه‌ای خارج می‌شود.