تاثیر کرونا بر اقتصاد مناطق آزاد جهان چگونه بود؟

همه‌گیری کرونا اقتصاد جهانی را دچار بحران کرد، اما در روند برخی مناطق آزاد نه تنها مشکلی ایجاد نشد، بلکه این مناطق توانستند بالاترین شاخص‌های اقتصادی را کسب کنند. منطقه آزاد DMCC امارات متحده عربی نیز یکی از این مناطق است. مرکز چند کالایی دبی یا DMCC، توسط مجله FDI در سال ۲۰۲۱ به عنوان بهترین منطقه آزاد در جهان برای هفتمین بار متوالی انتخاب شد.

مناطق آزاد جهان در سال ۲۰۲۱ توسط مجله fDi با شش داور مستقل مورد بررسی قرار گرفته و هر ساله بهترین‌ها به سرمایه‌گذاران معرفی می‌شود. علیرغم چالش‌های عظیمی که مناطق آزاد در سراسر جهان به دلیل همه‌گیری کرونا با آن مواجه بودند، مناطق آزاد انعطاف‌پذیری و ظرفیت بالایی برای مقابله با اثرات فوری بحران کرونا از خود نشان دادند و چشم‌انداز بلندمدت مثبتی را دنبال می‌کردند.

پس از منطقه آزاد چند کالایی دبی، منطقه آزاد فرودگاهی موریس قرار دارد که توانست رتبه دوم را به خود اختصاص دهد و در بعد از شیوع کرونا همچنان شاخص‌های اقتصادی برتر را به دست آورد. بعد از آن دو منطقه آزاد تجاری در چین با نام‌های دالیان و وایگائوکیائو (Waigaoqiao) توانست رتبه بهترین مناطق آزاد جهان را کسب کند و در بین ۱۰ منطقه آزاد جهان جای بگیرد. همچنین مناطق ویژه اقتصادی پیشرو لهستان نیز در بین ۱۰ منطقه برتر جهانی قرار گرفتند که کاتوویتس در رتبه پنجم و لودز در رتبه ششم قرار گرفتند.

این مناطق آزاد غالبا در گذشته نیز شاخص‌های برتری را کسب کرده بودند، اما در این بین مناطقی دیده می‌شود که نسبت به گذشته پیشرفت چشمگیری داشته و توانستند جایگاه خود را در بین مناطق آزاد تجاری جهان ارتقا ببخشند. منطقه آزاد عجمان امارات که در رتبه هفتم قرار گرفته و منطقه ویژه اقتصادی کالینینگراد روسیه که در رتبه هشتم قرار دارد، همین ویژگی دارند. همچنین منطقه آزاد کویول در کشور کاستاریکا نیز در رتبه نهم و منطقه تجاری غرب لندن نیز در رتبه دهم قرار گرفتند و توانستند با وجود شیوع کرونا همچنان به جذب سرمایه بپردازند.

از اسفند ماه سال ۹۸ تاکنون چالش برانگیزترین زمان برای اقتصاد جهانی بوده است و همه‌گیری کووید-۱۹، روند تجاری و سرمایه گذاری را نیز در جهان مختل کرده و منابع عمومی را بلعیده است، زیرا دولت‌ها میلیارد‌ها دلار را برای مهار عفونت و اقدامات رفاهی اجتماعی هزینه کردند و همین امر بودجه لازم برای حمایت از برنامه‌های مناطق آزاد نیز محدود شد.

به طور کلی، تعداد پروژه‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در ۷۹۸ منطقه آزاد که توسط مجله FDI بررسی شده نشان می‌دهد که پروژه‌های سرمایه گذاری از ۴۳۱ پروژه در سال ۲۰۱۹ به ۳۰۹ پروژه در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت و بین ژانویه تا ژوئیه ۲۰۲۱ به ۱۷۱ پروژه رسید که نشان‌دهنده کاهش ۱۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.

با اینحال، از نظر سرمایه گذاری، پس از افت شدید در سال ۲۰۲۰، ۲۹.۳ میلیارد دلار بین ژانویه تا ژوئیه سال ۲۰۲۱ سرمایه‌گذاری شد که در حال حاضر با ارقام کل سال ۲۰۱۹ برابری می‌کند. به عبارت دیگر، اگرچه تعداد پروژه‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد جهانی تا حدودی پایین‌تر از سطح قبل از شیوع بیماری کرونا است، اما شدت هزینه‌های سرمایه‌ای (سرمایه) در حال افزایش است.

در میان ابهامات ناشی از بحران کرونا، مناطق آزاد به بستری آزمایشی برای بهترین شیوه‌ها تبدیل شدند تا ایمنی کارگران خود را تضمین کنند. آن‌ها حتی فعالانه در تولید تجهیزات و واکسن‌های حفاظت فردی مورد نیاز خود و کل کشور شرکت کردند، سرمایه‌گذاران مناطق آزاد نیز به سمت تولیدات مرتبط با کرونا رفتند.

البته مشکلاتی که در پی شیوع کرونا ایجاد شد و فقر چشمگیری که در سال‌های اخیر در جهان رشد کرد، مسئله پیشنهاد G ۲۰ برای حداقل مالیات جهانی بر شرکت‌ها را روی میز گذاشت. این مسئله اگرچه در مورد مناطق آزاد تجاری مشخص نیست، اما ممکن است برخی مشوق‌های مالیاتی مناطق آزاد را محدود کند. نوع محدودیت‌های بودجه‌ای که به سطوح رو به رشد بدهی‌های دولتی بازمی‌گردد ممکن است موجب این دست سیاست‌ها در جهان شود.

پس از جدا شدن بریتانیا از اتحادیه اروپا که مقررات آن به طور سنتی دامنه توسعه مناطق آزاد را محدود می‌کرد، دولت بریتانیا یک برنامه جدید در ارتباط با بنادر آزاد در این کشور اعلام کرد و هشت مکان را در سراسر کشور با وضعیت بندر آزاد تعیین کرد. مناطقی از آمریکای لاتین و دریای کارائیب (LAC) نیز خوش بین هستند، زیرا در حال آماده شدن برای بهره مندی از طرح «بازگشت به قاره آمریکا» تحت حمایت ایالات متحده هستند که از کسب و کار‌های آمریکایی در تلاش هایشان برای احیای تولید حمایت می‌کند.

در مجموع بحران کرونا اگرچه تاثیرات خود را بر مناطق آزاد گذاشت، اما کم کم خود به فرصتی تبدیل شد تا سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد شدت بگیرد و به مشکلاتی که در ابتدای شیوع کرونا گریبان اقتصاد جهانی را غلبه شود. گزارش مجله FDI نشان می‌دهد مناطق آزاد توانستند با وجود بحران کرونا در نهایت روی ریل بازگردند و فضا را برای سرمایه‌گذاری‌های آتی نیز فراهم کنند. از این رو عمدتاً جریان سرمایه‌ها به سمت این مناطق آزاد است.