۴ تحول احتمالی در صحنه سوریه پس از اجلاس تهران

به نظر می‌رسد که با توجه به نتایج نشست سه‌جانبه تهران که در ۱۸ ژوئیه جاری با حضور روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه برگزار شد، صحنه سوریه در آینده قابل پیش‌بینی، شاهد تحولات مهمی باشد.

روزنامه «العربی الجدید» با بیان این موضوع، نوشت که انتظار می‌رود که صحنه سیاسی سوریه، شاهد تحول احتمالی باشد. مهمترین تحولات مورد انتظار در صحنه سوریه پس از این نشست، افزایش احتمالی مخالفت در برابر حضور نظامی آمریکا در منطقه شمال شرق سوریه و پیامد‌های سیاسی و میدانی آن است، پس از آن‌که دولت جو بایدن، ابتکار عمل در سوریه را به نفع روسیه و ایران کنار گذاشت.

بر اساس این یادداشت، دومین تحول، می‌تواند برتری دادن به روند «مذاکرات آستانه» در مقابل مذاکرات کمیته قانون اساسی در ژنو، به عنوان سازوکاری برای مدیریت اوضاع توسط سه کشور ضامن باشد. مذاکراتی که پس از برگزاری چندین نشست کمیته قانون اساسی، هیچ پیشرفتی نداشت و تنها موجب شد که روسیه از طریق آن بتواند، زمان بخرد، منجر شد.

در ادامه این یادداشت آمده است: تحول سوم، احتمال همگرایی و نزدیکی میان نظام‌های سوریه و ترکیه است. امری که ایران ماه‌ها است برای آن تلاش می‌کند و در سفر "حسین امیرعبداللهیان" وزیر خارجه ایران به آنکارا در ۲۷ ژوئن گذشته و سپس سفر به دمشق در سوم ژوئیه جاری و دیدار با "بشار اسد" رئیس‌جمهور سوریه این امر نمود بیشتری داشت.

نگارنده در ادامه نوشت: «تحول چهارم، مربوط به سرنوشت توافق‌های روسی - اسرائیلی به ویژه درباره عملیات نظامی اسرائیل در سوریه است که پس از جنگ اوکراین، شاهد تغییر قابل ملاحظه‌ای در موضع روسیه در این خصوص هستم. مسکو دیوار سکوت چند ساله خود را شکست و اقداماتی دیپلماتیک را علیه حملات اسرائیل آغاز کرد».

رویکرد‌های تحولات چهارگانه در سوریه

به اعتقاد نویسنده، با توجه به این روندها، امروز می‌توان در مورد چندین دستور کار خارجی روشن در سوریه صحبت کرد: روسیه، ایران، ترکیه و اسرائیل. آنچه این دستور کار‌ها را متمایز می‌کند این است که در برخی اهداف با یکدیگر تلاقی دارند و در برخی دیگر تعارض دارند. همسو بودن اهداف در این دستورکارها، موجب خنثی شدن تعارض‌ها و تضاد‌های موجود در آن‌ها نمی‌شود.

در ادامه این یادداشت آمده است: «روسیه نقش موتور محرکه را در وضعیت سوریه ایفا می‌کند که طی هفت سال گذشته پس از مداخله نظامی مستقیم خود در سپتامبر ۲۰۱۵، در آن سرمایه‌گذاری‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی انجام داده است و زمان آن فرا رسیده است که نتایجی را درو کند. مسکو به جای استفاده از موضوع سوریه در چارچوب کارت‌های فشار در جنگ با اوکراین، به حمله در این راستا روی آورد و این یکی از برجسته‌ترین اهداف مشارکت رئیس جمهور روسیه در کنار همتایان ایرانی و ترکیه‌ای خود در اجلاس تهران بود».

به اعتقاد نگارنده، «دستورکار روسیه در سوریه، مبتنی بر توانمندسازی نظام سوریه برای کنترل کل جغرافیای سوریه است و توسعه آن با جنگ روسیه علیه اوکراین در ۲۴ فوریه صورت گرفت، بنابراین سوریه وارد محاسبات بازی کارت‌های قدرت روسیه و آمریکا شد. به تبعیت این امر، ایالات از "نیرو‌های دموکراتیک سوریه" (قسد) و گروه "مغاویر الثوره" مستقر در پایگاه "التنف" واقع در مثلث مرزی سوریه، اردن و عراق حمایت کرده و نیرو‌های آمریکایی از آن به عنوان پایگاه اصلی برای پیگیری جنگ علیه داعش و نظارت بر حضور نظامی ایران در سوریه استفاده می‌کند».

نویسنده در ادامه نوشت که در همین راستا نیز سلاح‌های پیشرفته و جدیدی در اختیار مغاویر الثوره قرار گرفت که از آن در مانور‌های اخیر رونمایی کردند.

در ادامه این یادداشت آمده است: «در دستور کار روسیه در نشست سه جانبه تهران، مسکو با طرح درخواست خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه گام بزرگتری برداشت. این به معنای خروج صد‌ها سربازی است که در التنف، مناطق شرق فرات در مجاورت شهر الزور در پایگاه میدان نفتی العمر و مناطق حومه الحسکه در الشدادی، رملان و آمودا مستقر هستند. مسکو از این اقدام به دنبال گسترش نفوذ نظام اسد در این مناطق و بهره‌برداری از منابع نفت و گاز واقع در آنجا، که رکن اصلی ثروت نفت سوریه است، می‌باشد».

نگارنده معتقد است که اگر روسیه در این امر موفق شود، ایالات متحده را از نظر نظامی از منطقه خارج خواهد کرد که در شرایطی که تفکر راهبردی جدید آمریکا به سمت تقویت حضور نظامی پیش می‌رود، ضرر بزرگی برای این کشور پس از خروج از عراق خواهد بود.

اعتراض کرملین به حملات اسرائیل علیه سوریه

در ادامه این یادداشت آمده است که مسکو در پی حملات اسرائیل علیه سوریه، اعلام کرد که این حملات «نقض قوانین بین‌الملل» و «اقدامی غیرمسئولانه» و «غیرقابل قبول» است. مسکو برای نخستین بار از این ادبیات علیه تل‌آویو استفاده کرد و حتی الکس بن زوی سفیر اسرائیل در روسیه را به جلسه‌ای در وزارت خارجه روسیه احضار کرد تا جزئیات بیشتری درباره این بمباران ارائه کند. «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه تاکید کرد که کرملین اجازه نخواهد داد سوریه به میدان جنگی برای کشور‌های دیگر تبدیل شود.

نویسنده با اشاره به این‌که، پس از گذشت دو هفته، در پی حمله رژیم صهیونیستی به طرطوس، وزارت خارجه روسیه در چهارم ژوئیه گذشته، این حمله را «غیرقابل قبول» توصیف کرد و خواستار «توقف بدون قید و شرط» حملات شد. با علم به این‌که حملات اسرائیل به سوریه نُه سال است که ادامه دارد؛ به نظر می‌رسد این اعتراض روسیه به حملات مذکور، به موضع غربگرای اسرائیل در رابطه با جنگ روسیه علیه اوکراین مرتبط باشد. در پاسخ به این موضوع، مسکو به اسرائیل اطلاع داد که این وضعیت می‌تواند به این معنا باشد که ممکن است هواپیما‌های این کشور اجازه استفاده از حریم هوایی سوریه را نداشته باشند.

بر اساس این یادداشت، درهم تنیدگی و تلاقی دستورکار‌ها در خاک سوریه به پیچیدگی و تشدید بیشتر اوضاع میدانی منجر می‌شود، در حالی که هیچ نشانه‌ای برای راه حل سیاسی خارج از طرح‌ها و پروژه‌های روسیه در افق وجود ندارد. یکی از بارزترین نکات توافق در اجلاس تهران این بود که در میان ابتکارات موجود که می‌تواند راه را برای حل بحران سوریه همواره کند، پلتفرم آستانه موثرترین راهکار باشد.

در پایان این یادداشت آمده است: «در این زمینه، پیام‌های روسیه به ترکیه پس از اجلاس تهران را می‌توان با عملیات بمباران مناطقی در حوزه نفوذ این کشور که هدف آن فشار برای نزدیک شدن به نظام اسد است، توضیح داد».