دستفروشی شغلی مقدس، دستفروش انسانی شریف

تحولاتی که در عرصه کسب و کار رخ می‌دهد، شرایط را تعریف می‌کند و بسیاری از رویکرد‌ها و عملکردها، در گذر زمان با تغییرات رو به رو می‌شود. یکی از جدی‌ترین رویکرد‌هایی که در عرصه‌های کسب و کار شاهد هستیم، دستفروشی است. دستفروشی از گذشته‌های دور به اشکال مختلف وجود داشته و به عنوان یک روش کسب روزی برای آن دسته از افرادی که توان خرید محل کسب را ندارند، مورد استفاده قرار گرفته، اما به مرور زمان، دستفروشی مخالفان بسیاری پیدا کرد و به عنوان یک معضل مطرح شد.

نان حلال با دستفروشی

با نگاهی به آمار‌های سرقت، کلاهبرداری، زورگیری و انواع دیگر روش‌های حرام خواری، متوجه می‌شویم که دستفروشان انسان‌های شریفی هستند که در سخت‌ترین شرایط در هوای گرم یا سرد و حتی زیر باران و برف، بدون آنکه شرمنده این روش کسب و کار باشند، اقدام به دستفروشی می‌کنند تا لقمه نان حلالی به خانه ببرند و بر سر سفره با دیگر اعضای خانواده تقسیم کنند.

سختی کار دستفروشی

کافی است نگاهی انسانی به دستفروشی داشته باشیم. هنگامی که روی صندلی اتوبوس یا مترو نشسته ایم، دستفروشان با ساک‌هایی که بر دوش انداخته و به خاطر سنگینی آن ساک، ناچار شده اند به یک طرف خم شوند و دایم با صدای بلند کالایی را برای عرضه تبلیغ می‌کنند یا در کنار خیابان بدون توجه به انواع آلودگی ها، در انتظار مشتری، گاهی به زمین و گاهی به آسمان خیره می‌شوند تا شاید خریداری به سویشان بیاید.

کالای ارزان برای دستفروشی

یکی از مهمترین چالش‌های دستفروشان، تهیه کالا‌هایی است که قیمت مناسبی داشته باشد، زیرا جذابیت دستفروشی به عرضه کالای ارزان است. بنابر این دستفروشان ناچار هستند ساعت‌ها برای تهیه کالای ارزان، انواع بازار‌ها را بچرخند تا کالایی با قیمت مناسب تهیه کنند که همین امر وقت زیادی از دستفروشان می‌گیرد. اینگه گمان شود دستفروشی کاری ساده و بی دردسر است، نه تنها خوش باوری بلکه بی انصافی است و باید درک درستی از زحمات دستفروشان داشته باشیم.

دستفروشی جرم نیست

براساس قانون، تنها عملی جرم است که از نظر قانونی جرم و برای آن مجازات تعیین شده باشد، اما در قانون هیچ اشاره‌ای به غیرقانونی بودن دستفروشی نشده است. با این حال، دست‌فروشی، مصداق تخلفاتی همچون عرضه خارج از شبکه، فرار از پرداخت مالیات یا مواردی از این دست می‌شود که در قانون برای آن‌ها مجازات‌هایی تعیین شده است. از سوی دیگر قانون مدیریت خدمات شهری تاکید می‌کند که نباید اقدامی صورت پذیرد که در معابر، خیابان‌ها و سطح شهر برای رفت‌وآمد مردم مشکلی به وجود آید. همچنین هیچ فردی نمی‌تواند بدون داشتن مجوز‌های لازم، اقدام به فروش کند. در نتیجه وقتی مجوزی برای دستفروشی صادر نشده، اما افرادی خودسرانه در وسایل نقلیه عمومی یا سطح شهر اقدام به فعالیت‌های اقتصادی می‌کنند، مرتکب تخلف شده و امکان برخورد قانونی با این قبیل افراد متصور است.

بیشتر بخوانید:مصرف کننده بازنده عرضه خودرو در بورس

شرط تبدیل دستفروشی به جرم

البته نمی‌توان در مورد دستفروشی حکم قطعی صادر کرد، بلکه در شرایط خاصی امکان دارد دستفروشی تبدیل به جرم شود و در نتیجه فعالیت دستفروشی که مصداق تخلف است، می‌تواند تبدیل به جرم شود. قانون تاکید دارد که اگر دست‌فروشی مزاحمتی برای دیگران نداشته باشد، تخلف است، اما زمانی که مزاحمتی برای مردم ایجاد کند، آنگاه جرم محقق می‌شود. بنابر این اگر فعالیت دستفروش به نقض حریم خصوصی جامعه یا سدمعبر منجر شود، جرم صورت گرفته است.

اعتراض کسبه

یکی از دلایلی که باعث شده برخورد‌های نامناسبی با دستفروشان صورت پذیرد، اعتراض‌های گسترده کسبه و صاحبان مغازه است. این یک واقعیت است که ارزان فروشی دست فروشان به هیچ عنوان مورد تایید مغازه داران نیست، زیرا وقتی مردم می‌توانند یک کالای ارزان را از دستفروشان بخرند، به سراغ مغازه داران نمی‌روند. اما اعتراض کسبه نیز بی ربط نیست، زیرا آنان هزینه‌هایی همچون مالیات، عوارض، حقوق کارگر، هزینه‌های جاری همچون آب، برق، گاز و... را باید بپردازند، مبالغی که هرگز دستفروشان آن‌ها را نمی‌پردازند.

معدود دستفروشان آبرو بر

همانطور که در هر صنف و رسته ای، عده‌ای افراد متخلف و متقلب وجود دارد، در بین دستفروشان نیز افرادی پیدا می‌شوند که اجناس و کالا‌های بی کیفیت یا تاریخ مصرف گذشته را به مردم عرضه می‌کنند، کالا‌هایی که در بسیاری از موارد باعث تهدید سلامتی خریداران شده و پرونده دستفروشی را سیاه کرده است. البته این قبیل افراد بخوبی و بسرعت شناسایی می‌شوند و نمی‌توانند برای مدتی طولانی به این قبیل سواستفاده‌ها بپردازند.

دستفروشی رسمی شد

بدلیل آنکه درصد بیکاری در جامعه بسیار بالاست و به هر روش ممکن باید برای بیکاران کار ایجاد کرد، زیر سوال بردن و تهدید دستفروشان می‌توان به بیکاری دامن بزند، به همین دلیل رئیس مرکز بهبود کسب و کار وزارت اقتصاد اعلام کرد که با اعطای شناسه یکتا به دستفروشان، حرفه دست فروشی به عنوان کسب و کار رسمی اعلام می‌شود و صاحبان این مشاغل با ارائه کد ملی می‌توانند مجوز کسب و کار دریافت کنند. بر این اساس با همکاری شهرداری تهران مکان مناسب و ایمنی در اختیار دستفروشان قرار گرفت و مقرر شده بانک مرکزی نیز دستگاه پوز برای این مشاغل در نظر بگیرد. بنابر این با کمک وزارت کار و شهرداری ها، شغل دستفروشی از یک حرفه کاذب و مزاحم به یک شغل مفید و رسمی و در چارچوب خواسته‌های شهرداری‌ها تبدیل شد.

ساماندهی دستفروشی در مترو

از آنجا که دستفروشان فعالیت گسترده‌ای در مترو دارند، مسعود درستی مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره وقت شرکت بهره برداری متروی تهران در جلسه مشترک با نوده فراهانی رئیس اتاق اصناف ایران بر استفاده از ظرفیت‌های شهر زیرزمینی در راستای حمایت از تولیدکنندگان داخلی و اصناف تاکید کرد و گفت: تردد بالای مسافر باعث شده تا ایستگاه‌های مترو پتانسیل بالایی در حمایت از تولیدات داخلی داشته باشند. سرپرست وقت مترو ادامه داد: به منظور ارتقای کارایی و اثربخشی فضای ایستگاهی، می‌توان مکان‌های مناسب و بدون استفاده را برای برپایی این بازارچه‌های موقت شناسایی کرد. وی با اشاره به اینکه فعالیت این بازارچه‌ها را می‌توان به چهار دسته محلی، تخصصی، صنفی و فصلی تقسیم بندی کرد گفت: فروش بی واسطه و ارزان به مردم، ارائه تخفیفات مناسب به شهروندان و خانواده کارکنان شهرداری تهران و حمایت از اصناف و تولیدکنندگان داخلی از اهداف راه اندازی بازارچه‌های موقت در متروی تهران است.

حمایت به جای تحقیر و کتک زدن

مدتی است که کتک زدن و تخریب یا غارت اموال دستفروشان به صورت گسترده صورت می‌گیرد که نه تنها سوژه فضای مجازی، بلکه دستاویزی برای رسانه‌های بیگانه شده تا با ادبیات خاصی، مدیریت کشور را زیر تیغ تیز نقد بکشند. اما رویکرد‌های جدیدی که صورت گرفته، نشان می‌دهد که می‌توان به جای رفتار‌های قهرآمیز، به ساماندهی پرداخت.

دکتر زهرا نظری مهر / حقوقدان