تجارت جهانی و چالش دلارزدایی در تجارت بین المللی

امروز بحث در مورد تجارت بین الملل تقریبا تمامی محافل اقتصادی و سیاسی جوامع بشری را به خود اختصاص داده است. دلیل این امر از آنجا ناشی می‌شود که منافع حاصل از تجارت جهانی با گذشت زمان از اهمیت بیشتر و بیشتری برخوردار می‌شود، چرا که بخش اعظمی از رشد و توسعه جوامع بشری به میزان موفقیت دولت‌ها در حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی بخصوص از میان برداشتن موانع و محدودیت‌های تجاری در سطح بین الملل و همچنین دنبال کردن فرآیند اصلاحات ساختاری در اقتصاد ملی بستگی خواهد داشت.

اصول و قوانین تنظیم شده در سازمان تجارت جهانی به تنهایی قادر به حل امور اقتصادی و اجتماعی (توسعه جوامع بشری و کاهش فاصله طبقاتی بین آنها) نیست. کشور‌های در حاال توسعه که هنوز بامشکلات ساختاری بسیاری در نظام اقتصادی و مالی خود روبرو هستند و به تنهایی باید با مسائل و محدودیت‌های متعدد مالی و تکنولوژی مواجهه شوند، شاهد سیاست‌های یک جانبه و گااهی انحصاری از سوی کشور‌های توسعه یافته می‌باشند که با در دست داشتن اهرم قدرت در سازمان‌های جهانی و بین المللی فقط در تضمین منافع تجاری و اقتصادی خود بدون توجه به خواسته‌های مشروع کشور‌های در حاال توسعه هستند. عدم انتقال سرمایه وتکنولوژی پیشرفته از کشور‌های توسعه یافته به کشور‌های در حال توسعه و عدم همکاری سازنده در زمینه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی بین دو قطب اقتصادی این واقعیت را تاًیید می‌کند که کشور‌های توسعه یافته تنها در حفظ رفاه خویش گام بر می‌دارند و در حل مسائل جهانی بطور جدی تلاش نمی‌کنند.


با استفاده از پیمان‌های پولی، امکان استفاده از پول محلی کشور‌های طرف پیمان ممکن می‌شود. پیمان‌های پولی با هدف تسهیل روابط مالی بین کشور‌ها و حذف پول‌های واسطی مثل دلار و یورو استفاده می‌شوند. کشور‌های مختلف در دنیا تلاش می‌کنند تا با ایجاد پیمان‌های پولی و افزایش استفاده از آن‌ها در مبادلات، وابستگی تجارت خود را به دلار و یورو کاهش دهند. علاوه بر این پیمان‌های پولی می‌توانند منجر به افزایش تجارت بین کشور‌هایی عضو پیمان شود. پس از سوءاستفاده آمریکا از حکمرانی پولی و اعمال تحریم اقتصادی بر دیگر کشور‌ها برای اعمال سیاست‌های خود در کشور‌های دیگر با اینکه کشور‌ها چاره‌ای جز فرمانبری از آمریکا را نداشتند، اما برخی کشور‌ها نیز به دنبال فرصتی هستند تا نقش دلار را از چرخه اقتصادی و تجارت خود پاک کنند و در عین حال کمترین ضربه را بخورند.
 

شکل‌گیری تجارت جهانی و توافقات اقتصادی


قدمت تجارت بین ملت‌ها به شکل گیری تمدن در دوره باستان باز‌می‌گردد. زمانی که بشر متمدن متوجه شد که برای بهبود حیات خود باید با دیگر ملل ارتباط برقرار کند. انسان تا سال‌ها، کالا را با یکدیگر مبادله می‌کردند و بعد‌ها پول را به عنوان واسطه‌ای استفاده کردند، اما پول هر کشوری، تنها در آن کشور مورد استفاده بود و این یک مشکل برای تجارت بود.


با شکل گیری تجارت‌جهانی، طبق یک قاعده اقتصادی هر کشوری به دنبال تولید کالایی است که در آن مزیت دارد و سپس می‌تواند این کالا را در نقطه‌ای دیگر از جهان بفروشد و با پولی که دریافت می‌کند کالای مورد نیازش را بخرد؛ بنابراین هر کشوری که تولید متنوع و بیش‌تری داشت و این تولید را به کشور‌های بیش‌تری صادر می‌کرد، می‌توانست نیاز خود را نیز بیش‌تر برآورده کند. به مرور زمان کشور‌ها به دنبال توسعه همکاری‌های متقابل اقتصادی بودند تا مشکلات تجارت را حل کنند و با رشد تجارت سطح رفاه جوامع را گسترش دهند.


پس از جنگ جهانی اول در سال ۱۹۲۷ نخستین گردهمایی برای رفع مسائل مربوط به تولید و تجارت در شهر ژنو برگزار شد، اما کار به جایی پیش نبرد. با شروع جنگ جهانی دوم با اینکه در طول مدت بین جنگ جهانی اول و دوم نیز تجارت بین کشور‌ها با مشکلات زیادی همراه بود، این مشکلات تشدید شد و به دلیل خرابی‌های ناشی از جنگ، قدرت اقتصادی و تولیدی کشور‌ها به شدت کاهش یافت.


کلاهبرداری بزرگ ایلات متحده آمریکا


با نزدیک شدن به پایان جنگ جهانی دوم، رئیس جمهور آمریکا (روزولت) که کشورش به دلیل پیروزی در جنگ و متحمل شدن کمترین صدمات، بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی و تجاری جهان به شمار می‌رفت، از ۴۴ کشور مختلف دعوت کرد تا در کنفرانسی در برتن وودز شرکت کنند که با هدف شکل‌گیری نهاد‌های بین‌المللی و کمک به رشد تجارت در جهان برگزار می‌شد.


یکی از مهم‌ترین تصمیمات در حوزه پولی، در جریان کنفرانس برتن وودز، توافق بر این بود که ارزش واحد ارزی کشور‌های مختلف بر اساس دلار آمریکا تعیین شود و از این به بعد کشور‌ها با دلار آمریکا به تجارت با یکدیگر بپردازند. این توافق گرچه در نگاه اول برای تجارت بسیار خوشایند بنظر می‌رسد، اما در پشت پرده حمکرانی پولی جهان را به ایالات متحده آمریکا سپرد.



با این تصمیم اقتصاد تمام کشور‌هایی که با دلار تجارت می‌کردند به دلار گره خورد و این کشور‌ها مجبور بودند تا از سیاست‌های فدرال رزرو و آمریکا پیروی کنند. حتی در اقدامی عجیب توسط آمریکا با اینکه این کشور توافق کرده بود تا دلار آمریکا بر اساس ارزش طلا محاسبه شود و از چاپ پول جلوگیری کند، نیکسون با حضور در یک برنامه تلوزیونی اعلام کرد که پایه پولی طلا را ترک خواهد کرد و دلار آمریکا بدون پشتوانه طلا منتشر می‌شود. این اقدام ناگهانی که به شوک نیکسون معروف است جهان را در بهت و حیرت کلاهبرداری بزرگ آمریکا فرو برد.


ایالات متحده آمریکا با حکمرانی پولی، سیاست‌های خود را به کشور‌های جهان تحمیل می‌کند و به دلیل وابستگی اقتصاد کشور‌های جهان به دلار، هر کشوری که از این سیاست‌ها پیروی نکند را با تحریم‌های اقتصادی آمریکا که مشکلات زیادی را برای اقتصاد آن کشور به وجود می‌آورد، تسلیم می‌کند. از طرفی کشور آمریکا با چاپ دلار ثروت خود را افزایش می‌دهد و تورم ناشی از آن را با دادن وام و بدهکار کردن کشور‌های دیگر به کشور‌های جهان منتقل می‌کند.
 

اهمیت پیمان پولی و دلارزدایی


پس از سوءاستفاده آمریکا از حکمرانی پولی و اعمال تحریم اقتصادی بر دیگر کشور‌ها برای اعمال سیاست‌های خود در کشور‌های دیگر با اینکه کشور‌ها چاره‌ای جز فرمانبری از آمریکا را نداشتند، اما برخی کشور‌ها نیز به دنبال فرصتی هستند تا دلار را از چرخه اقتصادی و تجارت خود پاک کنند و در عین حال کمترین ضربه را بخورند.
 

یکی از راه‌های حذف دلار و ارز‌هایی مثل یورو که بیش‌ترین همبستگی را با دلار دارند، گسترش استفاده از ابزار‌هایی مثل پیمان پولی و تهاتر کالایی است؛ بنابراین کاهش سلطه‌گری پولی دلار و یورو هدفی است که استفاده از پیمان پولی آن را محقق می‌کند و اهمیت این ابزار نیز همین مسئله است.
 

پیمان پولی راهکاری برای بی اثر کردن تحریم


اولین کشور‌هایی که به دنبال استفاده از پیمان‌های پولی هستند در واقع کشور‌هایی هستند که تحت تحریم کشور آمریکا بوده و به دنبال بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا هستند. برای این کشور‌ها اولین مقصد پیمان‌پولی کشور‌هایی هستند که از نظر تحریم توسط آمریکا نقطه مشترک دارند.


کشور ایران نیز که سال‌هاست که تحت تحریم‌های ظالمانه کشور آمریکا قرارگرفته به دنبال استفاده از این ابزار برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها است.

 
یحیی آل اسحاق؛ رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در گفتگو با خبرنگار ایبِنا با اشاره به شرایط جدید جهان و هاب منطقه بودن و موقعیت ژئوپولیتیک ایران، اظهار کرد: ایران می‌تواند در این شرایط با کشور‌هایی مثل روسیه، چین و کشور‌های طرف با این کشور‌ها که در تحریم غرب هستند، تعاملاتی را در نقل و انتقالات داشته باشد. باید به نحوی عمل شود که نیازی به دلار و یورو نباشد و به وسیله پیمان‌پولی تجارت با این کشور‌ها را افزایش یابد.
 

دولت سیزدهم از ابتدای آغاز به کار خود برای ایجاد مقدمات گسترش پیمان‌های پولی اقدامات مهم و اثرگذاری را انجام داده است. این دولت در مهم‌ترین اقدام خود ایران را به عضویت دائم پیمان شانگ‌های درآورده و تعاملات خود با کشور‌هایی مثل چین و روسیه که مشابه ایران تحت تحریم آمریکا هستند را افزایش داده است.
 

در این راستا رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: عضویت ایران در شانگهای، حضور در بریکس و کشور‌های همسایه در دوره دولت سیزدهم نشان‌دهنده توجه این دولت به روابط تجاری منطقه‌ای است. این مسئله باعث شده تا بتوانیم با توجه عملیاتی به روابط با این کشور‌ها از فرصت‌هایی که در حوزه ترانزیت، انرژی و مبادلات تجاری وجود دارد، استفاده کنیم.
 

بنظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی ایران می‌تواند با استفاده از فرصت به دست آمده و با ایجاد کارگروه‌های تخصصی پیمان‌های پولی با کشور‌های مختلف را توسعه داده و همچنین از فضای معاملات تهاتری استفاده کند تا اثرات تحریم‌ها را به حداقل برساند.