اجلاس اتحادیه پایاپای آسیا (ACU) با محور دلار زدایی در تهران آغاز به کار کرد

اجلاس اتحادیه پایاپای آسیا به صورت دوره‌ای هر سال در یکی از کشور‌های عضو برگزار می‌شود و محل دائمی دبیرخانه اتحادیه پایاپای آسیا در ایران قرار دارد. در این نشست، گزارش عملکرد اتحادیه پایاپای آسیا در سال مورد نظر توسط دبیرکل اتحادیه به اطلاع اعضای هیأت مدیره اتحادیه می‌رسد.

حدود پنج سال قبل از انقلاب، اتحادیه پایاپای آسیا با هدف ایجاد تسهیلات بازرگانی میان تعدادی از کشور‌های آسیا بدون استفاده از ارز‌های کلیدی و کمیاب به ابتکار «اسکاپ» به‌وجود آمد. اعضای موسس این اتحادیه شامل بانک‌های مرکزی ایران سریلانکا، هندوستان، پاکستان، نپال و بنگلادش بودند. با آماده شدن آیین‌نامه اجرایی آن انجام معاملات در داخل مکانیسم اتحادیه از نوامبر سال۱۹۷۵ آغاز شد. در سال‌های۱۹۷۷ تا ۱۹۹۹ به ترتیب بانک‌های مرکزی میانمار (برمه سابق) و بوتان به عضویت اتحادیه درآمدند. بانک مرکزی مالدیو به‌عنوان نهمین عضو در سال۲۰۰۹ به اتحادیه پیوست. اهداف تاسیس اتحادیه عبارتند از:

۱- فراهم کردن تسهیلات برای تسویه چندجانبه پرداخت‌های مربوط به معاملات جاری بین‌المللی میان کشور‌های عضو.

۲- استفاده از پول ملی کشور‌های عضو در معاملات جاری فی‌مابین و بالطبع صرفه‌جویی در استفاده از ذخایر ارزی.

۳- گسترش همکاری‌های پولی و تقویت روابط بانکی برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی میان کشور‌های منطقه آسیا و اقیانوس آرام و فراهم کردن ترتیبات معاوضه (سوآپ) پولی برای دسترسی موقت اعضا به واحد‌های پولی آسیا. برای انجام مبادلات بازرگانی اعضای این اتحادیه پول ملی خود را به یکدیگر به‌صورت اعتبار دوماهه وام می‌دادند. در دوران جنگ ایران و عراق، ایران برخی از احتیاجات خود را بدون استفاده از ارز‌های عمده و از طریق این اتحادیه توانست تامین کند و در مقابل این کشور‌ها از ایران نفت می‌خریدند. دبیرخانه این اتحادیه در بانک مرکزی ایران مستقر بود و حسن گلریز به مدت ۷سال با کارآمدی بالا و کوشش فراوان مسوولیت مدیریت این دبیرخانه را در سال‎های جنگ به عهده داشت گلریز معتقد است که «ایران همواره در این اتحادیه عضو بستانکار بوده است این به آن معنی است که ما به اعضای دیگر اتحادیه اعتبار می‌دهیم که نفت ما را بخرند؛ چون اعضا به ندرت کالای دیگری را از ایران خریداری می‌کنند.»

هر سال نمایندگان بانک‌های مرکزی عضو برای بررسی حساب‌ها و تسویه با تمدید مانده حساب‌ها در یکی از کشور‌های عضو جمع می‌شوند. یک‌بار هم کمیته فنی اتحادیه در تهران تشکیل شد که آن هم با ایام جنگ و آژیر خطر مصادف بود. نگارنده برای آشنایی با نمایندگان عضو اتحادیه در ایام فراغتشان دعوت می‌شد. بحث و گفتگو درباره مسائل اقتصادی این کشور‌ها و تشریح مسائل اقتصادی ایران در محیط دوستانه و سبز و خرم باشگاه بانک مرکزی همراه با میزی رنگارنگ از غذا‌های خوشمزه، خاطرات فراموش‌نشدنی زیادی را به یادگار گذاشته است.

در پنجاه و یکمین جلسه هیأت مدیره اتحادیه پایاپای آسیا عزم راسخ اعضا برای ایجاد فصل جدیدی از روابط اقتصادی و تعاملات مالی و تجاری و همچنین با محوریت دلار‌زدایی به عنوان پاسخ اجتناب‌ناپذیر کشور‌ها به پروژه سلاح‌سازی از دلار و پیشنهاداتی مهم برای ارتقا کارآیی و اثربخشی این سازوکار بین المللی ارائه داده شده است.

محور اصلی این اجلاس دلار زدایی و کاهش وابستگی به ارز‌های تحت سلطه است. همچنین، گزارشات اقتصادی کشور‌های عضو توسط رؤسای کل بانک‌های مرکزی عضو ارائه می‌شود. سپس، اعضای هیأت مدیره اتحادیه پیرامون رویداد‌های اقتصادی بین المللی و دورنمای اتحادیه به بحث و تبادل نظر می‌پردازند.

گفتنی است، در اجلاس سالجاری ضمن اصلاح اساسنامه اتحادیه به منظور تسهیل در پذیرش اعضای جدید، تعیین سبد جدید ارزی کشور‌های اعضا به منظور تسویه مبادلات بدون نیاز به ارز‌های یورو و دلار مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

امکان سنجی و به کارگیری ارز‌های دیجیتال بانک‌های مرکزی برای پرداخت‌های برون مرزی و رونمایی از شبکه پیام رسان بین بانکی کشور‌های عضو اتحادیه از دیگر دستورکار این اجلاس است.

خاطر نشان می‌سازد که در سال ۱۳۹۳ نیز بانک مرکزی ایران میزبان اجلاس هیأت مدیره و کمیته فنی اتحادیه پایاپای آسیا بود که در جزیره کیش برگزار شد.

شایان ذکر است اتحادیه پایاپای آسیا در سال ۱۹۷۴، جهت نیل به اهداف زیر تأسیس شده است: فراهم نمودن تسهیلات جهت تسویه چند جانبه پرداخت‌های مربوط به معاملات جاری بین‌المللی میان کشور‌های عضو، استفاده از پول ملی کشور‌های عضو در معاملات جاری فیمابین و بالتبع صرفه جویی در استفاده از ذخایر ارزی، گسترش همکاری‌های پولی و تقویت روابط بانکی به منظور توسعه فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی میان کشور‌های منطقه آسیا و اقیانوس آرام، و فراهم نمودن "ترتیبات سوآپ پولی" به منظور دسترسی موقت اعضاء به "واحد‌های پولی آسیا".