از تفاهم سیاسی تا تعامل اقتصادی

پول‌نیوز، مهدی کبورانی - پس از مذاکرات بسیار میان ایران و شش قدرت جهان حول پرونده هسته ای ایران، در نهایت توافقی سیاسی میان طرفین حاصل شد.

اما چرا توافقی «سیاسی»؟ موضوع آن است که تلاش ها برای حصول توافق نهایی همچنان ادامه دارد، هنوز پای جزئیاتی تکنیکی در میان است که نیاز به توافق در آنها نیز وجود دارد.

با این وجود با اطمینان می توان گفت که اینک هدف مورد نظر به دست آمده است؛ هر چند که ایران با محدودیت هایی برای پیشبرد برنامه هسته ای خود مواجه خواهد شد، اما تمامی تحریم هایی که در طول این مدت از سوی شورای امنیت سازمان ملل بر ایران تحمیل شد، لغو خواهد شد.

تنها سوالی که در این مورد هنوز بی پاسخ مانده، زمان رخ دادن این مهم است. از سوی دیگر اینک واشنگتن قدرت لازم برای عادی سازی روابط دوجانبه با تهران را به دست آورده و همچنین زمینه را برای دستیابی به منابع نفت و گاز ایران مناسب می بیند.

ایران با متوقف کردن ساخت تاسیسات جدید برای غنی سازی اورانیوم و کاهش تعداد سانتریفیوژهای خود به یک دوم تعداد موجود موافقت کرده است.

دو سوم از ظرفیت غنی سازی اورانیوم ایران برای مدت 10 سال متوقف شده و بخشی از ذخیره اورانیوم ایران نیز از کشور خارج خواهد شد. همچنین ایران با نظارت مداوم بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز موافقت کرده است.

اینک پس از موافقت های ایران با موارد فوق، طرفین مذاکره برای حصول توافق نهایی تلاش می کنند؛ توافقی که حصول آن در تیر ماه بسیار محتمل است.

نکته ای که باید به آن اشاره کرد آنکه به گفته تحلیلگران و کارشناسان روسی، به دنبال این توافق تشکیلات اتمی دولت روسیه (Rosatom) قادر به تامین سوخت اتمی جدید مورد نیاز ایران، باز پس گیری پس مانده های اتمی و البته خدمات رسانی به رآکتورهای در حال ساخت ایران است.

تصادفی نیست که باراک اوباما توافق با ایران را یک توافق «تاریخی» نامید و اشاره کرد که این توافق همسو و هم جهت با اهداف کلیدی ایالات متحده به دست آمده است.

زیرا اینک شرایط به گونه ای رقم خورده که واشنگتن از یک توجیه سیاسی برای متقاعد کردن جهان، به خصوص عربستان سعودی و اسرائیل و البته اکثریت جمهوری خواه مجلس سنا، برای لغو تحریم های علیه ایران برخوردار است. علاوه بر اینکه از این پس ایالات متحده قادر به برقراری روابط تجاری و اقتصادی پرسود با جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.

بان کی مون؛ دبیر کل سازمان ملل متحد به محض حصول نتیجه در مذاکرات میان ایران و شش قدرت جهان، گفت که یک توافق جامع در پرونده هسته ای ایران موجب تسهیل لغو تحریم ها خواهد شد.

بر اساس گفته های وی، این توافق در عین احترام به حقوق ایران، زمینه لازم برای جامعه بین المللی مبنی بر اطمینان از صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران را فراهم خواهد کرد.

در بیانیه منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد آمده است: "دبیر کل سازمان ملل متحد بر این باور است که یک راه حل جامع و مورد توافق طرفین منتهی به صلح و ثبات در منطقه شده و تمامی کشورها را برای همکاری مبنی بر مقابله با چالش های امنیتی، قادر می سازد".

کاملا طبیعی است که اخبار مربوط به نتیجه بخشی مذاکرات برنامه اتمی ایران و احتمال بسیار مبنی بر لغو تحریم های علیه ایران (که با تحریم نفت ایران تشدید شد)، بلافاصله بر بهای جهانی طلای سیاه تاثیر گذاشت و تنها در عرض 15 دقیقه پس از انتشار این خبر، بهای نفت برنت در هر بشکه با بیش از 5 درصد کاهش روبه‌رو شد.

همچنین مقامات ایرانی نیز با تایید نتیجه بخش بودن مذاکرات هسته ای، اعلام کردند که همچنان تفاوت های بسیاری میان مواضع ایران و ایالات متحده وجود دارد که باید در آینده مورد بحث قرار گیرد.

در مجموع آنچه که بیش از همه جلب توجه می کند آنکه مقامات ایرانی با وجود برنامه ریزی برای تمامی مراحل پیش رو، همچنان از ابراز تمایل بیش از حد خودداری می کنند و در انتظار رفتار طرف مقابل هستند.

چنین واکنشی در رفتار سرگئی ریابکوف؛ معاون وزیر امور خارجه روسیه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای این کشور نیز مشهود است. وی پس از حصول نتیجه اعلام کرد: "این دور از مذاکرات با توافق در مورد موضوعات کلیدی و تاثیرگذار در توافق های آتی به پایان رسید".

بر اساس گفته های ریابکوف این توافق حاکی از دستیابی به شرایطی ویژه و البته پیچیده است که بحث و بررسی جزئیات آن در آینده صورت خواهد گرفت، متن نهایی این توافق هنوز به نگارش درنیامده و خود فرآیندی پیچیده خواهد بود.

از سوی دیگر وی اعلام کرد که هنوز تفاوت هایی در مواضع طرفین وجود دارد که خوانش و برداشت طرفین از آنها باید شفاف سازی شود.

این واکنش ها بیش از پیش بر وجه سیاسی این توافق تاکید می کند؛ با در نظر گرفتن اظهارات فدریکا موگرینی و البته مقامات آمریکایی و غربی دیگر، می توان تئوری نیاز غرب به رابطه سیاسی و اقتصادی بر ایران را بیش از پیش به طور جدی مطرح کرد و با پررنگ تر شدن این تئوری، مطمئنا واکنش های مقامات ایرانی (و حتی روسی) نیز تغییر خواهد کرد.

از این رو می توان عدم ابراز تمایل بیش از حد از سوی مقامات ایرانی و البته گفته های سرگئی ریابکوف را ناشی از این امر دانست. هرچند که حصول توافق نهایی در تیر ماه بسیار محتمل است، اما با توجه به این تئوری می توان عدم تمایل بیش از حد مقامات ایرانی در این مرحله را توجیه کرد، چرا که ایران با موافقت با کلیات توافق، حسن نیت خود را ثابت کرده و توپ را به زمین غرب انداخته است؛ بدین ترتیب اینک باید منتظر مرحله بعد ماند.