ابهام در تحقق رشد ۳ درصدی مصرف بنزین

پول‌نیوز- مرکز پژوهش‌های مجلس به تازگی با انتشار گزارشی دغدغه های کارشناسان در زمینه پیامدهای منفی تک نرخی شدن بنزین را مورد تایید قرار داده است و بر ضرورت حفظ کارت سوخت با وجود اجرای این راهبرد جدید تاکید کرده است.

با توجه به نقش مهم بنزین در زندگی مردم و همچنین هزینه‌های واردات آن، رشد سالانه مصرف این فرآورده نفتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تک نرخی شدن بنزین و حذف سهمیه‌بندی آن هم‌زمان با اجرای گام سوم هدفمندی یارانه‌ها از ابتدای خردادماه امسال، حساسیت پیش بینی صحیح رشد مصرف بنزین را در سال جاری افزایش داده است. 

در هفته‌های ابتدایی تک نرخی شدن بنزین، مسئولین ارشد وزارت نفت در مصاحبه با رسانه‌ها تاکید می کردند که انتظار دارند با حذف سهمیه‌بندی بنزین، مصرف آن کاهش یابد (1). با این وجود، بعد از مدتی آمارها نشان داد که این پیش بینی محقق نشده و حتی رشد مصرف بنزین کشور نسبت به شرایط وجود سهمیه بندی بنزین نیز افزایش یافته است.     

با هدف مدیریت این وضعیت و در اواخر خردادماه، دولت مصوب کرد که قیمت CNG تا پایان فصل تابستان، 100 تومان کاهش یابد و این اقدام مصرف روزانه CNG در تیرماه امسال را یک میلیون متر مکعب افزایش داد. اخیرا نیز شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در مصاحبه با روزنامه ایران و در پاسخ به سوالی درباره پیش‌بینی میزان مصرف بنزین در سال جاری گفت: «در سال 93 متوسط مصرف کشور 69.7 میلیون لیتر در روز بود، با پیش‌بینی افزایش 3 درصدی مصرف در سال 94 انتظار داریم مصرف به 71.5 میلیون لیتر برسد»، اما آیا در حالی که رشد سالانه میزان مصرف بنزین در سال گذشته، 2.2 درصد بوده است، این پیش بینی معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران درباره میزان رشد مصرف بنزین در سال جاری محقق خواهد شد؟

تک نرخی شدن بنزین و حذف سهمیه‌بندی آن موجب شد تا تنها انگیزه مردم برای کنترل و مدیریت مصرف خود از بین برود زیرا دیگر علامتی مبنی بر رعایت سهمیه و بهره‌مندی از قیمت نیمه یارانه‌ای بنزین وجود ندارد. با تک نرخی شدن بنزین، شرایط توزیع این فرآورده نفتی در کشور تقریبا مشابه سال‌های قبل از اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین است. در آن دوره زمانی یعنی نیمه اول دهه هشتاد، میزان رشد سالانه مصرف این فرآورده نفتی 10.1 درصد بوده است. تنها تفاوت شرایط فعلی با شرایط نیمه اول دهه هشتاد، امکان افزایش مصرف CNG به عنوان سوخت جایگزین در سال جاری است،بنابراین می‌توان امیدوار بود که با اجرای سیاست‌هایی، بخشی از تقاضای موجود برای مصرف بنزین در سال جاری به مصرف این سوخت جایگزین منتقل شود و میزان رشد سالانه مصرف بنزین کشور به رکوردهای نیمه اول دهه هشتاد نرسد. بر همین اساس، در مجموع پیش بینی می‌شود که در سال جاری رشد میزان مصرف بنزین کشور نسبت به شرایط وجود سهمیه بندی بنزین افزایش یابد و به جای افزایش 3 درصدی مصرف بنزین، شاهد افزایش حداقل 7 درصدی آن و ثبت رکود مصرف روزانه 75 میلیون لیتر در سال 94 باشیم. رشد 4.7 درصدی متوسط مصرف بنزین کشور در ماه‌های خرداد و تیرماه امسال (بعد از تک نرخی شدن بنزین) در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، نشان دهنده احتمال بالای صحت پیش بینی مذکور است.

از آن‌جا که قیمت فعلی فوب خلیج فارس با احتساب هزینه‌های مترتب مانند حمل و نقل و توزیع حدود 2000 تومان است، هر لیتر بنزین تک نرخی فعلی، 1000 تومان یارانه دارد. به عبارت دیگر، همچنان قیمت بنزین توزیعی در کشور فاصله زیادی با هدف گذاری قانون هدفمند کردن یارانه‌ها در این زمینه دارد و این افزایش روزانه 5 میلیون لیتری مصرف بنزین  هزینه‌ای برابر 1825 میلیارد تومان برای دولت در پی خواهد داشت. با این وجود، دولت راهکارهایی دارد که می تواند با اجرای آن‌ها، میزان رشد مصرف بنزین در سال جاری را کاهش دهد:

حفظ کارت سوخت با اتخاذ تدابیر انگیزشی: با تک نرخی شدن بنزین، امکان سوخت‌گیری با کارت سوخت جایگاه داران برای مردم فراهم شده و انگیزه مردم برای استفاده از کارت‌های سوخت خود کاهش یافت. با تضعیف تدریجی این سامانه اطلاعاتی مهم، شفافیت بازار عرضه و تقاضای بنزین کاهش می یابد و میزان قاچاق این فرآورده نفتی افزایش خواهد یافت،اما در صورتی که دولت هر چه سریعتر و به خصوص تا قبل از پایان مهلت استفاده از سهمیه باقی مانده 700 تومانی در پایان شهریورماه امسال، تدابیر انگیزشی مانند افزایش قیمت سوخت گیری با کارت سوخت جایگاه داران به منظور ایجاد انگیزه برای مردم به استفاده از کارت‌های سوخت خود اتخاذ کند، روند تضعیف این سامانه اطلاعاتی متوقف می شود و قاچاق بنزین در سال جاری افزایش نخواهد یافت.

استمرار اجرای مصوبه کاهش نرخ CNG و حتی کاهش دوباره آن: با اجرای مصوبه دولت مبنی بر کاهش 100 تومانی قیمتCNG  از ابتدای تیرماه، میزان رشد مصرف بنزین در تیرماه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به 4.5 رصد رسید و این در حالی بوده است که این رقم در خردادماه 5 درصد بود. این کاهش نیم درصدی رشد مصرف بنزین نشان می‌دهد که اجرای سیاست کاهش قیمت CNG در هدایت بخشی از تقاضای جدید ایجاد شده برای مصرف بنزین به مصرف این سوخت جایگزین تاثیرگذار است. در صورتی که اجرای این مصوبه دولت تا پایان امسال تمدید شود و حتی دولت در مصوبه دیگری نسبت به کاهش مجدد قیمت CNG اقدام کند، پیش بینی می شود میزان مصرف این سوخت پاک مجددا افزایش یابد و بخش بیشتری از تقاضای مصرف بنزین کشور به مصرف این سوخت جایگزین اختصاص یابد.