ارمنستان؛ نزدیک و پرمنفعت

پول‌نیوز، محمدهادی نظام‌پور - شما نه تنها در ایروان، بلکه در هیچ نقطه‌ای از ارمنستان غریبه نیستید. این شاید کوتاه‌ترین توصیف برای نشان دادن شباهت‌های فرهنگی ایران و ارمنستان باشد. تشابهاتی که ریشه در اشتراکاتی هم‌چون نژاد، فرهنگ، حسن هم‌جواری و آداب و رسوم دارند. مشابهت‌های بسیاری میان برخی از اعیاد و جشن‌های ایرانیان و ارامنه دیده می‌شود. این اشتراکات آن‌چنان قوی هستند که حتی تفاوت‌های زبانی مانع ایجاد ارتباط بین طرفین نخواهد شد.

احترام مردمان ارمنستان به ملت ایران در دوران معاصر و پس از دفاع و حمایت معنوی ایران از این سرزمین در قبال جنگ با آذربایجان و هم‌چنین محکومیت کشتار ارامنه توسط دولت ترکیه دو چندان شده است.

از نظر اقتصادی این کشور اروپایی، با اقتصاد هر چند نوپا و تا حدی سست، آینده‌ای درخشان دارد. قرار گرفتن ارمنستان در راه تبادلات تجاری و اقتصادی اروپا و‌ خاورمیانه، روابط حسنه با اروپا و خاورمیانه و معافیت‌های مالیاتی در تجارت با كشورهای تازه استقلال یافته، موقعیتی مناسب برای این کشور ایجاد کرده است.

پس از استقلال ارمنستان از شوروی سابق در سال 1991 اصلاحات سیاسی و اقتصادی تأثیر مثبت بر رشد اقتصادی این كشور داشته است. در این راستا و با هدف تسهیل سرمایه‌گذاری در این کشور قانون تضمین حقوق و امتیازات اقتصادی سرمایه‌گذاران خارجی مصوب شد. بر این اساس سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به شکل سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت فرعی با مالکیت کامل انجام شود. سیاست سرمایه‌گذاری خارجی ارمنستان آزاد است. امکان خارج کردن سود و دارائی‌ها بدون هیچ محدودیتی از این کشور فراهم است. برای برخی از سرمایه‌گذاری‌ها، معافیت‌هایی نیز در نظر گرفته شده است.

قوانین دیگری نیز در این کشور برای تشویق سرمایه‌گذاری خارجی مصوب و اجرایی گردیده که از مهم‌ترین دستاورد آن‌ها می‌توان  به عدم نیاز به اخذ مجوز یا تاییدیه، امکان عقد قرارداد اجاره بلند مدت زمین برای افراد حقیقی و حق خرید زمین برای شرکت‌های خارجی ثبت شده در ارمنستان، امکان مالکیت ساختمان یا آپارتمان، معافیت از حقوق گمرکی صادرات و تضمین سرمایه گذاری و حل اختلافات اشاره کرد.

بنا بر آن‌چه گفته شد می‌توان ادعا كرد كشور ارمنستان امروزه یك كشور مستحكم مبتنی بر بازار آزاد است كه در میان كشورهای تازه استقلال یافته، لیبرال‌ترین سیستم قانون‌گذاری تجاری را دارد. ارمنستان هم‌اکنون یكی از چهار كشور عضو کشورهای مستقل مشترک المنافع و یكی از شانزده كشور دنیا است كه از نظام سیستم معافیت از حقوق گمرکی اتحادیه اروپا برخوردار است. برخورداری از این مزیت، به ارمنستان توان صدور 7000 محصول به بازار آزاد گمركی اتحادیه اروپا را می‌دهد.

این كشور مزایای قابل رقابت بسیاری برای سرمایه‌گذاری خارجی دارد؛ از جمله شاخصه‌های كلیدی آن نیروی كار ماهر و مقرون به صرفه، دسترسی آسان به بازار، امکان بهره‌گیری از امکات توسعه یافته تكنولوژی اطلاعات،  بخش فعال بیوتكنولوژی و علوم وابسته به آن، زیرساخت‌های مناسب صنعت الكترونیك و ابزار دقیق، بخش انرژی توسعه‌یافته زیرساخت‌های مناسب و در حال به روز رسانی الکتریسیته در این کشور است.

با این حال ارمنستان هم‌چنان تشنه دریافت سرمایه خارجی در بخش های مخابرات، انرژی، برق، گاز و آب و هم‌چنین زمینه‌های کم‌تر توسعه یافته‌ای هم‌چون اکتشاف و بهره‌برداری از معادن و صنایع غذایی است. با توجه به وجود جواهرسازان ماهر، قیمت‌های قابل رقابت، تجهیزات مدرن و مزایای معافیت مالیاتی، جواهرات به طور كلی و الماس به طور خاص، نیز زمینه‌ای مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ارمنستان به شمار می‌رود.

هدف از شروع این یادداشت با ارایه توضیحاتی در مورد فرهنگی دو ملت و ادامه آن با ویژگی‌های اقتصادی این کشور، قابلیت بررسی عمل‌کرد ایران برای بهره‌بردن از این امتیازات است. شاید توجه به این واقعیت که تجار و سرمایه‌گذاران ایرانی در کنار سرمایه‌گذاران روسیه، امریكا، فرانسه، آلمان، یونان و آرژانتین عمده منابع خارجی را به این کشور تزریق می‌کنند، تا حدی عمل‌کرد کشور را قابل دفاع کند. اما یابد پذیرفت که در این زمینه راه هم‌چنان باز و وزن امتیازات بیش از  آن چیز که است که تا کنون عاید کشور شده است.

در این بین موانع تعرفه‌ای بین دو کشور، مشکلات مربوط به همکاری ترانزیتی، مشکلات گمرکی، انحصار و تک‌قطبی در بخش اقتصادی ارمنستان، عدم شناخت دقیق از بازار ارمنستان، بسته‌بندی نامناسب کالاهای ایرانی، مشکلات سرمایه‌گذاران ایرانی در ارمنستان ناشی از اعمال تحریم‌های بین‌المللی، عدم اجرای دقیق قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری و تجاری در ارمنستان، موانع بانکی در انتقال پول تجار ایرانی به داخل کشور، برخی مشکلات موجود در جاده ترانزیت از مرز ایران تا ایروان به‌خصوص درفصول سرما را می‌توان مهم‌ترین عامل بازدارنده در توسعه روابط دانست.

در حالی که حجم كلی سرمایه‌گذاری خارجی در ارمنستان با رشد قابل ملاحظه‌ای مواجه است به نظر می‌رسد ایران نتوانسته است، هم‌چون سایر فرصت‌های پیش رو، از امتیازات خود بهره کافی را ببرد. شکی نیست در شرایط مشابه دولت و ملت ارمنستان همکاری را با شریک ایرانی را به طرف‌های غربی ترجیح خواهد داد.

بنابراین نباید توسعه تجارت در شرایط تسهیل شده پس از برجام را به جذب سرمایه خارجی محدود کرد. در شرایط جدید باید پایگاه‌های اقتصادی محکمی را در خارج از کشور ایجاد کرد و توسعه داد. در این بین و با توجه به حس رقابت و رو به دشمنی بسیاری از شرکای خارجی و همسایگان باید از روابط حسنه و مزایای اقتصادی این همسایه آرام و متین نهایت بهره را برد.

فعال‌سازی انجمن‌های دوستی و اقتصادی دو کشور، کاهش قوانین بازدارند، استفاده از نفوذ ایران‌دوستان ارمنی، بهره‌گیری از وکای خبره ارمنی و آشنا به تجارت در این کشور، ایجاد مشارکت با شرکت‌های ریشه‌دار و در نهایت توافق بر سر تعرفه‌ها، کشور را در شرایط بهتری برای رقابت و حضور در این بازار و فرصت اقتصادی قرار خواهد داد.