آلاینده‌‌هایی که خوره جان شناورها شده‌اند

عوامل موثر بر آلودگی دریایی به طور كلی به سه دسته مشخصه‌های شناور از نظر طراحی و جنس، مشخصه‌های دریا و مشخصه‌های دریا تقسیم می‌شوند. فعالیت‌هایی كه یكی یا چند مورد از این عوامل را كنترل کند، باعث می‌شود آلودگی در سطح شناور كاهش بیابد و مشكلات مربوطه نیز از بین برود.

در یك شناور شرایط مختلفی برای قرار گرفتن و رشد كردن انواع آلودگی وجود دارد. سطوح مختلف در شناورها از نظر تنش های وارده متفاوت هستند. سطوحی در شناورها وجود دارد كه نیروی دراگ زیادی به آنها وارد می شود و سطوحی نیز وجود دارد كه نیروی دراگ كمی دارند. مقدار نور موجود در قسمت‌های مختلف شناور، سرعت آب، جنس و زبری سطوح نیز از عوامل موثر بر مقدار آلودگی است. تمام این شرایط موجب می‌شود انواع مختلف آلودگی‌های دریایی كه نیاز به شرایط مختلف دارند، محل مناسب خود را پیدا كنند و به راحتی و با استحكام زیاد به بدنه شناور وصل شوند.

محل‌های مختلفی در یك شناور وجود دارد كه از نظر كاهش راندمان و كارایی شناور در اثر ایجاد آلودگی دریایی حساسیت دارند و مهم هستند. این محل ها باید مورد بازبینی مداوم قرار گیرند تا بتوان بر راندمان وسیله كنترل داشت.

  سطح شناور: به طور كلی می‌توان گفت آلودگی سطح شناور موجب افزایش مصرف سوخت و با افزایش مقدار آلودگی نیز مصرف سوخت اضافه می‌شود.

  پروانه: آلودگی پروانه از نوع سخت  است و مقدار كمی از این آلودگی ها مانند بارناكل و كرم تیوب دار موجب افت شدیدی در راندمان پروانه می‌شود. ناصافی سطحی پروانه نیز راندمان پروانه را كاهش می‌دهد. صافی پروانه را می‌توان با سنجه مخصوص پروانه كشتی اندازه گرفت.

  گنبد سونار: آلودگی گنبد سونار (محفظه ناوبری یا فاصله‌یابی صوتی) موجب افت شدید كارایی سونار می‌شود. از آن جایی كه روی گنبد سونار از رنگ‌های ضدخزه استفاده می‌شود، آلودگی آن اغلب شامل خزه و جلبك می‌شود و در صورت تخریب رنگ و ضد خزه امكان رشد سایر آلودگی‌ها نیز وجود دارد. وجود انواع آلودگی‌ها روی سونار موجب تفرق و پراش امواج و سونار بی‌كیفیت می‌شود.

  سطوح روی زین: سطوحی كه از بدنه روی زین قرار می‌گیرند و حین رنگ‌آمیزی بدنه رنگ نمی‌شوند، احتمال آلودگی بیشتری دارند و جزو مناطق حساس محسوب می‌شوند. خوردگی نیز در این مناطق شدید است . به این نقاط باید اهمیت داد چراكه اگر زمان طولانی وسیله به اسكله باز نگردد، همه جای بدنه دچار آلودگی و تشخیص محل‌های اثر زین نسبت به سایر نقاط مشكل می‌شود.

  شافت اصلی: شافت‌هایی كه با فایبرگلاس پوشش داده شده اند معمولا با رنگ ضدخزه پوشانده می‌شوند. با گذشت زمان رنگ روی شافت از بین می‌رود و آلودگی به سرعت شروع می‌شود. در این محل با ایجاد آلودگی‌های سخت، راندمان چرخش شافت پایین می‌آید.

بدنه تمام شناورهای دریایی معمولا از رنگ پوشیده شده است، بنابراین پارامتر تعیین‌كننده آلودگی، نوع رنگ مصرفی است. در طول سال‌ها تحقیق روی آلودگی‌های دریایی استفاده از مواد سمی در رنگ‌ها به عنوان بهترین راه‌حل برای جلوگیری از تجمع آلودگی‌های دریایی روی شناورها مطرح شده است. به طور كلی روش‌هایی كه رنگ‌های ضدخزه در مقابله با آلودگی استفاده می‌كنند، از روش‌های سمی برای كشتن لاروها چه قبل از نشستن و چه بعد از نشستن لارو تا روش‌هایی كه موجب جدا شدن و پس زدن آلودگی‌ها می‌شود، گستردگی دارد.

رنگ‌های قدیمی از زمینه حل‌شونده همراه با عناصر سمی مانند مس، روی، آرسنیك یا قلع تشكیل شده‌اند. مشكل این رنگ‌ها طول عمر كم آنها (در حدود دو سال) است. رنگ‌های خود‌ساینده حاوی قلع (TBT) كه در سال‌های ۱۹۵۰ تولید شدند، تحولی را در صنایع دریایی ایجاد كردند. این رنگ‌ها با عملكرد خوب، طول عمری در حدود ۵ سال ایجاد می‌کنند. متاسفانه وجود مقدار زیادی از تركیبات قلع در دریا به بسیاری از ارگانیزم‌های دریایی آسیب می‌زند و بنابراین از سال ۲۰۰۳ مصرف این‌گونه رنگ‌ها ممنوع شد.

برای جلوگیری از نشستن لارو و دانه موجودات دریایی روی بدنه شناور باید مقدار مشخصی از مواد سمی از رنگ در محیط اطراف آزاد شود. ولی این مقدار در اثر گذشت زمان كاهش می‌یابد و بنابراین باید شناور پس از مدتی از آب خارج و رنگ آن تجدید شود. عمر رنگ‌هایی كه حاوی TBT نیستند بین شش ماه تا ۲ سال است. تحقیقات نشان داده است بین مقدار آلودگی سطحی شناورها و عمر رنگ ضد‌خزه رابطه مستقیمی وجود دارد و هر ماه ۱۰درصد به مقدار آلودگی اضافه می شود.

عواملی نظیر نحوه استفاده (یعنی سرعت، تعداد موارد استفاده و زمان استراحت) از وسیله روی مقدار آلودگی بدنه شناور اثرگذار است. رنگ‌های جدید معمولا از نوع خودساینده هستند و بسته به سرعت آب، سطح بیرونی رنگ سائیده می‌شود و مواد سمی را منتشر می‌كند. این رنگ‌ها نیاز به حركت وسیله دارند تا بتوانند وظیفه خود را انجام دهند.

در واقع به علت تجمع جلبك و رنگ‌های هیدرولیزشده امكان نفوذ مواد سمی از رنگ به آب وجود ندارد و كارایی رنگ كاهش می‌یابد. علاوه بر این با ساكن ماندن وسیله در آب، جانوران دریایی كه روی سطح قرار گرفته‌اند، فرصت كافی برای رشد و ایجاد چسب‌ها و اتصالات قوی به سطح زیرلایه دارند. در نتیجه آلودگی سخت و مقدار آن به شدت زیاد می‌شود. بنابراین مقدار ساكن بودن وسیله از عوامل تعیین‌كننده مقدار آلودگی است.

آلودگی‌های دریایی به دو نوع نرم و سخت دسته‌بندی می‌شوند. نوع نرم شامل لجن و جلبك و علف است و كمترین اثر را روی كیفیت، راندمان و سرعت وسیله دارند. آلودگی‌های سخت موجودات دریایی هستند كه دارای پوسته‌ها یا بدن‌های آهكی هستند. تركیب این دو آلودگی اثر بسیار بیشتری روی افت كیفیت وسیله شناور دارد. بالغ شدن و به هم پیوستن انواع مختلف آلودگی‌ها و ذرات حجم و وزن زیادی را ایجاد می‌كنند.

  لجن: لجن اولین آلودگی است كه روی سطوح ایجاد می‌شود. تقریبا تمام ذرات موجود در آب با یك لایه لجن پوشیده شده‌اند. لجن می‌تواند شامل چند نوع از موجودات دریایی باشد كه پس از نیم‌ساعت روی سطح می‌نشیند. لجن را پس از یك ساعت می‌توان با دست احساس کرد. 

  دیاتوم: انواعی از موجودات دریایی به نام «دیاتوم» وجود دارد كه نسبت به رنگ‌های ضدخزه حاوی مس مقاوم هستند. با قرار گرفتن این نوع جاندار میكروسكوپی روی رنگ ضد‌خزه، امكان قرار گرفتن سایر موجودات دریایی روی آن ها فراهم می‌شود و با وجود استفاده از رنگ ضدخزه، سطح آلوده می‌شود.

  خزه و علف: این موجودات چند سلولی از طریق فتوسنتز فعالیت می‌كنند و در محیط‌های تاریك و عمیق دیده نمی‌شوند.

  بارناكل: بارناكل صدف مخروطی شكل با لبه دندانه‌ای است. این موجود دریایی با پوسته آهكی و محكم خود به شدت به سطوح می‌چسبد و موجب تخریب رنگ، افزایش نیروی دراگ، كاهش سرعت و افزایش خوردگی می‌شود. درواقع بیشترین ضرر آلودگی دریایی ناشی از این موجود دریایی است.

  كرم لوله‌ای: این نوع موجودات نیز كرم‌هایی هستند كه یك غلاف دارند و از روی بدنه شناور به خارج قرار می گیرند.