نقش کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی

پول‌نیوز،ابوالقاسم عربیون، فاطمه سادات موسوی میاندهی* - یکی از بهترین راه های موجود در جهت برطرف ساختن کاهش وابستگی جوامع اسلامی به غرب و حفظ استقلال و پافشاری بر ارزش های حاکم بر خود اقتصاد مقاومتی است.

این واژه برای اولین بار توسط رهبر انقلاب اسلامی ایران برای صیانت از تهاجم دشمنان در تمام عرصه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، تولیدی و... به عنوان راهنمای عمل همه مسئولان و مردم در برابر فشارها و تهدیدات دشمنان به عنوان ایده ای مبتکرانه و بسیار خلاقانه مطرح شده است.

کارآفرینی به عنوان یکی از اصلی ترین و مهم ترین موضوعات دنیای امروز و محرکه اصلی توسعه اقتصادی محسوب می شود و نقش آن در نوآوری یا ایجاد فضاهای جدید کسب وکار بر همگان روشن است.

توجه به این مهم که کارآفرین و کارآفرینی از عنصرهای بالقوه ی توسعه و حرکت به سوی پیشرفت و ترقی است می تواند بسیار بحث انگیز و مورد تحلیل باشد.

اقتصاد مقاومتی را میتوان چهارگونه تعریف نمود و چهار الگو از آن یا ترکیبی از همه ي آنها را در کشور به عنوان پروژه هایی ملی پیگیري  کرد. در تعریف این نوع جدید از اقتصاد صحبت از چهار نوع اقتصاد مطرح می شود:

الف) اقتصاد موازي؛ یعنی همانطور که هر انقلابی براي رسیدن به اهداف خود نیازمند نهادهایی براي تامین اقداماتش و حفظ کیان خود است، انقلاب اسلامی و کشور ایران نیز به نهادسازي هاي مقاومتی در اقتصادش نیاز دارد، بگونه اي که شاید ماهیتا از عهده نهادهاي رسمی اقتصادي بر نیاید. استفاده از سازمانهاي مردم نهاد، سازمان هاي دانش بنیان، مراکز تحقیقاتی و... نمونه هایی از نوع اند.

ب) اقتصاد ترمیمی؛ عبارت از اقتصادي است که در پی "مقاوم سازي"، "آسیب زدایی"، "خلل گیري" و "ترمیم" ساختارها و نهادهاي فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادي است. یعنی اگر در رویکرد قبلی می گفتیم که فلان نهاد نمیتواند انتظارات ما را برآورده کند، در رویکرد جدید به دنبال آن هستیم که با تعریف سیاست هاي نهادهاي موجود، کاري کنیم که انتظارات ما را برآورند . یعنی باید ترکهاي ساختاري دیوار نهادهاي اقتصادي را ترمیم کنیم. این مسأله یعنی ترمیم و مقاومسازي ساختارهاي اجرایی و اداري کشور حسب نیازهاي مختلف و مقتضیات زمان و مکان هم امري دور از ذهن نیست. کشورهاي توسعه یافته نیز در برهه هایی از تاریخ اقتصادي خود، مجبور به مقاومسازي ساختارهاي اقتصادي شدند. مثالً غرب پس از دو شوك نفتی 1979 و 1983 میلادي، اقدام به جایگزینی سوختهاي فسیلی با سایر سوختهاي نوین کرد؛ به طوري که امروزه با قیمتهاي بالاي یکصد دلار نیز دچار شوك نفتی نمیشود.

ج) اقتصاد دفاعی: تعریف سوم از اقتصاد مقاومتی، متوجه " هجمه شناسی"، " آفند شناسی" و " پدافند شناسی" ما در برابر آن هجمه است. یعنی ما باید ابتدا بررسی کنیم که مخالفان ما حمله به اقتصادمان و اخلال در آن را چگونه و با چه ابزارهایی صورت می دهند. بنابراین وقتی به اقتصاد مقاومتی دست یافته ایم که ابزارها و شیوه های هجمه ی دشمن را پیشاپیش شناخته باشیم و براساس آنها استراتژی مقاومت خود را علیه آنان تدوین و اجرا کینم. بدیهی است تا آفند دشمن شناخته نشود، مقاومت متناسب با آن نیز طراحی و اجرا نخواهد شد.

د)اقتصاد الگو: چهارمین تعریف نیز این است که اساسا اقتصاد مقاومتی یک رویکرد کوتاه مدت سلبی و اقدامی صرفا پدافندی نیست، بلکه الگویی کاملا " بلند مدت است که در تمام افکار و حرکات مسئولانش نمود واقعی و عینی دارد. در این رویکرد، ما در پی " اقتصاد ایده آلی" هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند، اقتصادی که برای جهان اسلام الهام بخش و کارآمد بوده و زمینه ساز تشکیل " تمدن بزرگ اسلامی" باشد. بدین معنا اساسا در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی از مولفه های مهم الگو می باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد. در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک پذیری و نوآوری می شود. بنابراین می توان مولفه های زیر را برای اقتصاد مقاومتی در نظر گرفت:

1. حمایت از تولید ملی
2. کارآفرینی
3. مدیریت مصرف و اصلاح الگوی آن
4. مردمی کردن اقتصاد
5. مصرف کالای داخلی
6. کاهش وابستگی به نفت
7. حمایت از صنایع دانش بنیان

اکنون جمهوری اسلامی پس از دوران سخت یا دوران هوشمندی و نرم افزاری مواجه سات. تحریم های شدید اقتصادی و محدودیت های کسب وکار داخلی و ارتباطات خارجی دست وپا گیر، شرایطی را فراهم ساخته تا یک بار دیگر تفکر ناب ایرانی پا به عرصه وجود گذاشته و راه حلی غافلگیرانه و اساسی را برای مقابله با این گونه فشارها ارائه دهد. عرصه ظهور تفکر اقتصادی بر پایه ی مقاومت که از سوی رهبر انقلاب ترسیم شده است، بیانگر مجموعه تعاریف، شاخص ها و سیاست هایی است که اقتصاد ملی را براساس شرایط فشار و تحریم و کاهش وابستگی ها به خارج فراهم ساخته و انعطاف پذیری را برای یک ملت به ارمغان می آورد.

ایجاد شرایط کارآفرینی درون سازمانی، نوآوری و توجه به افراد داخل سازمان و بالا بردن انگیزه ی تلاش و کوشش آنها همگی مصداق های کارآفرینی سازمانی و یکی از مهم ترین عناصر اقتصاد مقاومتی تلقی می شوند.

جامعه ای که در بستر کارآفرینی حرکت می کند جامعه ای زنده، پویا و فعال است و به سادگی می تواند مشکلات و فشارهای بیرونی و درونی را تحمل کرده و پشت سر بگذارد. در جامعه کارآفرین خطر پذیری بسیار بالا و در عین حال امری طبیعی است و از آنجایی که جامعه کارآفرین از آستانه تحمل بالایی برخوردار است از این رو دارای اقتصاد مقاومتی خواهد بود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اساس آموزه های اسلامی می فرماید : سرمایه گذاری و کارآفرینی کاری بزرگ نوعی عبادت است. ایران امروز بیستر از هر زمان دیگر به کار و کارآفرین نیاز داد تا توسعه یابد و پیشرفت کند.

ایشان با اشاره به اهمیت کار و کارآفرینی از دیدگاه اسلام ایجاد اشتغال را علاوه بر جنیه ثروت آفرینی، نوعی زمینه سازی برای به کارگیری گنجینه استعداد انسانی دانسته و می افزاید ایران امروز به کارگاه بزرگ تلاش و ابتکار و نوآوری تبدیل شده است اما این واقعیت تنها گام اول از روند پیشرفت و سرافرازی کشور است.

رهبر انقلاب اسلامی با تاکید بر نیاز اساسی کشور به کار و کارآفرینی خاطر نشان می کنند دو دلیل اساسی یعنی آمادگی کشور برای جهش و فشار اقتصادی دشمنان، ثابت می کند که ایران بیش از هر دوره دیگری به کار و کارآفرینی احتیاج دارد.

ایشان با شاره به تحریم ها و فشارهای اقتصادی نظام سلطه می افزایند، برای مقابله با این فشارها باید اقتصاد مقاومتی واقعی به وجود آوریم که معنای واقعی کارآفرینی نیز همین است.
در اینجا پیشنهاداتی جهت رفع موانع توسعه کارآفرینی جهت تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران می پردازیم:

1.    ایجاد و توسعه بانک های خصوصی ویژه توسعه کارآفرینی و کسب وکارهای کوچک و متوسط
2.    اصلاح قوانین و مقررات بانکی
3.    اصلاح و بازنگری قانون کار با رویکرد کارآفرینی
4.    اصلاح و بازنگری قوانین تجاری و مقررات صادرات و واردات با رویکرد کارآفرینی
5.    آموزش کارآفرینی در مقاطع مختلف تحصیلی
6.    توسعه پارک های علم وفناوری و مراکز رشد کسب وکارهای کوچک
7.    کاهش بروکراسی اداری در سازمان ها و توسعه اتوماسیون اداری به منظور تسهیل و حذف مراحل اداری غیر ضروری
8.    حمایت از ایده های خلاق و نوآور توسط سرمایه گذاران و بخش خصوصی
9.    مبارزه با مفاسد اقتصادی و مدیریت درست منابع ارزی
10.    استفاده حداکثری از زمان و منابع  و امکانات
11.    جایگزینی درآمدهای نفتی با در آمدهای غیر نفتی و کاهش وابستگی به نفت.
12.    استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند سازی یارانه ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهره وری و ارتقای شاخص های عدالت اجتماعی.
13.    مبارزه با مفاسد اقتصادی و مدیریت درست منابع ارزی
14.    ایجاد و توسعه شهرک های صنعتی با رویکرد کارآفرینی
15.    تحول در شرایط اقتصاد از طریق اجرای سیاست های اصل 44
16.    استفاده حداکثری از زمان و منابع و امکانات.

توسعه کارآفرینی در کشور ضمن فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه پایدار، مسائل و مشکلات جاری از جمله فقز، نابسامانی اجتماعی و فرهنگی، بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی و معضل انبوده سایر بیکاران را مرتفع خواهد کرد. دستیابی به رشد و توسعه اجتماعی به عنوان یک چشم انداز ملی مهم ترین آرزوی هر ملتی است. اما تحقق چنین چشم اندازی نیاز به تدوین و اجرای راهبردهای اثر بخش دارد.

توجه به آنچه مقام معظم رهبری درباهر تحقق اقتصاد مقاومتی با محوریت کارآفرینی بیان می کند می تواند جامعه اسلامی را به الگوی برتر در جهان امروز تبدیل کد و سلطه مستکبران را نابود ساخته و اجازه تحرک به دشمن نداده و تحرکات اسلامی مبتنی بر عدالت را در جامعه جهانی سازماندهی کند.


دانشیار و عضو هیات علمی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران*
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی دانشگاه تهران*

 منابع:
1.    فاخر،غدیر؛ بهرام زاده، حسینعلی؛ برهانی، وجیهه. (1395). نقش فرهنگ کارآفرینی سازمانی در اقتصاد مقاومتی( مورد مطالعه: شرکت نمونه کارآفرینی کشور: آذین فورج). پنجمین همایش ملی و چهارمین همایش بین المللی مهارت آموزس و اشتغال. سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور. مرداد 1395. تهران.ایران.
2.    میرکازهی ریگی، فیصل (1394). نقش کارآفرینی در تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور. اولین کنفرانس مدیریت و کارآفرینی در شرایط اقتصاد مقاومتی. مرداد 1394. تهران. ایران.
3.    عربیون، ابوالقاسم؛ یوسفی، سمیه؛ شایع ثانی، محمد مهدی. (1395). بررسی تاثیر و رابطه کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران. دومین کنفرانس مدیریت و علوم انسانی در ایران. مهر 1395. تهران.ایران.
4.    محمدی مقدم، یوسف؛ ذوالفقاری،حسین، علی پور، میثم؛ رسولیان، پریسا (1391). بررسی رابطه اقتصاد مقاومتی، گرایش کارآفرینانه و مدیریت دانش. فصلنامه مدیریت سازمان های دولتی. سال اول. شماره 2. بهار 1392. صفحه 120-107.