تک نرخی کردن ارز؛ مثبت یا منفی؟

پول نیوز - معاون بانک مرکزی از اجرای یکسان سازی نرخ ارز تا پایان امسال خبر داد؛ غلامعلی کامیاب، یکسان سازی نرخ ارز را از برنامه های این نهاد در حوزه اقتصاد مقاومتی برشمرد که مباحث آن در سطح دولت نیز در دست پیگیری است.

کامیاب با بیان اینکه بانک مرکزی از دو سال پیش کارهای عملیاتی برای اجرای این طرح را آغاز کرده و اکنون آمادگی های لازم کسب شده است، اظهار داشت: زمانی می توانیم این کار را به طور دقیق و کامل انجام دهیم که روابط کارگزاری بانک های ایرانی با سایر بانک ها به سطحی برسد که بتوانند به راحتی عملیات ارزی خود را انجام دهند.

وی با تاکید بر اینکه به طور دقیق نمی توان زمانی را برای آغاز یکسان سازی ارز تعیین کرد، گفت: اجرای این طرح به عوامل بسیاری بستگی دارد اما در مجموع پیش بینی ما این است که بتوانیم تا پایان سال به چنین درجه ای از روابط کارگزاری برسیم.

این مسوول دولتی در حالی از یکسان سازی نرخ ارز سخن گفته که به اعتقاد برخی از کارشناسان این عبارات چندان حرفه ای نیست؛ البرت بغزیان معتقد است: عنوان تک نرخی کردن ارز غیر حرفه ای است چرا که شرایط تک نرخی کردن ارز فراهم نیست به این منظور در ابتدا باید محدودیت ها و سهمیه بندی ها برداشته شود.

به گفته این کارشناس اقتصادی تک نرخی کردن ارز به معنای این است که یک نرخ برای ارز داشته باشیم؛ این تعریف به آن معناست که فاصله میان نرخ آزاد و دولتی برداشته شود حال آنکه میزان ارز به اندازه ای نیست که هر کس هر میزان که بخواهد دریافت کند به همین جهت یک نرخ دیگر برای بازار آزاد در نظر گرفته می شود تا نیازهای ارزی از طریق بازار مرتفع شود.

به گفته این استاد دانشگاه: از آنجایی که دولت ارز کافی در اختیار ندارد رقمی را برای ارز در بازار آزاد اعلام کرده و بازار از آن تبعیت می کند به همین جهت بازار نباید بانک مرکزی را بازیچه خود بکند، نباید سفرهای خارجی و روزهای خاص و ... ارز را تحت تاثیر بگذارد.

وی افزود:  این در حالی است هر زمان قیمت ارز نوسان کرده و جهش می کند پس از مدتی که قیمتها تعدیل می شود به قیمت سابق خود باز نمی گردد. به عنوان نمونه در نوساناتی که چندی پیش رخ داد شاهد افزایش نرخ ارز تا 4100 تومان بودیم اما زمانی که نرخ ارز بازگشت تا 3700 تومان پایین آمد و به قیمت سابق خود که کمتر از 3500 تومان بود نرسید.

یک تحلیلگر اقتصادی دیگر نیز با بغزیان هم عقیده است و اعتقاد دارد تک نرخی شدن ارز در شرایط کنونی اقتصاد به مصلحت نیست آنگونه که علی دینی ترکمانی به ایرنا گفته در شرایط کنونی به محض آنکه دولت و بانک مرکزی دست به اقدام بزنند، نرخ ارز در بازار آزاد افزایش جهشی می یابد و این تلاطم سبب می شود دولت بار دیگر در بازار ارز مداخله کند.

این کارشناس اقتصادی با یادآوری اختلاف میان نرخ رسمی و آزاد دلار در شرایط کنونی ادامه داد: برای نمونه اگر بانک مرکزی بخواهد نرخ رسمی دلار را 35 هزار ریال اعلام کند، قیمت آن در بازار آزاد به 40 هزار ریال می رسد و بار دیگر بازار ارز دوگانه می شود.

دینی ترکمانی افزود: با توجه به شرایط اقتصادی کشور، اُفت شدید قیمت نفت و کاهش درآمدهای نفتی ایران، امکان اجرای سیاست شناورسازی یا تک نرخی کردن ارز آن هم به شکلی که بانک مرکزی بتواند جواب متقاضیان را بدهد و مانع از افزایش آن در بازار ارز شود، وجود ندارد.

وی گفت: با این اوصاف تک نرخی شدن ارز گزینه رد شده ای است. همچنین اعمال این سیاست که بانک مرکزی نرخی تعیین نکند و اجازه شناورسازی آن و تعیین قیمت در بازار آزاد را بدهد، از اساس رد است.

این کارشناس اقتصادی درباره دلیل رد این گزینه ها توضیح داد: اکنون جز بانک مرکزی، متغیرهای دیگری نیز در بازار ارز نقش دارند که حجم کنونی نقدینگی یکی از آنهاست.

استادیار موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی ادامه داد: نقدینگی موجود در اقتصاد ایران به محض احساس افزایش نرخ دلار به سوی سرمایه گذاری سفته بازانه می رود و باعث می شود تقاضای واقعی برای ارز بالا برود.

دینی ترکمانی اضافه کرد: با ورود سفته بازان به این بخش، نرخ دلار نیز افزایش می یابد و بازار ارز در دور فزاینده ارتقای قیمت و افزایش انتظارات از نرخ ارز گرفتار می شود.

این کارشناس اقتصادی یادآوری کرد: همانطور که در سال های 1390 و 1391 خورشیدی شاهد بودیم، وقتی این دور افزایشی به راه بیفتد باید به طور مداوم منتظر افزایش نرخ دلار بود.

وی درباره حمایت و استقبال بازرگانان از سیاست یکسان سازی نرخ ارز توضیح داد: به طور معمول صادرکنندگان و بازرگانان از افزایش نرخ ارز سود می برند.

دینی ترکمانی افزود: البته اگر صادرات در خدمت ارتقای ظرفیت های تولیدی داخلی و اشتغالزایی باشد، افزایش نرخ برای اقتصاد کشور مفید خواهد بود اما اگر نرخ ارز بالا برود و در برابر، ظرفیت تولیدی بیشتر نشود و صادرات از محل مصرف داخلی باشد، این هیچ اثر توسعه ای مثبتی ندارد بجز اینکه فشارهای تورمی را در داخل بیشتر می کند.

این تحلیلگر اقتصادی گفت: اینطور نیست که تصور کنیم افزایش نرخ ارز در همه حال برای اقتصاد کشور خوب است بلکه این کار بستگی به این دارد که بدانیم منبع صادرات چیست، چه کالایی صادر می شود و اشتغالزایی آن چگونه است.

وی افزود: توسعه صادرات نیز در زمانی خوب و کمک حال اقتصاد کشور خواهد بود که ظرفیت های جدید در کشور ایجاد کند و در صورتی که این کارکرد را نداشته باشد، دلیلی ندارد نرخ ارز افزایش یابد؛ مگر اینکه ذیفعان بخواهند صادرات بیشتری داشته باشند.

استادیار موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی تاکید کرد هنوز بخشی از واردات به کشور از طریق ارز مبادله ای انجام می شود.

وی ادامه داد: افزایش نرخ ارز هزینه تولید را در بنگاه هایی که به واردات کالاهای مواد اولیه، واسطه ای و سرمایه ای اشتغال دارند، بالا می برد که می تواند به تشدید تورم منجر شود.
دینی ترکمانی افزود: با این اوصاف یکسان سازی یا شناورسازی ارز به این معنی است که نرخ دلار در بازار آزاد به بیش از 40 هزار ریال افزایش یابد.

وی گفت: هرچند دولت اعلام کرده است قصد یکسان سازی نرخ ارز دارد اما نرخ ارز رسمی ارز دولت تغییر نکرده و فقط بانک ها مجاز به خرید و فروش ارز به قیمت بازار آزاد شده اند.

در سوی دیگر هستند کارشناسانی که تمام قد از یکسان سازی نرخ ارز دفاع می کنند؛ به اعتقاد آنها افزایش نرخ دلار فضای کسب‌وکار را متاثر کرده و فعالیت‌های غیرمولد را افزایش می‌دهد. در شرایطی که فعالیت‌های غیرمولد سود خوبی را نصیب افراد می‌کند، آن‌ها دیگر به سمت فعالیت‌های تولیدی نمی‌روند، به‌طوری‌که شاهدیم بازده تولید به 10 درصد رسیده است؛ حال آن‌که انتظار می‌رود بازده تولید بیشتر از سود بانکی باشد تا هم ریسک تولید را پوشش دهد و هم هزینه مالیات را دربرگیرد، در‌حالی‌که این اتفاق رخ نداده و سرمایه‌ها از بخش تولید خارج می‌شود.

به گفته آنها تغییر رفتار مردم در جریان پولی، برنامه‌ریزی‌های دولت را تحت‌الشعاع قرار داده و فشار پولی ایجاد می‌کند که قابل کنترل نیست و نظم بازار را به هم می‌ریزد. به همین دلیل دولت باید اقدامات عملی در پیش بگیرد و در این راستا هر چه زودتر ارز را تک نرخی کند.