توسعه و بهبود ظرفیت های مسیرهای طبیعی شمال تهران با فن آوری

پول‌نیوز -محمود مزینانی* فاش شدن خوش آب و هوایی شمیران تنها به پس قلعه و عزیمت گاه و بیگاه شاهان قاجار و سکونت خاندان پهلوی ختم نشد و در ادوار بعدی همزمان با توسعه ی شتاب آلود تهران، این محدوده نیز با تقاضای فزاینده برای زمین، آب و سکونتگاه مواجه گردید.

ذخائر طبیعی منطقه شمال تهران که متکی به طبیعت و آب رشته کوه توچال بود منشاء اصلی این تقاضا قرار داشت ؛ این روزها این منطقه هم از سوی مناطق مسکونی و تراکم جمعیت مجاور و هم از سمت جمعیت شهروندان تهران بزرگ در فشار درخواست قرار دارد چنانکه همزمان با ایام تعطیل و روزهای جمعه، محدوده های شمالی پایتخت به عنوان سهل الوصول ترین و ارزان ترین نقطه یی است که شهروندان تهرانی می توانند فارغ از دغدغه های روزمره لختی در آن بیاسایند.

اما این رفتن ها و آمدن ها به واسطه ی جمعیت و محدودیت های موجود در کنار نیازهای معمول و اولیه، اسباب برخی تخریب ها و آسیب های محیطی را نیز فراهم می آورد که تداوم این شرایط دیر یا زود ، ضمن لطمه به ذخیره گاه های طبیعی تهران، قدرت و نفوذ تأثیر گذاری آن نیز مضمحل می کند.

این روزها باید از آنچه که اسباب این شدن ها شد، صرف نظر کنیم و این فرض را بپذیریم که جمعیت چند میلیونی پایتخت از ابعاد مختلف وابسته به توچال و پهنه های پایین دست آن(از سوهانک تا کن) است ؛ یادداشت حاضر نیز در پی پیشنهاد تبیین راه کار جامع توسعه ی این مناطق با بهره گیری از فن آوری و "هوشمند سازی محیطی" منطقه است که ضمن حفظ ذخیره های طبیعی، شرایط بهره گیری از آن را به نحو بهتری فراهم نموده و مبتنی بر توسعه پایدار، برای نسل بعدی نیز ظرفیت سازی کند.

ملاحظه ی تجارب موجود در این محدوده به خصوص ولنجک، درکه و تجارب جهانی در اقلیم های مشابه سرنخ هایی از چگونگی اقدام در اختیار متولیان قرار می دهد.

ذیلاً محورها و برخی از سرفصل های کلیدی در اجرای پروژه مذکور ذکر می گردد، بدیهی است این موارد وابسته به بررسی های کارشناسی و تحلیلی و همچنین وسعت منطقه هدف تغییر خواهد کرد.

•    چالش ها :

-    مدل درآمدی: شاید یکی از چالشی ترین موضوعات در اجرا و پیگیری طرح های توسعه مناطق طبیعی، تدوین مدل درآمدی برای آن ها باشد؛ جامعه هر چیز قیمت گذاری نشده را رایگان می بیند در محاسبات هم خود نمی آورد و ملاحظه ای برای حفظ و صیانت از آن ندارد اگر چه بستن مالیات بر استفاده یا استفاده نادرست از اینگونه مواهب می تواند در تدوین مدل درآمدی موثر باشد اما اجرای چنین راهبردی هم، ساده نخواهد بود.

-    ساکنین قدیمی منطقه : رشد و توسعه در ذات خود، توسعه اجتماع های انسانی را هم در پی دارد به بیان صریح تر، موالید، نیازهای جدیدی را ایجاد می نماید که در خصوص دامنه های توچال، عدم امکان بارگذاری انسانی و توسعه سکونت گاه جدید در این مناطق، توصیه می شود.

-    تخریب حاصل از تردد: بی تردید، گسترش مراجعه به قرارگاه های طبیعی اسباب تخریب و پاکوب شدن آن را فراهم می آورد و تعیین چارچوب برای آن هم، تضمین کننده ی کاهش آسیب به آن نخواهد بود.

-    ساخت وساز و مصالح مورد استفاده و ایجاد تناسب با اقلیم
-    مدیریت پس ماند و فضولات انسانی
-    حضور دامداران در منطقه، که البته در مقیاس پایش پذیر، جزء جلوه های جاذب نیز می تواند باشد.
-    تعیین محدوده
•    فرصت های فن آوری ها :
-    بسیاری از اقدامات به واسطه ی اینکه رویکرد، حفظ طبیعت تعیین می شود، نیازمند فعالیت های هزینه بر زیر ساختی همانند راه، نیست لذا مجموعه ی اقدامات ارزان قیمت، در ایجاد محیطی متعادل و پر ظرفیت برای جمعیت تهران با تکیه بر مزیت های فن آوری قابل پیش بینی است.
-    مهمترین حوزه ی فن آوری در توسعه طرح، فن آوری های مرتبط با تولید انرژی پاک است که ظرفیت های بسیار خوبی هم در کشور وجود دارد.
-    فن آوری های پایش منطقه از قبیل پهبادها، دوربین های مدار بسته، و ابزار نقشه برداری هوایی
-    فن آوری های نوین ارائه خدمات مالی و پرداخت مبتنی بر ابزار همراه و وابسته به ارتباطات بی سیم(با هدف جلوگیری از آلودگی منظر) برای نیازهای تبادلی مالی مورد نیاز کسبه خرد و گردشگران
-    فن آوری های ایجاد امنیت اجتماعی، حمایت در برابر مخاطرات کوهستان و شبکه هشدار با بهره گیری از حس گرها، اشیاء متصل به اینترنت و شبکه دوربین های مدار بسته و سامانه های تعبیه شده برای اعلام نیاز فوری
-    فن آوری های پزشکی و اورژانس
-    فن آوری های مرتبط با دفع و جمع آوری فضولات انسانی و زباله(تولید انرژی، جمع آوری از طریق مخزن، مستراح خشک و ....)

•    ملاحظات :

-    اولویت در ایجاد اشتغال برای ساکنین فعلی منطقه
-    تکیه بر تولید داخلی و ظرفیت های موجود
-    احترام و تأکید بر مالکیت بومی
-    کمک به رفاه و آسایش ساکنین منطقه
-    جلب همکاری گردشگران و کوه نوردان
-    بهره گیری از معماری متناسب و مرتبط با فرهنگ منطقه، شهر و کشور
-    ایجاد مرکز ناظر منطقه مجهز به فن آوری های مانیتورینگ و هوش مصنوعی(جهت بهره گیری در پیش بینی ها، هواشناسی، مخاطرات، خوشه بندی مسیرها و نیاز هر مسیر و ...)

•    مراحل اجرا:

-    تشکیل کمیته ای مشترک متشکل از شهرداری، سازمان حفاظت از محیط زیست، منابع طبیعی، وزارت نیرو(آب و فاضلاب) و میراث فرهنگی و گردشگری
-    انجام مطالعه ی ملی و بین المللی با اولویت مناطق و شهرهای مشابه از ابعاد جغرافیایی و جمعیتی
-    جلب توجه و مشارکت آحاد جامعه و تدوین سند بالادستی و لازم الاجرا و فهرست کردن سیاست های توسعه و اصلاحی
-    دسته بندی و فهرست محدودیت هایی که می تواند به جلوگیری از روند پر شتاب آسیب محیط زیست کمک کند  و تعیین مدیریت مسئول برای هر محدودیت
-    بررسی فن آوری های نوین که امکان تأمین آن در داخل کشور وجود داشته باشد
-    ترسیم محدوده ها و دسته بندی آن در طبقات در معرض خطر تا کم خطر و اولویت در اجرا
-    تدوین پروژه و اجرا و تعبیه ی سازوکار پایش و جلوگیری از آسیب عملیاتی به پروژه