کلک دلار به بازار ارز!

پول نیوز، نازنین افتخار - قیمت دلار چند روزی است که کاهش پیدا کرده است و تبدیل به موضوع داغ همه ی رسانه ها شده و سوالات زیادی را با خود به همراه داشته است. بعضی از کارشناسان معتقد بوده اند که این کاهش قیمت هیچ توجیهی اقتصادى ندارد و اما برخى نيز بر اين نظرند شاید بازار ارز به سمت نقطه ی تعادلی در حرکت است یا از هیجانات روانی که منجر به نابه سامانی آن شده بود، کاسته شده است ولی هیچ کس جز رئیس بانک مرکزی ادعا نکرد که قیمت ارز به شکل مدیریت شده، کاهش یافته است. پیش از این نیز سال گذشته، قیمت دلار در يك شرايط هيجانى به مرز20 هزار تومان رسید و سپس به کانال 11هزار تومان کاهش یافت. امسال هم پس از اینکه دلار ماه ها در بازه ی 14هزار تومان خرید و فروش می شد، ناگهان ریزش کرد و توجه تحلیلگران را به خود جلب کرد. در این خصوص با محمود جامساز کارشناس بانکداری و اقتصاددان گفتگو کردیم از تاثیر کاهش قیمت ارز بر بازار جویا شدیم:

آقای جامساز؛ به نظر شما آیا میتوان به کاهش حجم گرانی ها به دنبال کاهش قیمت ارز، امید داشت؟
این اتفاق جدیدی در بازار ما نیست. پیش از این هم ما تجربه ی مشابه این اتفاق را در بازار داشته ایم. آن زمان قیمت ارز به فراتر از 19هزار تومان رسید و به دنبال آن کالا ها با شیب بسیار زیادی، افزایش قیمت يافت و سپس نرخ ارز کاهش یافت و در کانال 13هزار تومان معامله شد اما کالاهایی که به دنبال افزایش قیمت ارز، گران شده بودند در همان سطح باقی ماندند و از قیمت ها کاسته نشد. این بار هم، همان رویداد پیش آمده است. تجربه به ما ثابت کرده است که وقتی روند قیمت ها افزایشی می شود، به علت چسبندگى قيمت ها دیگر امکان بازگشت به دوران پیش از گرانی در مجموعه اقتصاد دولتى پر از رانت و فساد وجود نخواهد داشت.

چرا چنین است؟
اقتصاد دولتی رانتی، دست و پای بازار را می بندد و منجر به فساد می شود. این اخلاق بد اقتصادی که ناشی از عملکرد حاکمیت در کشور دولتی است، در جامعه نیز نفوذ کرده است. وقتی که موسسات کوچک و متوسط بخش خصوصی، جایگاه بسیار ضعیفی بر اساس قانون اساسی در اقتصاد دارند و مکمل بخش های اقتصادی در واقع فعالان دولتی و فرادولتی مثل خودروسازان قیمت های خود را افزایش می دهند، آن ها هم به تبع روند افزایش قیمت را برای محصولاتشان در پیش می گیرند و متاسفانه هیچ کنترلی هم از جانب مسئولین متولی تنظیم بازار هستند، صورت نمی گیرد. هر از گاهی انبار احتکاری را کشف می کنند و آن را به نمایش می گذارند که تنها جنبه ی تبلیغاتی دارد و هیچ تغییری در قیمت ها ایجاد نمی کند.

پس عامل کاهش نرخ ارز چه بود؟
نرخ ارز درحال حاضر بیش از اینکه متاثر از عوامل اقتصادی باشد، تحت تاثیر عوامل سیاسی است. رفتار دیپلماتیک دولت در سطح بین الملل با کشور های طرف مذاکره ی سیاسی و تجاری ایران و تغییر و تحولات در آن زمینه مستقیماً روی قیمت ارز تاثیرگذار است. نرخ ارز، متغیری است که جامعه بسیار روی آن حساس است. بنابراین دولت سعی کرده تا جایی که توان دارد از ذخایر ارزی استفاده کند و بازار را کنترل کند و به دلیل محدودیت های واردات و قوانین سفت وسخت آن، تقاضای ارز نیز طبیعتاً کاهش یافته است و یکی از عوامل کاهش قیمت ارز نیز همین است. به هر حال دولت هم تلاش مي كند که پتانسيل اعتراضات مردمى ناشی از تاثیرات روانی گران شدن نرخ ارز در اثر تحریم های آمریکا و عدم پایبندی اروپا به تعهدات برجامی را پایین نگه دارد، این هم دلیل دیگری است.

اما محدودیت ارزی شدید، به علت بسته شدن منافذ ورود ارز به کشور و اینکه بیشتر ارز ما از طریق فروش نفت و گاز حاصل می شد که اخیراً گفته شده است که صادرات نفتی ایران به زير 400هزار بشكه در روز رسیده است، دولت را در ادامه سياست مديريت شناور ارزى ناتوان مي سازد. كاهش درآمد هاى درآمد های ارزی دولت، تنازل درآمد های مالیاتی را نیز با خود به همراه دارد. همین کاهش درآمدی منجر به کاهش تولید شده و اشتغال را نیز كاهش مي دهد و ضمناً در روند افزايشى تورم، ارزش پول ملى سقوط كرده و دولت به علت كاهش درآمد هاى ارزى توان کنترل و مديريت شناور خود بر بازار ارز را از دست می دهد.

پیشبینی شما برای آینده بازار ارز چیست؟
ما باید منتظر افزایش قیمت ارز باشیم زیرا این روند موقت است. یکی به دلیل داخلی که کاهش نرخ ارز به نفع دولت نیست زیرا دولت بالاخره به درآمد های ریالی نیاز دارد و مقدار ارزیکه به دست می آورد را باید به قیمتی بفروشد که حداقل بخشی از نیاز هایش را رفع و تامین کند.

در بخش بین المللی هم آینده بسیار غیر قابل پیشبینی است زیرا ایران حاضر به مذاکره نیست و اروپا هم با وجود اینکه اعلام کرده اینستکس را اجرایی می کند اما عملاً باری را از دوش اقتصاد ایران بر نخواهد داشت چون اجرايي شدن اينستكس هم كه شامل نفت و گاز و کالاهای تحریمی آمریکا نمی شود و تنها مختص کالاهایی است که تحریم نشده بودند. ضمن اینکه شرکت های فراملیتی که با آمریکا در ارتباط هستند نیز به دلیل تبادلات تجاری با ایران همکاری نخواهند داشت و قرارداد اینستکس تنها محدود به همکاری شرکت های کوچک با ایران است که آن ها هم حق انتخاب و اختیار دارند و تحت آمریت حکومت نیستند. در آخر باید گفت که تا زمانی که شفافیت در تراکنش های مالی ایران انجام نشود حتی شرکت های کوچک هم حاضر به همکاری نخواهند بود زیرا نبود شفافیت، ریسک سرمایه گذاری را بالا می برد.

اخيراً با رويدادهاى بمب گذارى تفتكش ها و توقيف نفتكش ايرانى به وسيله دولت جبل الطارق كه بخشى از خاك انگليس تلقى مي شود و رجز خوانى هاى فرماندهان سپاه در مقابله با تشديد هاى تحريمى و اقدامات بين المللى آمريكا عليه ايران از جمله برای حفاظت از دریاها، به زیان ما بوده و بى ترديد تاثیر مستقیمی بر بازار ارزی دارد. لذا چنانچه شرايط سياسى كشور در ارتباط با غرب و منطقه بر همين منوال استمرار يابد، اسباب ايجاد تنش هاى جديد فراهم مي گردد كه تضعيف بيشتر اقتصاد ايران را در پى دارد و در مجموع به زيان جمهورى اسلامی و ملت عزيز ايران است.