آیا رانت از بازار ارز رخت بربسته است؟

پول نیوز، نازنین افتخار - نرخ ارز نیمایی نیز در روزهای اخیر در پی تحولات بازار ارز آزاد، تغییر کرد و به نرخ ارز در دست مردم نزدیک شده است و بعضی از تحلیلگران علت این تغییر قیمت را تلاش بانک مرکزی برای نزدیک کردن نرخ ارز نیمایی به ارز بازار آزاد و نهایتاً حذف یکی از نرخ های کنونی بازار ارزی دانسته اند. اقتصاددانان نیز سیاست های بانک مرکزی جهت همگرایی نرخ ارز بازار رسمی و آزاد را موثر دانسته و به نفع اقتصاد توصیف کرده اند. در این خصوص با کامران ندری، اقتصاددان؛ گفتگو کرده ایم:

آقای ندری؛ به نظر شما نزدیک شدن نرخ ارز نیمایی و آزاد چگونه بر بازار تاثیر می گذارد؟
مهم ترین مشکل اقتصاد چند نرخی، مسئله ی رانت است. اقتصاد چند نرخی امتیازی است برای کسانی که به دلیل خلاء های قانونی و نظارتی، می توانند ارز را با نرخ پایین تر بگیرند و آن را با نرخ بالاتر در بازار آزاد به فروش برسانند و این راه برایشان به یک کسب و کار غیرمولد و رانت جویانه تبدیل می شود.

در حالی که وقتی این فاصله بین نرخ ها وجود نداشته باشد، کسب و کار رانت جویانه نیز از بین خواهد رفت و افراد برای معاش به سمت فعالیت های مولد حرکت می کنند. اگر بانک مرکز موفق شود بازار ارز را تک نرخی کند و آن را به سوی نرخ ارز یکسان حرکت دهد، انگیزه های رانت جویانه کاهش پیدا می کند و اقتصاد به سمت فعالیت های مولد حرکت می کند و این به نفع اقتصاد خواهد بود. 

همچنین یکی از دستاورد های خوب بانک مرکزی این است که توانسته در چند ماه گذشته، انگیزه های سفته بازانه که می توانست قیمت را جا به جا کند، تحت مدیریت قرار دهد و آن ها را به حداقل برساند که این بسیار خوب است زیرا یکی از مشکلات اصلی ما در سال 97 هجمات سفته بازانه بود که امروز تقریبا تحت کنترل قرار گرفته است.

آیا این همگرایی به شکل تصنعی رخ داده یا کارشناسی شده است؟ چرا تا به حال این اتفاق نیفتاده بود؟ 

زمانی هست که دولت درآمد های ارزی خوبی دارد و می تواند نرخ ارز را پایین نگه دارد و ارزش پول ملی خود را تقویت کند. همچنین زمانی دیگر ممکن است دولت درآمد های ارزی قابل ملاحظه ای نداشته باشد و نتواند نرخ ارز را پایین نگه دارد و به ناچار در این شرایط نرخ ارز افزایش می یابد. چهار سال اول دوره ی ریاست جمهوری آقای روحانی نیز به دلیل توافقات و مذاکرات با کشور های اروپایی و آمریکا و امکان فروش نفت بیشتر، دولت توانست نرخ ارز را پایین تثبیت کند. اصرار دولت برای پایین نگه داشتن نرخ ارز، سبب شده بود که در بازار نیما مداخلاتی از سوی دولت انجام شود که از ابتدا نیز مورد نقد بخش خصوصی بود. 

اما امروز پس از گذشت چهار سال، بانک مرکزی به نظر می آید این نکته را پذیرفته است که نباید در بازار نیما مداخله کند و به محض اینکه این بازار را آزاد تر گذاشت نرخ بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا و ساز و کار بازار شکل گرفت و با افزایش قیمت رو به رو شد. افزایش قیمت در بازار نیما با کاهش نرخ در بازار آزاد همراه بود.

این موضوع پیش از این نیز قابل پیشبینی بود زیرا هرچه مداخله در بازار نیما بیشتر شود از آن طرف نرخ ارز در بازار آزاد بالاتر می رود و فاصله ی بین این دو بیشتر می شود. بنابراین علت کاهش نرخ ارز در بازار آزاد و نزدیک شدنش به نرخ نیمایی، کاهش یافتن مداخلات دولت و بانک مرکزی در بازار نیما و آزاد شدن بازار و همچنین تعیین شدن نرخ ارز براساس ساز و کار عرضه و تقاضا است.

پیامد های مثبت و منفی همگرایی نرخ این دو ارز چطور بر واردات و صادرات تاثیر خواهد داشت؟
همگرایی این دو ارز می تواند تا حدودی به قوام و ثبات بیشتر بازار کمک کند و این ثبات در به تعادل رسیدن بازار ها در سطح کلان، موثر خواهد بود. این مسئله مهم است زیرا عدم اطمینانی که در بازار در ماه های گذشته رخ داده بود، به مرور زمان با نزدیک شدن این دو نرخ کاهش پیدا می کند و می تواند در کل اقتصاد اثر مثبتی داشته باشد. از طرفی چون نرخ نیمایی به نسبت گذشته در حال افزایش است، در بخش واردات با افزایش قیمت رو به رو خواهیم شد. به این معنی تورم کالا های وارداتی افزایش خواهد داشت اما از آن طرف تورم کالاهای صادراتی کاهش می یابد.

 پیش بینی شما از آینده ی بازار چیست؟
پیشبینی در شرایط فعلی مشکل است اما در این مقطع باید نرخ در همین حدود 12 تومان باقی بماند مگر اینکه اتفاق جدیدی رخ دهد که واردات ما را با مشکل جدی رو به رو کند و اینکه قیمت ها کجا به تعادل می رسند، نیازمند گذر زمان  است. بر اساس آمار در تیر ماه، نرخ تورم ماهانه با کاهش قابل ملاحظه ای نسبت به ماه های اوایل رو به رو بوده است که امیدواریم این روند ادامه پیدا کند و تحت کنترل بیشتری قرار بگیرد.