مالیات ستانی؛ معضلی به قدمت انقلاب!

پول نیوز، معضل مالیات ستانی تا به امروز یک داستان تکراری با پایان باز بوده است و بار ها و بار ها کارشناسان درباره ی ضرورت حل مسائل نظام مالیاتی کشور، هشدار داده اند. در چند سال اخیر اما موضوع مالیات و جرایم مالیاتی جدی تر گرفته شده است و با روندی که سازمان امور مالیاتی در پیش گرفته است به نظر می رسد که شاید بالاخره یک بار برای همیشه تصمنیمی برای موضوع مالیات ستانی به عنوان یکی از ابزار های تامین مخارج دولت گرفته شده باشد. از این رو با البرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران گفتگو کردیم:

نظام مالیاتی کشور از چه اختلال هایی رنج می برد؟
مشکلاتی که نظام مالیاتی کشور با آن رو به رو است نه مربوط به امروز و نه مربوط به امسال است بلکه سال های سال است که بار ها و بار ها به وجود مشکلاتی در نظام مالیاتی اشاره شده است ولی اراده ی انجام و مقابله ی با آن ها نبوده است. اگر بخواهیم که نظام مالیاتی ما به یک نظام منصفانه تبدیل شود باید از هر کس به تناسب درآمدش، مالیات گرفته شود. بنابراین از کارمند به اندازه ی درآمدش و از ثروتمند به تناسب درآمدش، مالیات گرفته می شود.

نظام مالیاتی نباید تعارف داشته باشند و اگر جایی درآمدی هست که طبق قانون می تواند دریافت کند، باید برای دریافت آن اقدام کند و اجازه‌ی فرار مالیاتی ندهد. نظام مالیاتی باید در معافیت های مالیاتی بازنگری کند زیرا بعضی از معافیت هایی که در گذشته ارائه شده، امروز توجیهی ندارند یا حتی بعضاً شرکت هایی که از مالیات معاف شده اند، ماهیتاً تغییر کرده و دیگر تحت پوشش نهاد خاصی فعالیت نمی کنند.

همچنین مباحث مالیاتی چون مالیات بر عایدی سرمایه که در سایر کشور ها پیاده سازی شده است، در ایران سال ها است که به دلیل آنکه منافع بعضی گروه ها اجازه نمی دهد، پیش نمی رود و همچنین موضوع فرار مالیاتی، همیشه وجود داشته اما اراده ی لازم برای ورود و جلوگیری از آن، وجود نداشته است.

نبود چه قوانینی در نظام مالیاتی منجر به رخ دادن جرایم مالیاتی می شود؟
ما از لحاظ قوانین حقوقی، کمبود نداریم بلکه حتی می توان گفت که با تعدد قوانین نیز مواجه هستیم. موضوعی که ما در مسئله ی مالیات با آن مواجه هستیم، عدم وجود اراده ی کافی برای تصویب قانون و اجرای آن است. سازمان مالیاتی و وزارت اقتصاد باید جرات ورود به این پرونده ها را داشته باشند و به این فکر نباشند که این موضوع سبب به خطر افتادن موقعیت آن ها می شود. به طور مثال نمونه ی موفق استفاده درست از اختیارات قانونی، بانک مرکزی است که اقدام به کنترل بازار ارز کرده است. در این خصوص باید گفت که این اختیارات همیشه وجود داشت اما نهاد ها از آن ها استفاده نمی کردند.

نظام مالیاتی ناکارآمد چه پیامد هایی برای اقتصاد دارد؟
مالیات برای دولت، منبع تامین مخارج دولت است و از گذشته های دور نیز همین کارکرد را داشته است. اگر نظام مالیاتی ناکارآمد باشد اساساً نمیتواند مخارج خود را تامین کند. بحث دیگر نیز موضوع توزیع درآمد است. اگر قرار باشد نظامی کارآمد باشد باید بتواند از افراد پر درآمد خود، به درستی مالیات دریافت کند و آن را به صورت حمایت یا یارانه به گروه های کم درآمد اختصاص دهد تا بتوان رفاه را در جامعه ایجاد کرد.

موضوع بعدی، نیز حمایت از تولید است که دولت برای حمایت از آن مجبور است به هر روشی که هست، مالیات را بستاند و به طور کلی اگر نظام مالیاتی ناکارآمد باشد، دولت با کسری بودجه مواجه می شود و نمی تواند حمایتگر گروه های نیازمند باشد، همچنین موضوع مالیات باید برای مردم پذیرفته شود و آگاهی لازم به آن ها داده شود تا بدانند که مصارفی که مالیات دارد در راه رفاه آن ها خرج می شود و آن ها باید ثمره ی پرداخت این مالیات را ببینند تا بتوانند به نظام مالیاتی اعتماد مکفی داشته باشند.

چه نوع نظام مالیات ستانی می تواند در ایران عادلانه باشد؟
نظام مالیاتی که برای ایران مناسب است باید ترکیبی از نظام مالیات های اسلامی و مالیات های سنتی باشد. مالیات های اسلامی که توجیه شرعی دارند، توزیع درآمد را عادلانه می کند و هم مالیات های سنتی که در سایر کشور ها مورد استفاده است می تواند پاسخگوی شرایط ایران باشد و منجر به توزیع مجدد درآمد و افزایش رفاه در کشور شود.

چقدر روندی که سازمان امور مالیاتی کشور پیش گرفته است می تواند مثمر ثمر باشد؟
سازمان مالیاتی در حال انجام تلاشی که باید، هست ولی گاهی ایده هایی که این سازمان ارائه می دهد در هیئت دولت و مجلس برگشت می خورد و جایی که باید مورد سوال قرار بگیرد نیز آنجا است وگرنه سازمان امور مالیاتی کشور متبحر است و روند درستی را در پیش گرفته و منافع عمومی را در نظر دارد اما اینکه چه نواقصی در طرح های مطرح شده توسط این سازمان وجود دارد که شاید بعضی منافع شخصی از سوی نمایندگان مجلس یا دولت را تهدید می کند که این طرح ها تصویب نمی شود، جای سوال دارد.