رقم نقدینگی فعلی کشور وحشتناک است

پول نیوز- در حالی که صنایع و کارخانجات ایرانی از مشکل نداشتن نقدینگی و سرمایه در گردش، رنج می برند، عمده نقدینگی در بخش های غیر تولیدی اقتصاد کشور ما جریان دارد که این نقدینگی در جریان «نقدینگی سرگردان» می تواند تلاطم های شدید قیمتی را در حوزه های حساسی مانند ارز و مسکن ایجاد کند.

طبق آمار واصله رشد نقدینگی در سال 1392 حدود 39 درصد برآورد شده و در سال های بعد روند کاهشی داشته اما در همین سال کاهش 22 درصدی را شاهد بودیم اما سال گذشته با حدود یک درصد افزایش به 23.1 دهم افزایش پیدا کرده است از سوی دیگر، در پایان تابستان 1398 در حد 27.1 درصد رشد نقدینگی داشته ایم.

بنا بر این گزارش در دوره 30 ساله اخیر و از دولت هاشمی رفسنجانی تا دولت های احمدی نژاد و روحانی، حجم نقدینگی در هر دولت چند برابر شده است.

موضوع گفت و گوی ما با دکتر جمشید عدالتیان شهریاری، دکترای اقتصاد و عضو شورای عالی پیشکسوتان اتاق بازرگانی و صنایع ایران؛ در خصوص چگونگی رشد نقدینگی 27 درصدی کنونی و آسیب های رشد شتابان این شاخص کلیدی اقتصادی است.

*****

*با توجه به این که شما هم در حوزه اقتصاد و هم در بخش خصوصی فعالیت دارید، تبعات چند برابر شدن نقدینگی، چگونه در اقتصاد نمایان می شود؟

_نقدینگی، شامل پول و شبه پول است و پول، همین چیزی است که در بازار وجود دارد و شبه پول، پولی است که بانک ها با استفاده از سپرده های بانکی ایجاد می کنند حال ادعا این است که بانک ها بسیاری از این نقدینگی را ایجاد می کنند اما این مجموعه ها با سود سپرده ها، باعث افزایش نقدینگی و شبه پول می شوند.

موضوع دوم، تورم است و وقتی نرخ آن افزایش پیدا می کند در واقع پول ملی تضعیف شده و این وضع، منجر به افزایش نقدینگی خواهد شد و این بدین معنی است که احتیاج به نقدینگی زیاد می شود.

در عین حال، گفته می شود سرعت گردش پول در ایران حدود 4 بار است یعنی در سال، پول موچود کشور 4 بار دست به دست می شود؛ البته اگر این گردش به 5 بار برسد بهتر است و سرمایه هر چه بیش تر بچرخد، نشانه وضعیت اقتصادی خوب است و ما اگر تولید ناخالص داخلی را تقسیم بر 5 کنیم، مقدار نیاز به نقدینگی مشخص می شود.

بنابراین به دلیل تورم، کاهش ارزش پول ملی، ایجاد شبه پول در بانک ها و چاپ اسکناس، افزایش نقدینگی اتفاق می افتد و این نقدینگی، باعث تورم شده و تورم، باز احتیاج به نقدینگی دارد یعنی یک دایره باطل به وجود می آید و بر این اساس نیاز به نقدینگی و اسکناس افزایش پیدا می کند.

* چرا این میزان نوسان در نرخ رشد نقدینگی اتفاق افتاده است؟

_در سال های گذشته، به طور مقطعی نرخ تورم کنترل و حتی تک رقمی شد و وقتی نرخ تورم کاهش پیدا کند احتیاج به نقدینگی هم کمتر شد از این رو دولت توانست میزان نقدینگی را کنترل کند و این سبب شد تا تورم هم در مقطعی کنترل شود و نیاز به نقدینگی کمتر شد.

با این اتفاق ما باید شاهد این بودیم که اقتصاد ما به سمت ثبات نسبی حرکت کند اما آمریکا با خروج یک طرفه از توافق هسته ای (برجام)، یک ضربه کاری  به کشور وارد کرد و بعد کاهش شدید ارزش پول ملی ایران اتفاق افتاد. این وضع، اقتصاد را از حالت عادی خارج کرد و مجموعه های پولی کشور دچار تزلزل شد.

بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، نرخ تورم آبان 1398 در حد 41.1 درصد بوده است ولی تا آخر سال مشخص می شود که میزان نرخ تورم امسال چقدر است اما پیش بینی های ما حاکی از این است که ما تا اواخر امسال شاهد رشد تورم کشور باشیم.

پیش بینی بانک جهانی این است که در سال 2021 میلادی، رشد اقتصادی ایران حدود یک درصد افزایش پیدا خواهد کرد و اگرچه یک درصد رشد، رقم قابل توجهی نیست اما رشد اقتصادی ایران مثبت می شود.

* در قانون برنامه پنجساله ششم توسعه (1400- 1396 شمسی) مقرر شده که نرخ رشد نقدینگی به 17 درصد کاهش یاید اما نقدینگی در اواخر تابستان امسال رقمی معادل 27 درصد بوده است؛ حال با توجه به اینکه در سال سوم اجرای این برنامه توسعه هستیم، آیا نمی شود نرخ رشد نقدینگی را کاهش داد تا پیامدهای منفی تورمی کمتری برای جامعه داشته باشد؟

_قطعا برای امسال رشد نقدینگی کاهش نخواهد یافت اما اگر بتوانیم دوباره ثبات نسبی را در پول ملی، ایجاد کرده و نرخ تورم روند کاهشی پیدا کند، می توانیم به کاهش نرخ رشد نقدینگی امیدوار باشیم.

ما نیاز داریم که نرخ تورم به سمت 30 درصد برود و البته رسیدن به نرخ تورم 20 درصد طول می کشد و با این نرخ تورم، می توان نقدینگی را کنترل کرد؛ در غیر این صورت، نمی شود نقدینگی را کنترل کرد ولی فرمول نقدینگی هم مشخص است.

*بنا بر اطلاعات منتشر شده، حجم نقدینگی فعلی موجود در ایران به بیش از 2000 هزار میلیارد تومان رسیده.

_گفته می شود که درآمد ملی ایران 450 میلیارد دلار است که اگر این رقم را تقسیم بر 5 کنیم، به عددی حدود 100 میلیارد دلار می رسیم. بر این اساس باید 100 میلیارد دلار نقدینگی در بازار وجود داشته باشد و 5 دور بچرخد.ما اگر 100 میلیارد دلار را ضربدر نرخ دلار 12 هزار تومان کنیم 1200 هزار میلیارد تومان می شود.

پس در حال حاضر بیش تر از میزان واقعی، نقدینگی وجود دارد و در این حالت 800 هزار میلیارد تومان، بیش تر است و این رقم وحشتناکی است.

* پس باید منتظر ماند تا نرخ تورم کنترل شده و بعد کاهش رشد نقدینگی هم بر اساس برنامه ششم توسعه تحقق پیدا کند؟

-بله؛ همین طور است ولی در اقتصاد نرمالی که تحت فشار نیست وضعیت فرق می کند. برای مثال در اوایل دولت آقای روحانی، توافق هایی حاصل شد و ایران توانست دو مرتبه نفت بفروشد و موفقیت هایی به دست آمد.

اساساً با چند رفٌرم اقتصادی می توان وضعیت بهتری را رقم زد و تجربه مثبت خیلی از کشورها، تایید کننده این موضوع است. این کشورها نرخ تورم زیر 5 درصد و ثبات نسبی پولی ملی داشته و رشد اقتصادی مناسبی دارند.

حدود 10 سال قبل، من پروژه یا مدل 888 را برای ایران مطرح کردم تا وضعیت اقتصادی مناسبی پیدا کنیم یعنی دولت باید 8 درصد نرخ بیکاری، 8 درصد رشد اقتصادی و 8 درصد نرخ تورم را هدفگذاری کند.

اگر واقعا هدف دولت، این مدل 888 باشد می توانیم امیدوار باشیم زمینه برای رشد اقتصادی بیش تر فراهم می شود. ما اگر سالیانه و به مدت 8 سال، رشد اقتصادی 8 درصدی داشته باشیم، درآمد ملی ایران دو برابر می شود یعنی ایران می تواند درآمد ملی را بالای 1000 میلیارد دلار ببرد و جزو 20 کشور اول جهان شود.

ما اول ناامیدی ها را گفتیم ولی واقعاً کشور ما همه چیز دارد و اگر چند رفُرم اقتصادی و سیاسی انجام شود در 16 سال آینده، مردم ما می توانند زندگی خوبی داشته باشند.