نرخ دلار 45 هزار تومانی، مبنای علمی ندارد

پول نیوز- نرخ ارز در اقتصاد متکی به نفت و درآمدهای نفتی ما، یک شاخص مهم به شمار می رود و افزایش و کاهش آن، بر زندگی روزمره مردم تاثیر می گذارد. آنچه که در عمل و در همه سال های اخیر مشاهده و تجربه کرده ایم، افزایش های جهشی نرخ ارز و دلار بوده است.
در گفت و گویی که با مسعود دانشمند، فعال بخش خصوصی داشتیم نوسانات متعدد و افزایش و کاهش نرخ ارز را برررسی کردیم که آن را می خوانید.

*****

*در اوایل سال 1397 نرخ دلار در حد 5 هزار تومان بود و در ماه های بعد قیمت های بالاتر در بازار ارز تجربه شد. در اواخر ریاست سیف بر بانک مرکزی، نرخ دلار چند برابر شد و حتی نرخ دلار به 19 هزار تومان رسید.
با انتصاب همتی به ریاست بانک مرکزی، به تدریج نرخ ارز کاهشی شد و در ماه های اخیر به 11 هزار تومان کاهش پیدا کرد و الان هم یعنی در اواخر دی 1398 در حد 13 هزار تومان است.
به نظر جنابعالی به عنوان فعال بخش خصوصی، آیا سیاست هایی که بانک مرکزی در دوره مدیریت جدید آن در پیش گرفت، قابل دفاع است؟

-سیاست های همتی با سیاست های سیف و روسای قبلی بانک مرکزی، فرقی ندارند. در ساعت 11 شب اردیبهشت سال 1397 این بانک مرکزی نبود که نرخ دلار را 4200 تومان اعلام کرد بلکه جهانگیری معاون اول رئیس جمهور اعلام کرد که نرخ دلار 4200 تومان است.
همیشه هم همین طور بوده و دولت، نرخ دلار را تعیین می کند. بانک مرکزی بر اساس قوانین و مقرراتی که دارد صندوق دولت است و دولت هر تصمیمی بگیرد بانک مرکزی، آن را اجرا می کند.
شما از بانک مرکزی ما، توقع استقلال نداشته باشید و اصلاً طبق قانون، بانک مرکزی ایران مستقل نیست. در حقیقت بانک مرکزی خزانه و صندوق دولت است.

*نوع تصمیم گیری های متفاوت روسای بانک مرکزی و حتی برکناری برخی از آنها نشان می دهد که تفاوت هایی وجود دارد.

-دولت بزرگترین دارنده ارز در ایران است. چرا که ارز حاصل از صادرات نفت، گاز، میعانات گازی و پتروشیمی و حتی بخشی از درآمد فولاد و معادن در دست دولت است.
بنابراین چون دولت بزرگترین دارنده است، امروز اعلام می کند که دلار را با قیمت 13 هزار تومان می فروشد و فردا نرخ دیگری اعلام می کند.

*در زمان دولت احمدی نژاد، قیمت نفت بالا رفت و در برخی سال ها درآمد نفت ایران به 80 تا 100 میلیارد دلار رسید. وقتی ارز زیاد وارد اقتصاد و کشور شد، دولت به نحوی رفتار کرد که نرخ ارز در سطح پایین تری باشد.

در سال های بعد که کاهش صادرات نفت و در نتیجه کاهش شدید درآمد ارزی داشتیم، آیا باید توقع داشت که نرخ ارز افزایش پیدا نکند؟

-من نمی گویم نرخ ارز افزایش پیدا نکند بلکه می گویم سیاست های دولت تاثیر دارد. من اعتقاد دارم که مکانیسم بازار و عرضه و تقاضای ارز نیست که نرخ ارز را بالا و پایین برده و سیاست های دولت، در این زمینه نقش دارد.
حتی در زمانی که قیمت نفت بالا رفته و درآمد ارزی کشور بیش تر می شود، ما قانون بودجه داریم. اگر درآمد افزایش پیدا می کند دولت نباید خرج کند و اگر خرج شود دولت و مجلس باید پاسخگو باشند.
در حال حاضر هم که کمبود منابع وجود دارد از منابع صندوق توسعه ملی برداشت می شود. روزی که پول داشتیم باید به تولید ملی فکر می کردیم، ولی فکر نکردیم و اقدام به واردات کردیم و الان هم که پول نداریم، این صحبت ها را مطرح می کنیم که صنایع را فعال کنیم و یا به فکر این هستیم که 5 میلیارد دلار از روسیه وام بگیریم.

*در زمانی که احمدی نژاد رئیس جمهور بود نرخ دلار در محدود 1000 تومان بود و در اواخر دولت دوم احمدی نژاد شوک وارد شد و نرخ دلار به نزدیک 4 هزار تومان رسید.

-در آن زمان دیگر چاره ای نداشتند. چرا که به تحریم ها بر خورد کرد و کاهش صادرات نفت داشتیم و به همین دلیل نرخ تورم بالا رفت. در آن حالت، باید نرخ دلار بالا می رفت تا صادرات کشورمان را حفظ کنیم.
بر این اساس بود که نرخ دلار از 1200 تومان به 3800 تومان افزایش یافت تا صادرات، سر پای خودش بایستد. اگر نرخ دلار همچنان 1200 تومان بود که صادر کننده نمی توانست کالای خود را صادر کند و منفعت ببرد.
برنامه پنج ساله سوم توسعه می گفت که ما باید هر سال به اندازه تفاوت نرخ تورم داخلی و تورم خارجی، نرخ ارز را تعدیل کنیم. اگر هر سال 10 درصد تفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی بود، ظرف 5 سال 50 درصد می شد .
اگر  بخواهیم این 50 درصد را در یک سال و یک جا اِعمال کنیم بازار را به هم می زنیم.

*در زمانی که سیف در دولت روحانی رئیس بانک مرکزی شد، ایشان تقریباً نرخ دلار را در چندین سال در حد 3500 تومان نگه داشت.

-این کار، اشتباه بوده است و در زمان بهمنی هم، این کار اشتباه را مرتکب شدند. ما مصوبه مجلس داریم که باید هر سال معادل تفاوت تورم داخلی و بین المللی، روی نرخ دلار اِعمال کرده و نرخ دلار را افزایش بدهیم. ما این مصوبه مجلس را داریم چرا آن را اجرا نمی کنند.
اگر این تفاوت تورم را هر ساله اِعمال می کردیم اختلاف زیادی بین دلاری که در بازار هست با دلاری که نظام بانکی عرضه می کند. تفاوت عمده ای که بین نرخ دلار بانکی و دلار آزاد است، ایجاد رانت و فساد می کند.

*اگر در سال های ریاست سیف بر بانک مرکزی، فرضاً سالیانه 1000 تومان به خاطر تورم دو رقمی کشورمان، نرخ دلار افزایش پیدا می کرد، دیگر نرخ تورم تک رقمی که هدف دولت روحانی بود، نمی توانست تحقق پیدا کند.

-وقتی که نرخ تورم را روی نرخ ارز اِعمال نکنیم، کاهش نرخ تورم به طور واقعی اتفاق نمی افتد و عملاً تفاوت تورم را اِعمال نمی کنیم و در نتیجه تورم تک رقمی هم تحقق پیدا نمی کند. البته من نه از سیاست های سیف دفاع می کنم و نه از سیاست های عبدالناصر همتی.

*در دوره ریاست همتی بر بانک مرکزی، اقداماتی انجام شده و نرخ دلار از 19 هزار تومان به 13 هزار تومان فعلی رسیده و در آبان 1398 به 11 هزار تومان رسیده بود.

-این دولت است که در کاهش و افزایش نرخ دلار نقش دارد و سیف و همتی نقش ندارند. اگر قرار است نرخی اعلام شود بانک مرکزی باید اعلام کند و نه اقای جهانگیری.

*اعلام آن نرخ 4200 تومانی دلار اقدامی بود که دولت سریع به ماجرای ارز ورود کرد و می خواست التهابات را کاهش بدهد.

-وظیفه دولت نیست که در این کار دخالت کند ولی دولت در بازار ارز دخالت کرد و به همین دلیل می گویم که بانک مرکزی ایران استقلال ندارد و مستقل نیست.

*رقم های مختلفی برای نرخ واقعی دلار اعلام می شود و از رقم های زیر 10 هزار تومان تا رقم های بالاتر از 10 هزار مطرح شده. صادر کنندگان، موافق رقم های بالا برای نرخ دلار هستند.

-معلوم است که موافق رقم های بالا هستند و وارد کنندگان هم موافق رقم پایین هستند. این وضع، یعنی این که یک پارادوکس وجود دارد و در این حالت بانک مرکزی باید طبق مکانیسم بازار عمل کند تا نرخ دلار تعدیل شود.

*در روزهای اخیر و در زمان تنش های سیاسی و نظامی بین آمریکا و ایران، همتی رئیس بانک مرکزی گفتند که با تدابیر بانک مرکزی و از طریق کنترل ریال، بازار با ثبات ارز را شاهد بودیم.
جنابعالی این موضوع کنترل ریال را چگونه ارزیابی می کنید که رئیس بانک مرکزی اعتقاد با کنترل ریال نوسان شدید اتفاق نیفتاده است؟

-کنترل ریال یعنی این که نقدینگی مردم را به جای دیگر هدایت کنیم تا نقدینگی صرف خرید دلار نشود. سوال این است که به کدام بازار می توان نقدینگی را برد؟ مردم عقل دارند و وقتی نظام بانکی به سپرده مردم 15 درصد سود می دهد ولی نرخ بهره در بازار بین 30 تا 40 درصد است، در نتیجه نرخ سود 15 درصد را نمی خواهند.
به همین دلیل، مردم پول خود را صرف خرید، سکه، خانه و خودرو می کنند تا ارزش دارایی خود را حفظ کند.

*همتی در روز 19 دی ماه امسال گفته اند برخلاف انتظارت مبنی بر این که نرخ دلار به 20 هزار یا 40 هزار یا 45 هزار تومان برسد، ما از وقوع نوسانات پیشگیری کردیم.

-این صحبت همتی، مبنای علمی ندارد. توقع ما این است که بانک مرکزی ما، به طور علمی صحبت کند و حرف هیجانی و کف بازار نزند. نرخ دلار 40 هزار تومان، حرف هیجانی کف بازار است. در حالی که توقع ما این است که بانک مرکزی به عنوان مرجع تخصصی، حرف علمی بزند.
در مجموع من معتقدم تا زمانی که ما گرفتار تنش های بازرگانی و روابط هستیم و نتوانیم محصول صادر کنیم و پول آن را به موقع و به درستی نگیریم و ورود ارز به بازارمان متناسب با نیازهای بازار نباشد، طبیعی است که نرخ ارز و دلار بالا می رود.