چالش های ایران در تولید برق از انرژی خورشیدی

پول نیوز- تولید برق با استفاده از گرما و نور خورشید، آثار مخرب تولید برق از طریق سوخت های فسیلی و آلوده کننده را ندارد و تجهیزات تولید برق با این روش را حتی می توان در بیابان های بدون استفاده مانده نصب  و انرژی پاک تولید کرد.
امکانات این روش تولید برق و ظرفیت های موجود کشور در این حوزه، محور گفت و گوی «پول نیوز» با مهندس آرش شجاعی، دبیر انجمن انرژی های تجدیدپذیر است. این گفت و گو، متمرکز بر تولید برق خورشیدی است. گفت و گوی ما با دبیر انجمن انرژی های تجدیدپذیر ایران را می خوانید.

در حال حاضر وضعیتی که در کشور ما در زمینه انرژی خورشیدی وجود دارد چگونه است و آیا شما از مقدار تولید برق خورشیدی در کشورمان رضایت دارید؟

-انجمن انرژی های تجدیدپذیر، یک نهاد مستقل و غیر دولتی است. ما در چندین حوزه، فعالیت خودمان را ترویج دادیم که یک مورد آن، همان فرهنگ سازی است. در 4 سال گذشته، دولت سیاست های تشویقی را در توسعه انرژی های تجدیدپذیر در پیش گرفت.
اصلی ترین این سیاست ها، قرارداد خرید تضمینی برق تولیدی است. این مهمترین مصوبه ای بود که اعلام  و منجر به توسعه انرژی های تجدیدپذیر شد. بر این اساس  میزان تولید برق خورشیدی از حدود 100 مگاوات به 800 مگاوات رسیده است.

در برنامه های پنج ساله پنجم و ششم توسعه، آمده است که سالانه 1000 مگاوات به ظرفیت تولید برق خورشیدی اضافه شود ولی به خاطر چالش هایی که وجود داشت، این هدف محقق نشده.
چالش های فروانی پیش روی سرمایه گذاران این حوزه وجود دارد. در سال 1396 شوک نوسانات نرخ ارز و همچنین تحریم های بانکی اتفاق افتاد. سرمایه گذاران خارجی که در این حوزه فعالیت دارند مشتاق بودند که در ایران سرمایه گذاری کنند.
برخی از سرمایه گذاران خارجی، با وجود این مشکلات، ورود پیدا کردند و برخی از نیروگاه های ایران با سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نصب و برق آن وارد شبکه برق کشور شده است.
کشور ما، یک کشور نفت خیز است و این که ضرورت انرژی های تجدیدپذیر را نشان بدهیم، یک مقدار سخت است.
مهمترین معضلی که در ارتباط با انرژی تجدیدپذیر وجود دارد یارانه هایی است که به انرژی فسیلی داده شده و این باعث می شود انرژی های تجدیدپذیر مغفول بماند.

*آقای همایون حایری معاون برق و انرژی وزارت نیرو در مهر 1398 اعلام کرده که ظرفیت فعلی نیروگاه های تجدیدپذیر 841 مگاوات است و تا پایان سال به 1000 مگاوات می رسد.
آیا این امکان وجود نداشت که در کشورمان برق بیش تری از این طریق تولید کنیم؟

-گفته های آقای حایری درست است. چرا که برخی نیروگاه های برق در دست ساخت است. در عین حال مصوبه اخیر وزیر نیرو، افزایش 30 درصدی تعرفه برق تجدیدپذیر را ابلاغ کرده که این ابلاغ هم بعد از یک سال رکود و بی اقبالی سرمایه گذاران به این حوزه بود.
سه سال وقت برده است تا بتوانیم به رقم 1000 مگاوات، تولید برق خورشیدی تا آخر سال 1398، برسیم. در صورتی که برنامه کشور این است که سالانه 1000 مگاوات به شبکه برق وصل شود.

*الان قیمت خرید برق انرژی تجدیدپذیر چقدر است؟

-قیمت خرید تضمینی به صورت پلکانی است. تا 20 کیلو وات ساعت برق خورشیدی 800 تومان بود. با مصوبه وزارت نیرو 30 درصد به آن اضافه شد و به هزار و خرده ای رسیده. از 20 کیلو وات تا 100 کیلو وات 700 تومان بوده که باز 30 درصد به ان اضافه شد. تا مگاوات ساعت هم 490 تومان بود که به این مقدار تولید هم 30 درصد اضافه شده است.

*آیا تولید تا 20 کیلو وات ساعت به خاطر کوچک بودن مقیاس تولید از نظر اقتصادی به صرفه است؟

-هر مشترکی که این برق را تولید می کند، می تواند تا دو برابر ظرفیت انشعاب خودش، برق به شبکه برق تزریق کند. با این افزایش 30 درصدی قیمت خرید برق، این سرمایه گذاری مقرون به صرفه شده و در مدت 4 یا 5 سال، بازگشت سرمایه می تواند اتفاق بیفتد.

*این مقدار تولید برق، به طور خانگی است و نیروگاه نیست؟

-به لحاظ مجوزهایی که داده می شود دو نوع نیروگاه داریم. یک نیروگاه، ظرفیت پایین دارد و متصل به انشعابات بوده که تا سقف 100 کیلو وات ساعت تولید می کند. این نوع تولید برق، تولید پراکنده است.

یک نوع نیروگاه هم، بالاتر از این مقدار تولید برقدارد که ظرفیت نیروگاهی است و مجوزهای آن نیز فرق می کند. تولید 100 کیلو وات ساعت، مجوز آنچنانی نمی خواهد و فقط با مراجعه به شرکت توزیع برق هر منطقه، می توان مجوز را دریافت و برق را به شبکه تزریق کرد.

*در سال های اخیر یک شرکت آلمانی، دو نیروگاه 7 مگاواتی برق خورشیدی در استان همدان تاسیس کرده بود.

در حال حاضر که تحریم هایی بر ضد کشور ما اِعمال شده، آیا شرکت های خارجی همچنان در این حوزه فعال هستند و همکاری می کنند؟

-شرکت های خارجی فعال در حوزه انرژی های تجدیدپذیر از جمله خورشیدی از لحاظ ساخت، مشکلی برای همکاری با ایران ندارند اما؛ به لحاظ سرمایه گذاری، محدود شده اند. چرا که در زمینه تراکنش های بانکی، مشکل وجود دارد و نمی توانند سود خودشان را از ایران خارج کنند.
سرمایه گذاری هایی که تا امروز در زمینه انرژی تجدیدپذیر انجام شده، به طور صد در صد سرمایه گذاری مستقیم خارجی بوده و از طریق فاینانس و وام نبوده است. البته به لحاظ شرکت های اجرا کننده، شرکت های ایرانی توانمندی لازم را پیدا کرده اند.

*برق خورشیدی با دو روش حرارتی و پنل های خورشیدی تولید می شود. وضعیت ساخت داخل چگونه است و آیا توانمندی قابل توجهی در زمینه تجهیزات این دو نوع نیروگاه وجود دارد؟

-ما چند کارخانه داریم که پنل های خورشیدی، تولید می کنند. البته این نوع تولید، شاید با استانداردهایی که در دنیا وجود دارد فاصله داشته باشد. 

مهمترین خط تولید کشور در این زمینه، خط تولید پنل خورشیدی شرکت تابان در شیراز است و ظرفیت اسمی آن حدود 200 مگاوات است البته نمی دانم چقدر تولید سالانه واقعی دارد. همچنین چند شرکت کوچک از جمله شرکت سولار صنعت فیروزه در نیشابور، در این حوزه فعالیت می کند.

در حوزه گرمایشی هم، چند شرکت را می شناسم که در زمینه آبگرمکن های خورشیدی فعالیت می کنند.
در حوزه نیروگاه حرارتی تولید برق خورشیدی، فقط یک نیروگاه در دانشگاه شیراز داریم که دکتر یعقوبی و همکارانش آن را تاسیس کرده اند. این نیروگاه، در مقیاس آزمایشگاهی است و تولید زیادی ندارد.

*در مورد فعالیت های کشورهای همسایه در حوزه تولید انرژی خورشیدی، اعلام شده که پارک محمد بن راشد آل مکتوم در بیابان های دوبی امارات، در 4 فاز و با سرمایه گذاری 14 میلیارد دلاری در سال 2030 به طور کامل به بهر برداری می رسد و البته فاز اول و دوم به پایان رسیده است.
این نیروگاه 5 هزار مگاوات ظرفیت خواهد داشت. این نوع فعالیت ها را که فقط در یک قسمت از دوبی 5 هزار مگاوات برق خورشیدی تولید کنند چگونه ارزیابی می کنید؟

-شاخص ترین کشور منطقه که در حوزه انرژی تجدیدپذیر خصوصاً برق خورشیدی فعالیت می کند کشور امارات است. کشور امارات از چند سال قبل سرمایه گذاری عظیمی در این حوزه داشته است.
حتی مرکز اصلی آژانس بین المللی انرژی تجدید پذیردر شهر مَصدر امارت ابوظبی قرار دارد. امارات با حمایت مالی که از آژانس های بین المللی انجام می دهد توانسته اند نقش موثری در حوزه تجدیدپذیر ایفا کنند.
امارات متحده عربی یک نیروگاه 1000 مگاواتی دارد که به بهره برداری رسیده است. در عین حال، یک جایزه بین المللی به نام جایزه شیخ زاید در این زمینه دارد.
کشور عمان هم خیلی فعال شده. کشور اردن در این حوزه خیلی فعال است. کشور عربستان هم، برنامه خوبی در این حوزه دارد.

*ترکیه چقدر در این حوزه سرمایه گذاری کرده است؟

-کشور ترکیه، در سال های گذشته در حوزه برق بادی و همچنین خورشیدی، پیشرو شده. ترکیه چندین خط تولید ماژول پنل های خورشیدی دارد و توربین بادی نیز تولید می کنند. ترکیه، به شدت در حال نیروگاه های بادی است.
کشور ترکیه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس برنامه های مدونی در حوزه انرژی های تجدیدپذیر دارند.

*به غیر از کشورهای همسایه ایران، کشور هند پارک خورشیدی بادلا را دارد که پنل های آن در 40 کیلومتر مربع گذاشته شده. تولید این نیروگاه در حد 1365 مگاوات است. یک مزرعه خورشیدی چین در صحرای تنگر حدود 1547 مگاوات تولید برق خورشیدی دارد و این نیروگاه 43 کیلومتر مربع وسعت دارد.
آیا امکان همکاری با کشورهایی مثل هند یا چین در حوزه برق خورشیدی وجود دارد؟

-کشور پیشرو در کل دنیا که در حوزه های برق خورشیدی و بادی فعالیت می کند کشور چین است. تقریباً 40 درصد کل نیروگاه هایی که در دنیا نصب می شود متعلق به چین است.
اکثیر پنل ها و سلول های خورشیدی که تولید می شود و مورد استفاده قرار می گیرد چینی است. این موضوع، به خاطر هزینه تمام شده پایین است و این که توانسته این محصول را با قیمت اقتصادی به تولید برساند.

پنل های چینی وارد کشور شده و نصب می شود. در ارتباط با همکاری باید گفت در کنفرانس بین المللی انرژی های تجدیدپذیر که چهارمین دوره آن در مهر 1398 در مرکز همایش های صدا و سیما برگزار شد، آقای نیشاکانت اوجها، نماینده اتحادیه بین المللی انرژی خورشیدی حضور داشت.
این اتحادیه، بعد از توافق محیط زیستی پاریس، بین فرانسه و هندوستان برای توسعه انرژی خورشیدی شکل گرفت. استقبال خوبی هم برای همکاری با کشور ایران و عضویت ایران در این اتحادیه شد.
این موضوع می تواند زمینه ساز همکاری ما با کشور هندوستان شود و می توان از تسهیلاتی که در حوزه انرژی های تجدیدپذیر اختیار قرار می دهند استفاده کرد و به ایجاد اشتغال و سرمایه گذاری کمک کرد.