داستان " زرنگی اروپایی ها " و " خروج بدون اعلام " از برجام

به گزارش خبرنگار پول نیوز؛ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، توافقی در حوزه هسته ای بین ایران و شش کشور آلمان، ایالات متحده آمریکا،بریتانیا، فرانسه، چین و روسیه بود که مذاکرات آن با تشکیل دولت حسن روحانی و به پشتوانه آرای مردمی در سال 1392 شروع شد و در 23 تیر 1394(2015 میلادی) به امضا رسید.

با این توافق، ایران پذیرفت بخشی از دستاوردهای هسته ای خود را نادیده بگیرد و در نقطه مقابل، تحریم هایی که صرفاً به خاطر موضوع هسته ای توسط آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل برقرار شده بود، لغو شود.

این توافق به طور عملی از دی ماه 1394 و در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما در ایالات متحده آمریکا اجرایی شد اما طرف آمریکایی این توافق، شخص اوباما به عنوان رئیس جمهور وقت آمریکا و بعد از آن، ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید آن کشور، از توافق هسته ای خارج شد و تحریم های آمریکا علیه ایران را مجدداً برقرار کرد.

در ارتباط با اتفافات جدیدی که در زمینه توافق هسته ای بین کشورهای باقی مانده در این توافق رخ داده، با فریدون مجلسی که چندین سال در وزارت خارجه  به عنوان دیپلمات و مدتی نیز در آمریکا فعالیت دیپلماتیک داشته است، گفت و گو کرده ایم که آن را می خوانید.

* چندی قبل سه کشور اروپایی آلمان و فرانسه و بریتانیا، اعلام کردند که مکانیسم ماشه را در قالب توافق هسته ای با ایران فعال می کنند. در توافق هسته ای آمده است که کشورهای طرف ایران، در عادی سازی روابط تجاری کشور ما با سایر کشورها تلاش کنند. با این که این عادی سازی اتفاق نیفتاده است، چرا این کشورها نسبت به اقدامات ایران ناراضی هستند؟

اولاٌ دغدغه اروپایی ها درموضوع توافق هسته ای با ایران، حفظ امنیت رژیم غاصب اسرائیل است. البته اروپایی ها، پس از خروج ترامپ عملاً توافق هسته ای را در در باطن کنار گذاشته و رعایت نکردند ولی به طور آشکارا این موضوع را اعلام نمی کنند و با بازی نقش پلیس خوب به دنبال کنترل فعالیت های ایران هستند.

دوماٌ بازیگری نقش پلیس خوب از سوی اروپایی ها این است که کشورهایی که مدعی حمایت از اجرای ادامه دار برجام هستند به دنبال این هستند تا فضای اقتصادی ایران را کنترل و شاه راه های تحریم اقتصاد کشور را شناسایی و به امریکا اعلام کنند و در نهایت ایران در لایه های دیگر اقتصاد مورد تحریم قرار گیرد.

سوماٌ توافق هسته ای (برجام) فقط برای حل موضوع هسته ای ایران از یک طرف و برداشتن تحریم های مرتبط با هسته ای بود؛ از سویی کارشناسان زیادی هم بر این نظر هستند که ترامپ با خروج از توافق هسته ای، دچار اشتباه استراتژیک شده است بطوریکه با اِعمال مجدد تحریم ها توسط رئیس جمهور آمریکا علیه ایران، کشورهای اروپایی طرف مذاکره از سازوکار حمایت از مبادلات تجاری با ایران یا اینستکس(INSTEX) را اجرایی کردند.

* اروپایی ها همچنان ادعا دارند که از این طریق خواسته اند تبادلات تجاری بین خودشان و ایران را برقرار کنند، چرا طی یک سال اخیر،از طریق این سازوکار مالی، مبادلات با ایران انجام نشد که ایران از منافع توافق هسته ای بهره مند شود.دلیل این رفتار متناقض اروپایی ها چیست؟

اولاً به نفع اروپایی ها هست که با ایران تجارت داشته باشند. برای اینکه اقتصاد اروپا روی صادرات می چرخد و اگر اروپایی ها بخواهند تک تک بازارها از جمله ایران را به کشورهای چین و کره جنوبی داده و این بازارها را از دست بدهند، در آینده درمانده خواهد شد.

دوماٌ آنها از لحاظ توجه به منافع خودشان، آینده نگر هستند اما اینستکس و این نوع صندوق های مالی بهانه و ابزاری بوده که اروپایی ها بتوانند از آن طریق شاید کاری کنند که ایران را از انجام اقدامات خاصی منصرف کنند.

به نظر من، اساساً اینستکس و این نوع صندوق ها فرع است بر پذیرش آن پیمان نامه های بین المللی بانکی و همچنین استانداردهای اف ای تی اف (FATF) و مقررات مربوط به آن.

*کشورهای اروپایی این موضوع را هم عنوان می کنند که نمی توانند به شرکت های اتحادیه دستور بدهند که با ایران همکاری کنند. آیا واقعا دولت های اروپایی طرف مذاکره در این حوزه راه چاره ای نداشتند؟

شرکت های اروپایی مستقل از دولت ها عمل می کنند ولی این کشورها در چارچوب اتحادیه اروپا و بر اساس مقرراتی که در زمینه مقابله با تبعیض نژادی که تصویب کرده اند، می توانند شرکت های اروپایی را تشویق به همکاری با ایران کنند.

پس بنابر این دولت در یکسری مسائل اقتصادی نمیتواند به طور گسترده عمل کند و همین موضوع باعض می شود که یکسری شرکت ها همچنان با نگاه تجارت با ایران همکاری کنند.

* سه کشور فرانسه، بریتانیا و آلمان اصرار دارند که از طریق شکایت به کمیسیون مشترک توافق هسته ای(برجام) کار رابه جلو ببرند. در این کمیسیون، ایران یک رای دارد و در اقلیت است. اگر کمیسیون مشترک شامل اعضای امضا کننده توافق هسته ای از جمله ایران و 5 کشور دیگر عضو تشکیل شود و شکایت اروپایی ها در این کمیسیون مشترک بررسی شود کار چطور جلو خواهد رفت؟

زرنگی اروپایی ها در خارج نشدن از توافق هسته ای در همین جا بوده است. آنها بدون این که بگویند ما از این توافق خارج می شویم، عملاً به بهانه این که شرکت های اروپایی یا بانک ها ربطی به دولت ها ندارند.

خود شما بانکی را پیدا کنید که با شما کار کند عملاً توافق را غیر قابل اجرا باقی گذاشته اند ولی سهم ایران و تعهدات ایران بر جای خودش باقی است؛ چرا که تعهدات کشورهای اروپایی طرف ایران در توافق هسته ای، تعهدات شرکت های اروپایی نیست و تعهدات دولتی است.

در مقابل، دولت ایران موظف است که تمام تعهدات خودش را انجام بدهد و اکنون با پنج گام برداشته شده ایران برای کاهش تعهدات برجامی، اروپایی ها معتقدند که توافق هسته ای، اجرا نشده و اقدامات ایران با این توافق مغایرت دارد یعنی اروپایی ها می خواهند تعهدات یک جانبه را به ایران تحمیل کنند.

برای عبور از این نوع تحمیل کردن ها، احتیاج به یک تفاهم، تعامل و تشخیص منافع ملی است.

*با توجه به اینکه در مجموع رابطه نسبتاً خوبی بین کشورهای اروپایی طرف توافق هسته ای و ایالات متحده برقرار است، آیا اروپایی ها بعد از خروج آمریکا و در غیاب آن کشور در توافق هسته ای، واقعاً می توانستند کاری کنند تا روند عادی سازی روابط تجاری ایران و کشورهای دیگر که مورد تاکید توافق هسته ای بود اتفاق بیفتد؟

خیر؛ به دلیل این که بسیاری از شرکت های اروپایی، واقعاً مایل نیستند که موجب رنجش آمریکا شده و برای خودشان مساله ایجاد کنند.

دوم اینکه روابط اروپا با اسرائیل، نسبت به روابط اروپا با ایران بیش تر بوده و عمیق تر و اقتصادی تر است.

*حدود دو ماه طول می کشد تا شکایت آلمان، بریتانیا و فرانسه علیه ایران، در کمیسیون مشترک برجام بررسی شود. فکر می کنید ایران در این حالت باید چه کاری انجام بدهد که کار به شورای امنیت کشیده نشود؟

دولت ما تاکید دارد با اتکا به پشتوانه ای که داشت برای برداشتن تحریم ها اقدام کرد و در گام دوم، برداشتن تحریم های دو جانبه، مستلزم کنار آمدن با ایالات متحده بود؛ از سوی دیگر، ایران در مقاطعی قدرت های نظامی خودش را نشان داده و بعد از اتفاقاتی که رخ داد، ایران با موشک به اقدام آمریکا واکنش نشان داد و پادگان های آمریکایی را در عراق زد و قبلاً نیز هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی را با دقت سرنگون کرد.حال بعد از این واکنش ها باید ببینیم کشورهای طرف مقابل و همچنین ایران در آینده چگونه عمل خواهند کرد.

* با مطرح شدن مکانیسم ماشه، التهاباتی در بازار ایران در حوزه افزایش نرخ ارز رخ داد؛ به نظر شما، کشورهای اروپایی چه سیاستی در نظر دارند که مکانیسم ماشه را فعال کرده اند؟

آنها دیگر از این که با ایران به تفاهم برسند قطع امید کردند. همان طور که ما در داخل ایران به این نتیجه رسیدیم که راه حلی وجود ندارد و از مذاکره منصرف شدیم، اروپایی ها نیز به این بن بست رسیده و مایلند که از طریق راه حل نهایی بشود کار را به سرانجام رساند.

* ایران در غیاب آمریکا، می تواند در قالب توافق هسته ای بخشی از تعهدات اروپایی ها را طلب کند؟

اصولاً توافق هسته ای، این بود که سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا که به ایران رفت و آمد کردند زمینه ای را فراهم کنند تا فضای تحریم ها بی اثر شود از طرفی هم این کشورها می خواستند به طورغیر مستقیم عمل کنند و موفق هم شدند؛ بنابراین، مساله بین ایران و آمریکا در درجه اول هست و حمایت اروپا از آمریکا در درجه دوم است و لذا به این ترتیب، این مساله مختومه است.

* اگر مصوبات کمیسیون مشترک در قالب توافق هسته ای تشکیل شده و احیاناً به ضرر ایران رای داده و پرونده به شورای امنیت برود، فکر می کنید روسیه و چین در شورای امنیت چگونه رفتار خواهند کرد؟

روسیه و چین در این مساله حق وتو ندارند و فقط باید تایید شود و بگویند ایران به وظایفش در چارچوب توافق هسته ای عمل نکرده است و بعد آماده شوند برای بازگرداندن شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران که در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد صادر شد.

در توافق هسته ای گفته شده هرگاه در کمیسیون مشترک تصویب شود که ایران به تعهدات خودش عمل نکرده است، آن شش قطعنامه شورای امنیت برمی گردد و اِعمال می شود و آن قطعنامه جدید شورای امنیت که آن شش قطعنامه قبلی این شورا را معلق کرد، باطل می شود و صحبتی از حق وتو نیست.

به تعبیر دیگر، در صورت ارجاع پرونده ایران از کمیسیون مشترک به شورای امنیت سازمان ملل متحد، در شورای امنیت تصمیم جدیدی گرفته نمی شود که به وتو نیاز باشد.

در مجموع، من اعتقاد دارم که سیاست، عرصه خاصی است و محور سیاست، قدرت است وما اگر بخواهیم از مقررات بین المللی بهره مند شویم، اول باید این مقررات را رعایت کنیم و این قابلیت را داشته باشیم که در مواقع ضروری، به مقررات بین المللی پناه ببریم.