پاسخ همه ابهامات درباره واکسن برکت

به گزارش پول نیوز اگر از کاربران پر و پا قرص فضای مجازی باشید، حتماً در چند وقت اخیر با انواع و اقسام ابهامات، شایعات و سئوالات درباره واکسن کووایران برکت برخورد کرده‌اید؛ شایعات و پرسش‌هایی که تأخیر در پاسخگویی به آنها، دامنه نگرانی‌ها را حتی به سوی دوستداران و طرفداران پرشمار این واکسن هم گسترش داده است.

انتظار خبرنگاران برای این پاسخگویی اما بالاخره به پایان رسید. بزرگداشت روز خبرنگار، فرصت خوبی فراهم کرد که در حاشیه بازدید اصحاب رسانه از خط تولید واکسن «کووایران برکت»، اعضای ارشد شرکت صنعتی دارویی برکت و دست‌اندرکاران تولید و کارآزمایی این واکسن، در نشستی ضمن تشریح آنچه در حدود ۸ ماه گذشته در مسیر تولید اولین واکسن ایرانی کرونا گذشت، پاسخگوی سئوالات صریح خبرنگاران شوند.

صحبت‌های جلسه گاه به درد دل صمیمانه نزدیک شد و گاه رنگ گلایه به خود گرفت. اما آنچه در پایان باقی ماند، همان نکته طلایی همیشگی بود؛ اطلاع‌رسانی شفاف، کلید همدلی و مانع شکل‌گیری ابهامات است... با گزارش این نشست همراه باشید، شاید پاسخ سئوال و ابهام شما هم اینجا باشد.

از ساخت بیمارستان تا واردات سرم نمکی؛ اینجا سود دارو در سلامت هزینه می‌شود

«گروه دارویی برکت حدود ۱۲ تا ۱۴ درصد از داروی کشور را تولید می‌کند. ما تولیدکننده نانو داروهای ضد سرطان هستیم و بزرگترین مرکز تزریقی داروهای ضد سرطان و بزرگترین کارخانه سلول‌درمانی غرب آسیا را داریم. قاعده کار گروه برکت این است که آنچه به‌عنوان سود از تولید دارو به دست می‌آوریم، باید در سلامت هزینه کنیم. با همین رویکرد، ما در این سال‌ها ۱۲ بیمارستان و ۲۳۰ مرکز بهداشتی درمانی در مناطق محروم ساختیم و به وزارت بهداشت هدیه کردیم. تأمین هزینه درمان ۱۴ هزار زوج نابارور ساکن مناطق محروم و هزینه‌های دارو و درمان حدود ۴۰، ۵۰ هزار بیمار سرطانی و خاص را هم باید به این فهرست اضافه کنیم.»

دکتر «حمیدرضا جمشیدی»، رییس هیئت مدیره گروه دارویی برکت، صحبت‌هایش را با مرور فهرست‌وار پیشینه این گروه در عرصه تولید دارو در کشور شروع می‌کند و در ادامه می‌گوید: «به‌طور کلی هرجا در دوران تحریم گرهی در تأمین داروی کشور اتفاق افتاد، بدون توجه به تهمت‌ها، وارد میدان شدیم. در مقطعی نخ بخیه که نخ خاصی بود و وارد می‌شد، نایاب شد. وارد عمل شدیم و نگذاشتیم کادر درمان و مردم حتی کمبودش را حس کنند. در همین یک هفته گذشته که سرم نمکی در کشور به بحران تبدیل شده، با پیگیری‌هایی که انجام دادیم، یک میلیون سرم از یکی از کشورها خریداری کرده‌ایم و در آستانه ورود به کشور است.»

دکتر «حمیدرضا جمشیدی»، رییس هیئت مدیره گروه دارویی برکت

چرا ستاد اجرایی وارد کارزار کرونا شد؟

این مقدمه‌ای بود برای اینکه جمشیدی پیشاپیش به یکی از سئوالات پاسخ دهد؛ به چرایی ورود ستاد اجرایی فرمان حضرت امام و گروه برکت به عرصه تولید ملزومات مقابله با کرونا: «اولین بحرانی که با شیوع ویروس کرونا در کشور ایجاد شد، کمبود ماسک بود. ستاد اجرایی فرمان امام بدون اینکه ماموریتی در این زمینه داشته باشد، برای تأمین ماسک موردنیاز وارد عمل شد. ببینید، ما می‌توانستیم مثل برخی نهادها مثلاً ۲۰۰ میلیارد به درمان بیماران مبتلا به کرونا کمک کنیم و همه هم برایمان کف بزنند. اما وارد میدان شدیم و خودمان را سپر کردیم. روزهای اول کرونا که تولید روزانه ماسک کشور ۲۰۰ هزار عدد و نیاز حدود ۵۰ میلیون عدد بود، ما به بزرگترین واردکننده ماسک کشور تبدیل شدیم و از هر طریقی فکر کنید، ماسک وارد کردیم تا پرستار ما جرأت کند وارد بخش آی‌سی‌یو بیماران کرونایی شود.

واقعیت این است که سلامت مردم برای ما اولویت اول است. حالا اگر تأمین آن با واردات ممکن می‌شود، خودمان را موظف به واردات می‌کنیم و اگر با تولید محقق می‌شود، وارد میدان تولید می‌شویم. اینطور بود که همزمان با واردات ماسک، خط تولید ماسک با ظرفیت تولید ۵ میلیون عدد را راه انداختیم و با همین تدبیر، بحران ماسک مدیریت شد.»

ریسک کردیم تا بن‌بست ایجاد نشود

«وقتی در ادامه، مشکل اکسیژن‌ساز و دستگاه تهویه تنفسی در کشور ایجاد شد، ما وارد میدان تولید شدیم. در مقطعی مطلع شدیم یکی از کشورها کیت تشخیص سریع کرونا تولید کرده. ما ظرف یک ماه خط تولید کیت تشخیص سریع را با ظرفیت ۲۰۰ هزار عدد در روز راه‌اندازی کردیم. حرکت دیگر ما برای کمک به مدیریت کرونا، راه‌اندازی ۱۶ درمانگاه و بیمارستان سیار در نقاط مختلف ازجمله سیستان‌وبلوچستان بود.»

 اما بشنوید از داروهای مؤثر بر درمان کرونا که برکت دستی هم بر آتش تولید آنها دارد: «وقتی اعلام شد آمپولی به نام رمدسیویر برای کمک به درمان بیماران کرونایی تولید شده، کارخانه ضد سرطان ما وارد عمل شد و اولین تولیدکننده رمدسیویر در کشور شد. درحالی‌که این آمپول در روزهای اول در ناصرخسرو به قیمت ۷۰، ۸۰ میلیون تومان فروخته می‌شد، ما با قیمت ۶۰۰ هزار تومان آن را وارد بازار کردیم. جدیدترین اتفاق هم این است که مدتی قبل مطلع شدیم اف‌دی‌ای آمریکا مشغول کار روی یک داروی جدید است که ممکن است در آی‌سی‌یو مؤثر باشد. هفته قبل هم تأیید کردند که باعث کاهش مرگ و میر کرونایی بوده. ما این دارو را فرموله و تولید کرده و تست پایداری‌اش را هم انجام داده‌ایم و امروز به شما مژده می‌دهم اگر وزارت بهداشت مجوز بدهد، می‌توانیم هفته آینده آن را وارد بازار کنیم.»

گروه دارویی برکت مگر سابقه تولید واکسن دارد؟

«درخصوص ورود گروه دارویی برکت به بحث تولید واکسن کرونا، سئوال می‌شود مگر این گروه سابقه کار در زمینه واکسن دارد؟ جواب مثبت است. واکسن پنتاوالان که الان دارد به تمام بچه‌های زیر ۵، ۶ سال ایران تزریق می‌شود، فیدینگ این واکسن را ما داریم انجام می‌دهیم و ما آن را وارد بازار کرده‌ایم. علاوه‌براین ساخت کارخانه تولید واکسن HPV (ضد سرطان رحم) را از ۴ سال قبل شروع کرده‌ایم و پروژه با ۹۷ درصد پیشرفت در حال تکمیل است. پس ما زمینه کار واکسن و تیم تخصصی‌اش را داشتیم.»

صحبت‌های رییس هیئت مدیره گروه دارویی برکت به بحث تولید واکسن کرونا که می‌رسد، گوش‌ها تیزتر می‌شود: «روزی که صحبت از تولید واکسن کرونا شد، ۶ تیم تحقیقاتی شامل متخصصان ستاد اجرایی و اساتید و متخصصان کاربلد خارج از مجموعه تشکیل دادیم و تولید واکسن را در تمام مسیرهایی که در دنیا در حال انجام بود، شروع کردیم. تا اینکه به این جمع‌بندی رسیدیم که واکسن این‌اَکتیو (واکسن بر مبنای ویروس غیرفعال) برای ما امکان‌پذیرتر است. هند و چین هم علائم مثبت دادند که واکسن این‌اَکتیو دارد به نتیجه می‌رسد. بنابراین ما هم تمرکز اصلی‌مان در تولید واکسن را روی این مسیر قرار دادیم ضمن اینکه بقیه مسیرها را هم رها نکردیم. یعنی الان همان خطی که برای تولید واکسن HPV آماده کردیم، می‌تواند واکسن کرونا را با دی. ان.اِی بِیس با روزی ۲۰۰ هزار واحد تولید کند. واکسن ام.آر.ان.اِی بِیس ما هم در مرحله مطالعات فاز حیوانی است.»

وقتی پروژه ۵ ساله، ۸ ماهه به ثمر رسید

اما برای اینکه به عظمت اتفاقی که رقم خورده پی ببرید، کافی است با توضیحات آقای دکتر در تشریح فرایند ساخت کارخانه تولید واکسن برکت همراه شوید: «کلنگ کارخانه تولید واکسن برکت در ۲۷ آذر ماه سال ۹۹ به زمین خورد و حالا بعد از هند و چین، ما بزرگترین سایت تولید واکسن این‌اکتیو آسیا را در اختیار داریم. در حالت عادی، به ثمر رسیدن این پروژه به حداقل ۴ تا ۵ سال زمان نیاز داشت اما با تلاش ۲۴ ساعته حدود ۶۵۰ تا ۷۰۰ نفر، بعد از ۸ ماه پروژه به اینجا رسیده‌است. این را هم در نظر بگیرید که ما بخشی از این تجهیزات را خودمان داشتیم و بخشی را هم وارد کردیم. لازم است بگویم همه تجهیزات تولید واکسن، دومنظوره است و تمام آنها تحریمی. با این اوصاف، تهیه هرکدام از این تجهیزات در این شرایط، یک خاطره دارد به اندازه یک جلد کتاب.»

دکتر جمشیدی گریزی هم به موضوع تهیه مواد اولیه موردنیاز برای تولید واکسن که محل اشکال برخی کاربران فضای مجازی بوده، می‌زند و می‌گوید: «الان خوشبختانه چند شرکت دانش‌بنیان داخلی شروع به تولید مواد اولیه موردنیاز برای تولید واکسن کرده‌اند اما در ابتدای کار که چاره‌ای جز واردات نبود، خرید این حجم مواد اولیه از ۳ کمپانی اول دنیا آن هم در شرایط تحریم که نه امکان انتقال پول وجود دارد و نه شرایط وارد کردن مواد، داستان عجیبی بود. اما الحمدلله حالا هم حجم مناسبی مواد اولیه در انبار داریم و هم حجم بسیار بیشتری خریداری کرده‌ایم و به‌زودی به دستمان می‌رسد. شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی هم تولید چند ماده اولیه اصلی موردنیازمان را شروع کرده‌اند.»

دانش فنی واکسن برکت، ۱۰۰ درصد ایرانی است

حالا نوبتی هم که باشد، نوبت طرح سئوالات و ابهامات است و دکتر جمشیدی که معلوم است کاملاً در جریان شایعه‌پراکنی‌های فضای مجازی قرار دارد، پیشدستی می‌کند و چراغ اول شفاف‌سازی را با موضوع ایرانی یا غیرایرانی بودن واکسن برکت روشن کرده و می‌گوید: «دانش فنی واکسن این‌اکتیو کووایران برکت، ۱۰۰ درصد ایرانی است و دستیابی به این دانش، بی کم و کاست توسط دانشمندان ایرانی اتفاق افتاد. ما یک سر سوزن از دیگران کپی نکردیم. علتش هم این است که سابقه تولید واکسن این‌اکتیو را در کشورمان داشتیم و این شیوه را بلد بودیم. تست‌های حیوانی و انسانی این واکسن انجام شده و خوب است بدانید در فاز دوم کارآزمایی بالینی که روی ۲۸۰ نفر انجام شد، ما ۹۳.۵ درصد افزایش تیتر آنتی بادی داشتیم. حالا هم منتظر نتایج فاز سوم هستیم که روی ۲۰ هزار نفر انجام شده. البته با توجه به نتایج اولیه به نظر می‌رسد، خیلی خوب دارد جلو می‌رود.»

یکی از خبرنگاران اما هنوز قانع نشده و می‌پرسد: «واکسن برکت چه تفاوتی با سینوفارم چینی دارد؟ اینکه گفته می‌شود ما میلیاردها تومان برای خرید تکنولوژی این واکسن از چین کرده‌ایم، تا چه حد صحت دارد؟» آقای دکتر در پاسخ می‌گوید: «تکنولوژی واکسن برکت مطلقاً ارتباطی با تکنولوژی واکسن چینی ندارد جز اینکه پلتفرم آنها یکسان است. ببینید، دانش فنی، اصلاً دارایی ارزان‌قیمتی نیست که شما بتوانید به‌راحتی آن را از کشورها خریداری کنید. این یعنی ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری سینوفارم. نه‌فقط آنها بلکه ما هم دانش فنی‌مان را به کسی نمی‌دهیم. آن‌هایی که می‌گویند ما تکنولوژی تولید واکسن را از چین و روسیه و... گرفته‌ایم، ارزش دانش فنی را نمی‌دانند. روسیه الان از طریق همین واکسن کرونا، بزرگ‌ترین بیزینس را در دنیا راه‌اندازی کرده؛ بالاتر از نفت. چین هم همینطور. با این توضیحات، آیا اگر ما هم درخواست کنیم، آن‌ها دانش فنی واکسن خود را در اختیار ما قرار می‌دهند؟

همین حالا، چین واکسن سینوفارم را چطور به ما می‌فروشد؟ می‌دهد به صلیب سرخ. صلیب سرخ می‌دهد به هلال احمر ایران و هلال احمر آن را در اختیار وزارت بهداشت قرار می‌دهد... بنابراین هیچ کشوری دانش فنی‌اش را در اختیار کشور دیگر قرار نمی‌دهد مگر اینکه کشور مقابل، براساس تفاهم‌نامه در انجام آن پروژه شریک شود.»

۵.۵ تا ۶ میلیون دُز واکسن برکت در انبار است

«تولید واکسن برکت در ۳ بخش انجام می‌شود. خط تولید اول که بین ۳.۵ تا ۴ میلیون دُز در ماه تولید می‌کند، الان در حال فعالیت و تولید است. واکسن‌هایی که تا روز یکشنبه ۱۷ مرداد تحویل وزارت بهداشت دادیم، به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار دُز رسیده. حدود ۵.۵ تا ۶ میلیون دُز هم تولید کرده‌ایم...» حالا می‌رسیم به همان بحث مناقشه‌برانگیز این روزها. اینکه بالاخره چند دُز واکسن برکت تولید و چند دُز تحویل وزارت بهداشت شده؟ رییس هیئت مدیره گروه دارویی برکت در این باره می‌گوید: «واکسن‌ها بعد از تولید و پر شدن در ویال‌ها باید چند روز در انبار نگهداری شده و مجموعه‌ای از تست‌ها روی آن انجام شود. بنابراین از زمان تولید تا تحویل آن به وزارت بهداشت حدود ۱۵، ۱۶ روز فاصله ایجاد می‌شود. بنابراین در حال حاضر ۵.۵ تا ۶ میلیون دز واکسن تولیدشده داریم که هنوز تحویل وزارت بهداشت نشده.

اما خط تولید دوم ما ظرفیت تولید در حدود ۶ تا ۸ میلیون دز در ماه را خواهد داشت. شاید بپرسید چرا ظرفیت تولید خطوط را تقریبی بیان می‌کنم. ببینید، ما در خط تولید، دو بخش داریم؛ بخش سخت‌افزاری و بخش نرم‌افزاری. در بخش سخت‌افزاری، سیستم را تنظیم می‌کنیم برای تولید مثلاً ۱۰ میلیون در ماه. اما توجه داشته باشید که ویروس و سلول، موجود زنده هستند. به هزار و یک دلیل، شما گاهی از یک لیتر واکسن ممکن است ۱۵۰۰ دُز تولید کنید، گاهی ۱۷۰۰ یا ۱۸۰۰ دُز. تولید واکسن مثل فرآیند آزمایشات شیمیایی نیست که فلان اسید و باز را روی هم می‌ریزیم و می‌دانیم حتماً فلان رنگ حاصل می‌شود. اینجا با موجود زنده سر و کار داریم و موجود زنده گاه درصد پروتئینش در مراحل مختلف متفاوت می‌شود.

بنابراین وقتی می‌گوییم بین ۶ تا ۸ میلیون، به این معنی است که گاهی ممکن است ۶.۵ میلیون دُز داشته باشیم، گاهی ۷ و... به‌این‌ترتیب، خط تولید دوم ما با ظرفیت تولید ۶ تا ۸ میلیون دُز سخت‌افزاری، ۱۰۰ درصد تجهیزاتش آماده و نصب شده‌است. سلول هم تزریق کرده‌ایم و ۴، ۵ روز است داریم سلول را رشد می‌دهیم تا اینکه ان‌شاءالله پروسه تولید را در این خط شروع کنیم. با راه‌اندازی این خط، چیزی بین ۶ تا ۸ میلیون دُز به ۳.۵ تا ۴ میلیون دز تولیدی خط اول اضافه می‌شود و درمجموع با حدود ۱۲ میلیون دز تولیدی در ماه، بخش زیادی از نیاز اورژانسی کشور پاسخ داده می‌شود.

بخش سوم کارخانه تولید واکسن ما، شامل خط تولیدی با ظرفیت تولید ۱۶ تا ۲۰ میلیون دُز ماهانه است. تجهیزات خط سوم در حال نصب است و امیدواریم نهایتاً تا یک ماه آینده کامل و آماده تولید شود. با این ۳ خط تولید، هم نیاز کشور و هم بخشی از نیاز منطقه را می‌توانیم پوشش دهیم.»

چرا وعده‌هایتان عملی نشد؟

همین جمله آخر کافی است برای زنده شدن یکی از ابهامات. این روزها سئوال مشترک خیلی‌ها این است که چرا وعده‌های مسئولان ستاد اجرایی فرمان امام درخصوص حجم تولید واکسن برکت محقق نشده؟ دکتر جمشیدی یک پاسخ فنی برای این پرسش و ابهام دارد: «در درجه اول، داریم درباره خط تولید صحبت می‌کنیم. از فرآیندی که باید آجربه‌آجر بچینیم و بالا برویم. تحریم را دور بزنیم و... ما که دولت نیستیم. ما فقط یک تولیدکننده هستیم که با سختی فراوان در شرایط تحریم توانستیم مواد اولیه و تجهیزات موردنیاز برای تولید واکسن را تهیه و وارد کشور کنیم.

در درجه دوم، همه کسانی که درگیر کار تولید هستند، حتی تولید لاستیک، فراز و نشیب‌های تولید را می‌دانند؛ آن هم در کشوری که تحریم است. همان‌طور که اشاره شد، هر سیستم تولید، یک بخش سخت‌افزاری دارد و یک بخش نرم‌افزاری. برخلاف ثباتِ بخش سخت‌افزاری، در بخش نرم‌افزاری با نوسان مواجهیم. ما با ویروس زنده‌ای سر و کار داریم که یک سال و نیم است با تغییراتش، اینهمه مصیبت به بار آورده. اینجاست که یک روز یک بَچ می‌گذاریم، به‌ازای یک لیتر، ۲۰۰ دُز واکسن تولید می‌شود. روز بعد، یک بچ می‌گذاریم، ۱۸۰۰ دُز تولید می‌شود.

حالا می‌رسیم به مرحله بعد. ما واکسن را تولید می‌کنیم و برای انجام تست‌های مختلف، ۱۵ روز آن را در انبار نگه می‌داریم و بعد، تحویل وزارت بهداشت می‌دهیم. از آنجا هم ۳ روز برای بارکد و برچسب اصالت و... زمان می‌برد. اما موقع اعلام آمار چه اتفاقی می‌افتد؟ یک مسئول می‌آید تعداد تولید ما را می‌گوید. مسئول دیگر، موجودی انبار را می‌گوید. آن یکی، واکسن‌هایی که برچسب اصالت خورده را اعلام می‌کند و دیگری، تعداد دُزهای تحویل‌شده برای تزریق را. یکی از دلایل آمار متناقض، وجود این رویه است. من با این شیوه اطلاع‌رسانی موافق نیستم. شیوه درست‌تر شاید این باشد که همه این آمارها در کنار هم اعلام شود تا ابهام ایجاد نشود.»

 مرجوع کردن محصولِ معیوب برای «جانسون‌اند جانسون»، مزیت است اما برای «برکت»، عیب!

«اما با تمام دقت نظر و تاکیدی که ما در اجرای کار با بالاترین کیفیت داشته‌ایم، به هر حال در فرآیند تولید واکسن کووایران برکت، مشکلاتی هم وجود داشته. مثل از رده خارج شدن تعدادی از واکسن‌ها تولید شده...» آقای دکتر با اشاره به هجمه‌ای که در این زمینه ایجاد شد، اضافه می‌کند: «مثلاً گفته می‌شود: یک میلیون و ۲۰۰ هزار دُز واکسن برکت دور ریخته شد. ستاد اجرایی و گروه برکت باید پاسخگو باشند... درحالی‌که ما ۱۸ هزار دُز واکسن را دور ریختیم.

حالا من یک سئوال دارم. چطور است که وقتی کمپانی تویوتا به خاطر مشکل کمربند، ۷۰۰ هزار خودروی تولیدی‌اش را به کارخانه برمی‌گرداند، همه برایش کف می‌زنند و می‌گویند: ببینید اینها چقدر به کیفیت اهمیت می‌دهند اما اگر ما بخشی از واکسن تولیدی را دور بریزیم، به بیت‌المال ضربه زده‌ایم؟ چطور وقتی ۶۰ میلیون دُز واکسن کرونای «جانسون‌اند جانسون» مشکل پیدا می‌کند و آن را از بازار جمع می‌کند، همه برایش کف می‌زنند اما اگر برکت این کار را انجام دهد، اشکال بزرگی اتفاق افتاده؟... باید دقت کنیم که این، خط تولید است و در تمام خطوط تولید، چنین مشکلاتی پیش می‌آید.»

چرا واکسن برکت، گران است؟

از وقتی واکسن‌های ایرانی کرونا قیمت‌گذاری شد، موجی در فضای مجازی به راه افتاد و برخی کاربران با مقایسه قیمت واکسن‌های خارجی و داخلی، به این موضوع اعتراض کردند. رییس هیئت مدیره گروه دارویی برکت در پاسخ به این گلایه می‌گوید: «ما هیچ نقشی در تعیین قیمت واکسن نداشتیم. آقای نهاوندیان جلسه‌ای با سازمان غذا و دارو تشکیل داد و گفت: ۵، ۶ واکسن در حال تولید در داخل داریم. نرخی برای آنها تعیین کنیم که بتوانند روی پای خودشان بایستند. این گروه هم، نرخ علی‌الحساب ۲۰۰ هزار تومان را برای هر دُز واکسن ایرانی تعیین کردند چون بر اساس مصوبه مجلس، نرخ واکسن باید در یک کمیسیون قیمت‌گذاری تعیین شود. این گروه گفتند با توجه به هزینه سنگینی که این تولیدکننده‌های واکسن کرده‌اند، فعلاً نرخ ۲۰۰ هزار را در نظر بگیریم تا بعد تکلیفشان مشخص شود.

ما ذره‌ای در اینکه چه قیمتی برای واکسن برکت تعیین شود، وارد نشدیم چون همان‌طور که اشاره شد، ما سود حاصل از تولیداتمان را به عرصه خدمت‌رسانی سلامت برمی‌گردانیم. همان‌طور که ۱۰ میلیون ماسک و ده‌ها هزار آمپول رمدسیویر را به‌صورت رایگان به مردم و مناطق محروم تحویل دادیم. بنابراین، پول واکسن برکت قرار نیست در جیب افراد برود بلکه در حوزه سلامت دوباره برای خود مردم هزینه می‌شود.»

ستاد اجرایی جلوی واردات واکسن را گرفت؟!

نوبت که به شائبه نقش‌آفرینی ستاد اجرایی فرمان امام در زمینه ممانعت از واردات واکسن کرونا می‌رسد، دکتر جمشیدی با لحنی گلایه‌آمیز می‌گوید: «می‌گویند: ستاد اجرایی جلوی واردات واکسن را گرفت تا اثبات کند خودمان می‌توانیم واکسن تولید کنیم! آخر کدام عقل سلیمی راضی می‌شود شاهد مرگ روزانه ۵۰۰ نفر از مردم باشد؟ آن هم وقتی که ممکن است اعضای خانواده خودش هم جزو فوت شدگان قرار بگیرند! مگر کسی هست که بتواند ادعا کند کرونا یقه من و خانواده‌ام را نخواهد گرفت؟ چطور ممکن است ما برای اثبات خودمان به مرگ هموطنان‌مان راضی شویم؟! انگار برخی یادشان رفته آن روز که مردم نیاز شدید به ماسک داشتند، این ما بودیم که آستین بالا زدیم برای واردات ماسک. در موضوع واکسن هم همینطور است و ما برای پاسخ به نیاز مردم وارد میدان شده‌ایم.

واقعیت این است که ما می‌دانستیم سیبل می‌شویم. می‌دانستیم جایمان با دولت عوض می‌شود. درحالی‌که ما یک شرکت تولیدکننده هستیم مثل همه شرکت‌ها. ما مسئول کمبود واکسن نیستیم. مسئولیت تأمین واکسن کرونا برعهده دولت است. چرا راه دور برویم؟ همین اخیراً وقتی کشور با کمبود سرم نمکی مواجه شد، تصمیم گرفتیم برای وارداتش کمک کنیم. اما خدا شاهد است برای این کار دلهره داشتیم. چرا؟ چون با خودمان فکر کردیم باز یک عده می‌گویند: آهان، دیدید؟ همه‌اش نقشه بود برای اینکه اینها بروند سراغ واردات سرم و سود خودشان را ببرند! اما دیدیم مردم گرفتارند و از این داروخانه به آن داروخانه می‌روند برای تهیه سرم. بنابراین وارد عمل شدیم. حالا یک عده علیه ما توییت می‌زنند و فحش می‌دهند، خب بدهند. پس ما کاملاً از واردات واکسن حمایت می‌کنیم تا وقتی که به مرحله‌ای برسیم که واکسن به میزان کافی و بیشتر از کافی در کشور تولید شود.»

فقط برای واکسن، تحریم بودیم؟!

توضیحات از نگاه یکی از خبرنگاران کافی نبوده. میکروفونش را روشن می‌کند و می‌پرسد: «در صحبت‌هایتان از هزینه‌های سنگینی گفتید که صرف واردات مواد اولیه کرده‌اید. سئوال من این است که چطور در شرایط تحریم موفق به واردات مواد اولیه شدیم اما در زمینه واردات واکسن مشکل داشتیم؟» آقای دکتر در جواب با اشاره به این نکته که تأمین واکسن از وظایف دولت است، می‌گوید: «یک وقت است که شما می‌خواهید ۴ قلم کالا، ۱۰ قلم، ۲۰ قلم و این اعداد کوچک را وارد کنید. این به اشکال مختلف، شدنی است. اما یک وقت، می‌خواهید ۱۰۰ میلیون دُز واکسن کرونا از آمریکا و اروپا وارد کنید. خب به شما نمی‌فروشند. این اصلاً با سیاست‌های آنها در تضاد است. آمریکا و اروپایی‌ها حتی در روند فروش واکسن از طریق ساز و کار «کووکس» هم اختلال ایجاد کردند. آمریکا تا وقتی مجوز واکسیناسیون عمومی واکسن برکت صادر نشد، در روند ورود واکسن به ایران مانع‌تراشی کرد. اما ۴۸ ساعت بعد از اینکه واکسن برکت مجوز ورود به بازار را گرفت، صادرات واکسن به ایران را آزاد اعلام کرد! اینکه در یک ماه اخیر تا حدی موضوع خرید و واردات واکسن تسهیل شده، به همین دلیل است.»

مگر سازمان جهانی بهداشت واکسن برکت را تأیید کرده؟

«گروهی هم می‌پرسند مگر سازمان جهانی بهداشت واکسن برکت را تأیید کرده که شما آن را به مردم ایران تزریق می‌کنید؟ ببینید، اگر هر کشوری بتواند مجوز سازمان جهانی را برای واکسنش بگیرد، خیلی هم عالی است و امکان صادرات هم می‌گیرد. اما باید بگویم تا امروز نه چین و روسیه و نه بخش مهمی از کشورهای اروپایی نتوانسته‌اند مجوز WHO را بگیرند؛ نه‌فقط درباره واکسن کرونا بلکه درباره هیچ دارویی. اما سال‌هاست دارند با مجوز سامان غذا و داروی کشور خودشان، دارو تولید و مصرف می‌کنند. در موضوع کرونا، سازمان جهانی بهداشت آمد یک مسیر emergency (اضطراری) را پیشنهاد کرد تا کشورها سریع‌تر بتوانند به نتیجه برسند. اما در منطقه ما، فقط یکی از واکسن‌های چین موفق به اخذ این مجوز اضطراری شده. واکسن اسپوتنیک روسیه، واکسن‌های هند و بسیاری از واکسن‌های اروپایی هنوز نتوانسته‌اند مجوز بگیرند.

درواقع در دوران کرونا، دنیا بر سر یک دو راهی قرار گرفت که ریسک تزریق واکسن‌های اضطراری را انتخاب کند یا آمار کشته‌های چند صد نفری روزانه را؟ حتماً می‌دانید که دوره تولید واکسن، ۱۳ سال است. پس چرا فایزر ۹ ماهه به بازار آمد؟ در مقاله‌ای که در مجله Nature منتشر شد، نوشته بود اگر میزان آنتی بادی فاز ۲ یک مقدار مشخصی شد، تقریباً نتایجش درباره فاز ۳ هم صادق است. سازمان غذا و داروی ما هم با همین استدلال به واکسن برکت مجوز داد. بسیاری از کشورها هم همین کار را کردند.»

رییس گروه دارویی برکت در ادامه می‌گوید: «حالا این سئوال مطرح است که آیا ما در این زمینه کاری هم کرده‌ایم؟ بله. حدود ۱۵ کارشناس حرفه‌ای را مأمور کرده‌ایم و آنها ۷۵ درصد مستندات واکسن برکت را برای سازمان جهانی بهداشت آماده کرده‌اند. فرم‌های لازم را هم پر و به انگلیسی ترجمه کرده‌ایم. درخواست اولین جلسه ارائه را هم به WHO داده‌ایم و منتظر پاسخ آنها هستیم تا مقدمات برگزاری این جلسه را فراهم کنیم. اما خب، این یک کار زمان‌بر است.»

عوارض واکسن برکت را پنهان می‌کنند!

عجیب‌ترین شائبه درباره واکسن برکت، موضوع سرپوش گذاشتن بر عوارض این واکسن است. آقای دکتر این اتهام را قویاً رد کرده و می‌گوید: «ما موظفیم هر عارضه‌ای که با تزریق واکسن برکت اتفاق می‌افتد را ظرف ۲۴ ساعت به وزارت بهداشت اعلام کنیم. آقای دکتر «حسینی» که استاد برجسته و رییس مرکز کارآزمایی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران است و هیچ ارتباطی هم با ستاد اجرایی ندارد. کل ماجرای کارآزمایی واکسن برکت بر عهده ایشان است و تمام دیتاهای مربوط به آن در اختیار ایشان و سازمان غذا و داروست. این عزیزان می‌دانند کدام‌یک از داوطلبان واکسن اصلی تزریق کرده‌اند و کدام‌یک پلاسیبو (واکسن نما). خودشان به‌طور مستقل این داده‌ها را می‌برند تحلیل می‌کنند و بعد نتیجه را اعلام می‌کنند.

هفته قبل معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، عوارض تمام واکسن‌های تزریق‌شده در ایران را منتشر کرد. جالب است بدانید در آن فهرست، درصد عوارض واکسن برکت از همه واکسن‌ها کمتر بود. حالا این سئوال مطرح می‌شود که آیا در آینده، مثلاً در ۶ ماه بعد هم همینطور خواهد بود؟ نمی‌دانیم. باید منتظر بمانیم و نتایج تزریق‌ها را بررسی کنیم. تا این لحظه که حدود ۲ میلیون دُز واکسن برکت به مردم تزریق کرده‌ایم، کمترین عارضه متعلق به این واکسن بوده.»

قصد انتشار مقاله ندارید؟

حالا وقتش رسیده که تکلیف مقاله علمی واکسن برکت روشن شود. رییس هیئت مدیره گروه دارویی برکت در این باره می‌گوید: «ما دیتاهای خام مرتبط با فاز یک و ۲ کارآزمایی بالینی را منتشر کرده‌ایم. اما درباره مقاله، اگر کسی استاد دانشگاه باشد و مقاله نوشته باشد که در ۵ ژورنال برجسته دنیا منتشر شده باشد، می‌داند که مقاله‌نویسی کار راحتی نیست. ما یک تیم ۱۰ نفره برای نگارش مقاله واکسن برکت تشکیل داده‌ایم و من شخصاً هر هفته با این گروه جلسه دارم. بعد از ۳ ماه، الحمدلله دیروز مقاله ما در ۳۵ صفحه انگلیسی و ۱۰۰ صفحه اطلاعات خام همراه با جزییات آماده شد. امیدواریم ظرف چند روز آینده بتوانیم آن را برای مجلات معتبر دنیا ارسال کنیم. مقاله تست‌های حیوانی واکسن برکت هم نهایی شده و کار ارائه آن به مجلات معتبر به‌زودی انجام می‌شود.»

برکت با هیچ واکسن ایرانی رقابت ندارد

تولید همزمان چند واکسن ایرانی، این شائبه را برای برخی ایجاد کرده که شرکت‌های تولیدکننده این واکسن‌ها با هم رقیب هستند. دکتر جمشیدی اما این موضوع را تکذیب می‌کند: «ما در زمینه تولید واکسن کرونا با هیچ شرکتی رقابت نداریم. اینکه گفته می‌شود برکت دارد از قدرتش استفاده می‌کند، کذب است. مسئله سلامت و جان انسان‌ها، جای رقابت نیست. ما از خدا می‌خواهیم سایر واکسن‌های ایرانی هم زودتر به بازار بیاید. هر کاری هم از دستمان بربیاید، حاضریم برای موفقیت آنها انجام دهیم. بارها اتفاق افتاده که این شرکت‌ها به فیلتر یا ماده اولیه‌ای نیاز داشته‌اند. وقتی با تماس گرفتند، هم این مواد و هم تجربیاتمان را در اختیارشان قرار دادیم. البته متقابلاً ما هم از کمک‌های آنها استفاده کرده‌ایم.»

آقای دکتر در پایان می‌گوید: «تلاش من این بود که پیام صدها انسانی که ریسک کردند و برای تولید واکسن کرونا جان خود را به خطر انداختند تا نگذارند ملت ایران تحقیر شوند را به مردم منتقل کنم. نیروهایی که مظلومانه در این آزمایشگاه‌ها کنار ویروس زنده کار می‌کنند و فقط خدا می‌داند اینها چه معجزه‌ای کرده‌اند.»