سهم تجارت ایران با سوریه/ دولت سیزدهم برای افزایش تجارت با سوریه چه استراتژی دارد؟

 

توافق‌نامه تجارت آزاد با سوریه سال ۸۹ امضا شد، اما به دلایلی غیرفعال بود و قرار است به‌زودی اجرای آن از سرگرفته شود. سال۸۹ توافق‌نامه تجارت آزاد با سوریه امضا شد که به‌جز ۸۸ قلم کالا، مبادله سایر کالا‌ها بین دو کشور مشمول موافقت‌نامه تجارت آزاد شد؛ یعنی تجار دو کشور اجازه یافتند صرفا با پرداخت ۴‌درصد تعرفه بازرگانی این کالا‌ها را مبادله کنند.

به‌رغم امضای این موافقت‌نامه، اما به دلیل سیاست‌های دولت‌های ایران و سوریه در زمینه ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صادراتی و وارداتی که به خاطر مسائل اقتصادی ۲ کشور وضع شد، عملا امکان استفاده تجار از این موافقت‌نامه محدود شد. تجار دو کشور در مبادلات بین ایران و سوریه از محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های صادراتی و وارداتی جاری مستثنی هستند. در صورتی‌که موافقت‌نامه تجارت آزاد با سوریه فعال شود، امکان بهره‌مندی پروژه‌ها از تسهیلاتی که در این موافقت‌نامه دیده‌شده و بخشی از ماشین‌آلات و تجهیزاتی که در خدمات فنی و مهندسی استفاده می‌شود، فراهم می‌شود.

بازار سوریه ازجمله ظرفیت‌های تجاری مغفول پیشروی تجار و بازرگانان ایرانی است که متأسفانه در ۳ سال گذشته با بهبود شرایط این کشور و شکست گروه تروریستی داعش به دست کالا‌های چینی، ترک و روسی قبضه شده است.

طبق آمار تجارت خارجی سوریه، سهم کالای ایرانی از واردات ۴ میلیارد و ۱۴۰ میلیون دلاری دمشق در سال ۱۳۹۹، ۱۲۳ میلیون دلار بوده است، درحالی‌که ترکیه ۱۳ برابر کشور ما یعنی به‌اندازه یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به سوریه صادرات داشته است.

البته در ۷ ماه نخست امسال و پیرو سیاست‌های دولت سید ابراهیم رئیسی میزان صادرات ایران به سوریه بیش از ۱۰۶ میلیون دلار به ثبت رسیده است و پیش‌بینی می‌شود طبق گفته مسئولان ذی‌ربط با توجه به ارتباطات گسترده سیاسی بین این دو کشور سهم تجارت ایران از دمشق ظرفیت افزایش ۳ درصدی را داشته باشد.

فرزاد پیلتن مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران طی ماه‌های گذشته اعلام کرد: در ۴ ماهه ابتدای امسال حدود ۱۰ هزار تن کالا به ارزش ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار دلار از کشور سوریه واردات داشته ایم که این واردات در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹ از نظر ارزشی افزایش ۱۷۱ درصدی و از نظر وزنی هم افزایش ۱۸۱ درصدی را نشان می‌دهد. اجزا و قطعات توربین‌های بخار، شیر خشک، مغز پسته، هادی‌های برق، کنسرو ماهی، ترانسفورماتور، میله‌های آهنی و فولادی، خمیر‌های غذایی، لوله‌های مسی و تنباکو از جمله اقلام صادراتی ایران به سوریه طی ۴ ماهه سال جاری بوده است.

مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران بیان داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ سهم جمهوری اسلامی ایران از بازار سوریه حدود ۳ درصد بوده و بر این اساس در این سال در رتبه هفتم در بین صادرکنندگان به سوریه قرار داشته است. کشور‌های ترکیه با ۳۸ درصد، چین ۲۰ درصد، مصر ۷ درصد، روسیه ۴ درصد و هند و لبنان با اندکی بیش از ۳ درصد در رتبه اول تا ششم کشور‌های صادرکننده به سوریه قرار دارند.

وی همچنین با اشاره به اینکه برخی کالا‌های ایرانی از طریق عراق و یا دیگر کشور‌ها مانند امارات بصورت صادرات مجدد به سوریه صادر می‌شوند، اضافه کرد: در صورت محاسبه این میزان از صادرات به سوریه، میتوان سهم بیشتری از بازار این کشور را برای جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفت. عمده کالا‌های وارداتی ایران از کشور سوریه نیز خاک فسفات، روغن زیتون و مواد نساجی بوده است.

موانع فراروی صادرات ایران به سوریه و راهکار رفع آن

جنگ تحمیلی ۱۰ ساله سوریه باهدف تأمین امنیت رژیم صهیونیستی موجب آوارگی ۱۲ میلیون نفر از جمعیت ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری این کشور شد.

از ۱۲ میلیون نفر نیز ۶.۵ میلیون نفر به خارج از کشورشان گریختند و ۵.۵ میلیون نفر دیگر نیز در مناطق امن داخل سوریه ساکن شدند ازاین‌رو جمعیت بازار هدف به‌عنوان اولین عامل در هدف‌گذاری ارزش و حجم تجارت تقلیل یافت و باعث شد صادرات ۵۱۶ میلیون دلاری ایران به سوریه در سال ۱۳۸۹ یعنی هم‌زمان با آغاز جنگ تحمیلی سوریه تا قبل از سال ۱۳۹۹ به ۶۹ میلیون دلار کاهش یابد، البته دراین‌بین حجم تجارت خارجی سوریه نیز از ۳۰ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۹ به ۶ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ کاهش یافت.

علاوه بر لحاظ کردن جمعیت و تأمین نیاز یا تقاضای جامعه در تجارت خارجی، آثار و عواقب ناشی از تخریب جنگ و تحریم دولت و نظام بانکی سوریه توسط آمریکا، دمشق را در بازسازی و پرداخت مالی لازم برای اجرای پروژه‌ها ناتوان کرده است.

همچنین دولت سوریه برای مدیریت امور اقتصادی، ممنوعیت و محدودیت‌های وارداتی متنوعی را وضع کرده است بااین‌حال، چون سوریه شریک استراتژیک ایران است برای رفع موانع صادرات خدمات، انرژی، محصولات و کالا به دمشق ظرفیت بالقوه‌ای دارد.

به گفته ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی «افزایش روابط اقتصادی با سوریه در امتداد حمایت‌های مستشاری ایران از جبهه مقاومت بوده و میوه سال‌ها مجاهدت مدافعان حرم در سوریه است.»

رضایی می‌گوید «حلب شهری است اقتصادی و صنعتی؛ بنابراین لازم است برای صادرات محصولات غیرنفتی به سوریه بیش‌ازپیش سرمایه‌گذاری کرده و از بازار این کشور حداکثر استفاده را به نفع کشورمان ببریم که البته درنهایت معامله‌ای برد-برد برای طرفین خواهد بود.»

فرزاد پیلتن، مدیرکل دفتر عربی و آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران بر ضرورت توسعه روابط تجاری با کشور‌های منطقه و همجوار در دولت سیزدهم تأکید کرده و می‌گوید «دولت سعی دارد موانع فراروی توسعه روابط تجاری با کشور‌های عربی منطقه را حل کند، درباره سوریه نیز به‌عنوان شریک استراتژیک جمهوری اسلامی در تلاشیم بعد از پایان دوره شیوع ویروس کرونا مجدد ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری با این کشور را فعال کنیم.»

پیلتن از برگزاری نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در دمشق طی روز‌های هشتم تا دوازدهم آذر ۱۴۰۰ خبر داده و می‌گوید «پیرو برگزاری نمایشگاه فوق، وزیر صمت در رأس یک هیئت بلندپایه از مقامات دولتی و خصوصی به سوریه سفر خواهد کرد تا پس از ملاقات با مقام‌های سیاسی و اقتصادی، ظرفیت‌ها و زمینه‌های توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری شناسایی‌شده و راهکار‌های رفع موانع فراروی تجارت ۲ کشور موردبحث و ارزیابی قرار بگیرد.»

مدیرکل دفتر عربی و آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران «برنامه‌های توسعه صادرات به سوریه را شامل صادرات کالا، انتقال خدمات فنی و مهندسی و صادرات انرژی اعلام کرد.»

علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت نیز از امضای توافقنامه تجارت آزاد با سوریه در حاشیه سفر سید رضا فاطمی‌امین وزیر صمت به این کشور در پی برگزاری نمایشگاه اختصاصی ایران در دمشق خبر داده و اعلام کرد «وزارت صمت در تلاش است مشکل مسائل ارزی و گمرکی صادرات به سوریه را برطرف کند.»

صادرات به کشور‌های همسایه گام مهمی به منظور توسعه اقتصادی کشور ماست بااین‌حال سهم ایران در تجارت منطقه بسیار پایین و در حدود دو درصد است و سید ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم در سوم مهر امسال و در حاشیه سفر به ایلام اعلام کرد که رقم ۲۰ میلیارد دلار کنونی در تجارت منطقه‌ای کشورمان می‌تواند با اقدام جهادی از جانب تولیدکنندگان، صادرکنندگان و دولت با تکمیل زیرساخت‌ها به‌راحتی به ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار برسد.

 

خبرنگار: زهراپاکزاد