رهایی از چالش ­های کنونی نیازمند مدیریت دانش­ بنیان است

محسن محمدی خانقاهی در مقاله‌ای تحت عنوان «دولت سیزدهم و ضرورت ایجاد معاونت راهبردی» در ارزیابی از وضعیت اقتصادی کشور گفت: دولت سیزدهم در شرایطی اداره کشور را به دست گرفته که به گواه آمار‌ها و نظرات کارشناسی، بدترین وضعیت برای آغاز به کار یک دولت از ابتدای انقلاب بوده و کشور با مسائل و چالش ­های متراکم و پیچیده­‌ای دست به گریبان است که رهبر معظم انقلاب از آن با عنوان شرایط دشوار در دیدار با دولت کنونی یاد کردند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر به دلیل توسعه تحریم ­ها و همه­ گیری کرونا، توان و منابع برای برون رفت از چالش ­های پیش­ رو با محدویت مواجه شده است. مهمتر آن که دولت سیزدهم اولین دولت گام دوم انقلاب اسلامی است که باید آغازگر تحول انقلابی در مدیریت کشور برای حرکت شتابان به سوی جامعه­ پردازی و تمدن نوین اسلامی باشد. بدون شک رهایی از چالش­‌های کنونی و ایجاد تحول در اداره کشور، نیازمند پی گرفتن مدیریت «دانش­ بنیان» و نهادینه ساختن نگاه «راهبردی» در اداره کشور به ویژه در قوه مجریه است.

وی متذکر شد: با این وجود به دلیل تراکم چالش­ ها، خلاء­ها و وظایف، ساختار‌های موجود در قوه مجریه، نمی­ توانند به ایده­ پردازی و طرح­ ریزی راهبردی برای دولت اقدام کرده و همچون دیده­ بان و چشمی بینا، ناظر بر حرکت دولت باشند. بر این اساس ایجاد ساختاری، چون «معاونت راهبردی» در قوه مجریه موضوعیت پیدا می­ کند تا به مانند یک سیستم عصبی برای اندام­ واره دولت عمل کند. معاونت راهبردی می­ تواند در نسبت با مرکز بررسی­‌های استراتژیک ریاست جمهوری به عنوان بازوی پژوهشی و سازمان برنامه و بودجه به عنوان بازوی عملیاتی یک زنجیره نهادی موثر را شکل دهد تا اثرگذاری و نقش تحولی آن در دولت، تقویت شود.

پژوهشگر اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی با اشاره به برخی از مهمترین کارکرد‌های معاونت راهبردی، گفت: از خلاء­های ملموس و جدی در سطح کلان و حتی فراتر از قوه مجریه، ضعف در تولید ایده ­های نوین و موثر برای تحول در مدیریت و ساختار­های موجود اداره کشور است که رهبر معظم انقلاب در دیدار با دولت از آن با عنوان، بازسازی انقلابی و فکورانه یاد کردند. واقعیت آن است که ساختار عریض و طویل بروکراسی کشور فاصله زیادی با نوآوری و تحول دارد و از این جهت از حل چالش ­ها و مسائل مبنایی کشور عاجز است و تکرار دوره­ای این مشکلات و مسائل گا‌ها در دهه ­های متوالی، گواهی بر این امر است. فقدان ایده راهبردی برای حکمرانی و بهره­ گیری موثر از ظرفیت ­ها برای شتاب بخشی به پیشرفت کشور سبب شده تا با کمال تاسف، ایران از نظر فرسایش منابع و امکانات و ظرفیت ­های مغفول، جزو کشور‌های پیشرو باشد که این امر در بیانیه گام دوم نیز مورد اشاره قرار گرفته است. هر چند که برای پشبرد امور تحرک انقلابی نیاز است و پُرتحرکی در دولت کنونی ملموس و نوید بخش است، اما برای عبور از وضعیت کنونی و تحول آفرینی انقلابی در کشور، نیاز مبرم به «دانش­ بنیان» ساختن اداره کشور و تولید فکر و ایده در این حوزه می ­باشد که متولی این امر در قوه مجریه، می ­تواند معاونت راهبردی باشد.

خانقاهی ادامه داد: تصویرسازی مطلوب و مقدور برای دولت از دیگر نیاز‌های حیاتی و راهبردی است و بایستی مورد توجه قرار گیرد تا از سویی انگیزه ­بخش و توسعه دهنده پویایی و تحرک دولت باشد و از طرفی، مانع از روزمرگی و انفعال گردد. دولت بایستی بداند در ۱ یا ۴ سال آینده به کجا و چگونه باید برسد و چه فرصت ­ها و قابلیت ­های راهبردی و همچنین، ضعف­‌ها و تهدیداتی در این مسیر وجود دارد. همچنین، دیده­ بانی و تنظیم حرکت دولت به سوی این تصویر مطلوب و مقدور، سنجش عملکرد آن در نسب با بیانیه گام دوم و سیاست­‌های کلی نظام، دارای اهمیت حیاتی است و این امر، دیگر کارکردی است که معاونت راهبردی می­ تواند ایفا نماید.

وی خاطرنشان کرد: گفتمان­‌ها نوعی رژیم معرفتی و معنابخش هستند که بحران­ها، ریشه­‌های آنان، راه برون رفت و بدیل­های ممکن را مورد بحث قرار داده و از دریچه آن­ها امور و پدیده­‌ها مورد ارزیابی و قضاوت افکار عمومی قرار می­ گیرد. رئیس جمهور کنونی در بازه رقابت­های انتخاباتی و پس از آن، مجموعه­‌ای از شعار‌ها و مفاهیم را مطرح کردند که نیازمند مفصل­بندی در قالب یک گفتمان مسنجم و مدون است. گفتمان منسجم، مدون و شفاف می­تواند مفاهمه و همسویی بینشی و عملکردی را در مجموعه دولت تقویت نماید و واگرایی و اختلاف داخلی آن را کمینه سازد. مهمتر آن که برخوداری از یک گفتمان منسجم و مدون، اعتماد و همگرایی افکار عمومی با دولت را افزایش می­ دهد و این امر نقش موثری در پیشبرد سیاست­ها و موفقیت آن دارد. رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار نامبرده بیان داشتند که از درون دولت حرف­های مختلف درنیاید چرا که ذهنیت مردم و افکار عمومی را خراب می­ کند.

پژوهشگر اندیشگاه بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی بکارگیری و شبکه­ سازی از نخبگان را دیگر راهکارش عنوان کرد و افزود: معاونت راهبردی با توجه به جایگاه ویژه در دولت و نزدیکی به شخص رئیس­ جمهور و بخش اجرایی، می­ تواند به عنوان محفلی برای همگرایی و هم ­اندیشی نخبگان و مراکز فکری در راستای تحول و ارتقای تصمیم ­سازی و سیاست­گذاری در قوه مجریه عمل کند. رهبر معظم انقلاب در دیدار با دولت بیان می­ دارند که نقطه مهم در باب تحول، استفاده از خرد جمعی است و بایستی از نخبگان خارج از دولت استفاده کرد. با توجه به فقدان تعامل موثر و پایدار بخش اجرایی و فکری در کشور، این خلاء می­تواند تا حد زیادی توسط معاونت راهبردی برطرف گردد و ایده ­های نخبگان فکری در کنار تجارب مدیریتی نخبگان اجرایی، فراوری شده و برای اجرایی شدن آماده گردد.