تأثير تجارت خارجي بر رشد اقتصادی کشور

تجارت خارجی یکی از مهمترین موضوعات اقتصادی در کشور‌های در حال توسعه می‌باشد. با توجه به وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفتی تجارت خارجی برای این کشور در زمره راهبردی‌ترین عوامل توسعه اقتصادی قرار دارد. در نظریه‌های جدید اقتصادی و بخصوص الگو‌های رشد درونزا، بیان می‌گردد که تجارت خارجی نرخ رشد اقتصاد را از طریق دسترسی به بازار‌های خارجی، تکنولوژی و منابع اقتصادی افزایش می‌دهد و لذا از این جهت موجب رشد اقتصادی می‌گردد.

مهدی میراشرفی رئیس کل گمرک ایران اظهارداشت: آمار‌ها نشان می‌دهد که در نخستین ماه از نیمه دوم سال ۱۴۰۰، رشد تجارت خارجی همچنان ادامه دارد و در هفت ماهه سال‌جاری بالغ بر ۹۸ میلیون تن کالا به ارزش ۵۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بین ایران و کشور‌های جهان مبادله شده است.

معاون وزیر اقتصاد اظهارداشت: مقایسه آمار تجارت خارجی کشوردر این مدت با مدت مشابه سال ۹۹ حاکی از رشد ۱۶.۵ درصد در وزن و ۴۳ درصد در ارزش مجموع کالا‌های مبادله شده بین کشورمان با سایر شرکای تجاری است. از کل ۹۸ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالا‌های صادراتی و وارداتی در مدت مذکور، ۷۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش ۲۷ میلیارد و یکصد میلیون دلار به صادرات اختصاص داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث وزن ۱۵ درصد و از لحاظ ارزش ۴۷ درصد رشد نشان می‌دهد.

رئیس کل گمرک ایران با تقدیر از همت و تلاش تولیدکنندگان و تجار برای افزایش صادرات و تأکید بر رفع موانع و مشکلات فعالان این دو بخش، اظهارداشت: در هفت ماهه سال‌جاری ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از طریق گمرکات کشور وارد شد که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹ از نظر وزن ۲۱ درصد و از لحاظ ارزش ۳۸ درصد افزایش داشت.

نظریات دوگانه‌ای در مبحث تأثیر تجارت خارجی بر رشد اقتصادی، وجود دارد؛ نظریات گروه اول که موافقین تجارت آزاد می‌باشند، دیوید هیوم با بیان آنچه اصطالحا «جریان مسکوک» نامیده شد با استفاده از نظریه مقداری پول نشان داد که ورود یک جریان طلا به دنبال فزونی صادرات بر واردات کشور باعث می‌شود قیمت‌های داخلی بالا برود و لذا صادرات کاهش و واردات افزایش یابد و در شرایطی که آزادی تجاری برقرار باشد، موازنه پرداخت‌های هر کشوری متعادل خواهد بود. یعنی توزیع بین المللی مسکوک با توجه به سطح توسعه اقتصادی هر کشور صورت می‌گیرد. دیوید هیوم معتقد بود که آزادی سیاسی از آزادی اقتصادی سرچشمه می‌گیرد.

نظریات گروه دوم که مخالفین تجارت آزاد می‌باشند، فریدریک لیست معتقد است که آزادی تجارت در جهان فکر ایده آلی است که تنها در آینده دور قابل دسترس است. به نظر او، هر کشور باید با وضع تعرفه گمرکی و حتی ممنوعیت ورود کالا‌های خارجی، به تقویت بنیان‌های تولیدی خود بپردازد.

رشد اقتصادی چه تأثیری بر حجم تجارت خارجی می‌گذارد بستگی به دو اثر مختلف دارد: ۱ -نرخ رشد تولید کالا‌های صادراتی و نرخ رشد تولید کاالا‌های وارداتی (اثر تولیدی). ۲ -الگوی مصرفی کشور، هنگامی که درآمد ملی از طریق رشد اقتصادی افزایش می‌یابد.

اگر تولید و مصرف هر دو موافق تجارت باشند، حجم تجارت به تناسب محصول از رشد سریعتری برخوردار خواهد بود. اگر تولید و مصرف هر دو ضد تجارت باشند، حجم تجارت به تناسب رشد محصول از رشد کندتری برخوردار خواهد بود و ممکن است مطلقا کاهش یابد.

اگر تولید موافق تجارت و مصرف ضدتجارت باشد و بالعکس، تغییرات در حجم تجارت بستگی به اثر خالص این دو نیروی متضاد دارد. در شرایطی که تولید و مصرف هر دو خنثی باشند، نرخ رشد تجارت با نرخ رشد محصول یکسان خواهد بود.