انتشار اوراق مشارکت می‌تواند مشکل اقتصاد را حل کند؟

اوراق قرضه به اوراقی گفته می‌شود که صادرکننده تعهد می‌کند در طی یک بازه معین تعریف‌شده (عموماً یک‌ساله) سودی معادل قیمت اسمی ضربدر نرخ سود به دارنده آن بپردازد و در پایان دوره اوراق، مبلغ اسمی را به دارنده ورقه پرداخت نماید. درواقع ناشر اوراق با انتشار اوراق قرضه برای خود بدهی ایجاد می‌کند. لازم به ذکر است که این اوراق در سه نوع کوپن دار، اوراق قرضه با نرخ بهره صفر (بدون بهره) و اوراق قرضه بدون سررسید تقسیم‌بندی می‌شود.

در دنیا شرکت‌ها را بر اساس وضعیت مالی آن‌ها از A تا D تقسیم‌بندی می‌کنند و هر شرکت با توجه به رتبه‌ای که دارد موظف به پرداخت مبلغ مشخصی از نرخ سود می‌باشد. مثلاً فرض کنید چنانچه نرخ بهره آمریکا ۲٫۵ درصد باشد و درنتیجه بانک‌ها به سپرده‌های خود ۲٫۵ درصد سود سالیانه بدهند شرکتی که دارای گرید A می‌باشد بر اساس بررسی‌های به‌عمل‌آمده موظف به پرداخت سود ۳ درصدی به دارندگان اوراق قرضه هست درحالی‌که شرکتی که رتبه C را دارد موظف به پرداخت سود ۶ درصدی می‌باشد و حتی اوراق بنجل (کم اعتبار و پرریسک) نیز در اقتصاد آمریکا منتشر می‌شود و دارای بیشترین بازدهی هست، ولی این اوراق عموماً توسط شرکت‌های با وضعیت مالی ناگوار منتشر می‌گردد. همچنین لازم به ذکر است که جز برخی اوراق بدهی مانند اسناد خزانه دولتی یا شهرداری‌ها تمامی این اوراق ضامن بازپرداخت اصل‌وفرع سود را نداشته و سرمایه‌گذاران با آگاهی کامل نسبت به وضعیت مالی و عملکرد شرکت اقدام به سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه می‌نمایند.

حسن کاظم زاده، با بیان اینکه عملیات بازار باز برای تنظیم تراز سیستم بانکی در حال فعالیت است، توضیح داد: درواقع بانک‌ها برای استقراض از بانک مرکزی از اوراق دولتی استفاده می‌کنند و در اینجا اوراق مانند وثیقه بین بانک‌ها و بانک مرکزی عمل می‌کند تا مشکل بانک‌ها برطرف شود. طبق آمار از ابتدای سال جاری تا کنون بانک مرکزی حدود ۴۴ هزار میلیارد تومان به بانک‌ها تزریق کرده که این عدد به پایه پولی اضافه شده است.

وی ادامه داد: درواقع بانک مرکزی برای کوتاه مدت به بانک‌ها پول تزریق کرده است، اما برای بلندمدت با فروش اوراق دولتی پول جذب کرده است. ۴۴ هزار میلیارد تومان مذکور برآیند عملیات پولی تا هفته اخیر است. همچنین از ابتدای سال تا کنون برآیند تزریق هم حدود ۴۹ هزار میلیارد تومان بوده است، اما به مرور با سیاست‌های بانک مرکزی که هفته‌های مداوم جذب نقدینگی بوده، برآیند کاهش پیدا کرده و دو بار (تیر و شهریورماه) به کمتر از ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. اوراقی که در ازای آن پول دریافت می‌کند و اوراقی که دولت به جای طلب به طلبکار‌ها می‌دهد. نام اوراق گروه نخست اوراق دولتی و نام اوراق گروه دوم اخزا است. طبق آمار امسال حدود ۴۳ هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شده است که ۲۹.۵ هزار میلیارد آن را بازار سرمایه و ۱۳.۴ هزار میلیارد آن را هم بانک‌ها خریداری کرده اند که مشخصا سهم بازار سرمایه خیلی بیشتر بوده است.

کاظم زاده ادامه داد: حجم انتشار اوراق در مرداد و شهریور به شدت بالا بوده است و این درحالی بوده که بانک مرکزی هم درحال جمع آوری پول از بازار بوده است. پس از این اتفاق که تبعات خوبی در پی نداشت، بانک مرکزی از اول مهرماه ۲۱ هزار میلیارد تومان پول به سیستم بانکی تزریق کرد؛ درحالی که اصل اوراق توسط بازار سرمایه خریداری شده بود. به اوراق اخزا اوراق پیمانکاری هم گفته می‌شود، اما معمولا این اوراق جای طلب از دولت گرفته می‌شود. کسی که اوراق را گرفته است می‌تواند دو کار انجام دهد. نخست آنکه اوراق را تا زمان سررسید نگه دارد و دوم انکه در بازار سرمایه نقد کند. صندوق ها، بانک‌ها و سایر بازار سرمایه خریدار این اوراق هستند. البته برای عموم مشخص نیست که چقدر از اوراق در بازار نقد شده است.

اوراق مشارکت چیست؟

قانون، اوراق مشارکت اوراق بانام یا بی نامی است که به قیمت اسمی و برای مدت معین منتشر می‌شود و سرمایه‌گذار نسبت به قیمت اسمی و مدت‌زمان مشارکت در سود حاصل از پروژه‌ها مدعی است. درواقع اوراق مشارکت مانند یک بدهی برای ناشر می‌باشد که با انتشار آن تعهد می‌نماید طی بازه‌های زمانی معین مبلغ ثابتی را که در برگه اوراق ذکر می‌گردد در قالب سود اوراق به سرمایه‌گذار بپردازد. حال به توضیحات بیشتری در رابطه با اوراق مشارکت می‌پردازیم.

دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات و نهاد‌های عمومی غیردولتی و مؤسسات عام‌المنفعه و شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های مذکور، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولید بر طبق قانون جزو شرکت‌هایی هستند که مجاز به انتشار اوراق مشارکت برای تأمین بخشی از منابع مالی لازم جهت ایجاد، تکمیل و توسعه طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی و تأمین مواد اولیه تولید و یا طرح‌های عمرانی و انتفاعی دولت هستند.

بر طبق قانون و برای آنکه انتشار اوراق مشارکت توجیه داشته باشد شرکت پروژه‌ای را که بابت آن اوراق منتشر می‌نماید ارزیابی کرده و بر اساس توجیه‌پذیر بودن فرایند انتشار اوراق را آغاز می‌نماید. در این رابطه لازم به ذکر است که عموماً نرخ بازدهی سالیانه اوراق مشارکت را عموماً بین ۳ تا ۵ درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بلندمدت یک‌ساله بانک‌ها تعریف می‌کنند تا از این دریچه سرمایه‌گذاران اعم از حقیقی و حقوقی به سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت رغبت نمایند. همچنین برخلاف اوراق قرضه‌ای که در خارج رایج است می‌توان گفت که تقریباً تمام اوراق مشارکت‌هایی که تا به امروز منتشرشده‌اند دارای ضامن سودآوری می‌باشند.

به این معنی که در زمان انتشار اوراق در ورقه مزبور سود علی‌الحساب تعریف می‌گردد که این سود درواقع تضمین‌شده است و ناشر و در شرایط خاص ضامن اوراق، پرداخت سود را در تاریخ‌های اعلام‌شده تضمین می‌نماید و از این دریچه ریسکی متوجه دارندگان اوراق نخواهد بود. البته چنانچه بازدهی بیشتر ازآنچه برآورد شده محقق نماید در این صورت مابه‌التفاوت را به‌حساب شما منظور خواهند نمود.

 

البته این مورد در مواقع کمی روی می‌دهد. همچنین اوراق مشارکت مشابه اوراق قرضه کوپن دار می‌باشند که در دوره‌های معین (عموماً سه‌ماهه) سود پرداخت می‌گردد و درنهایت در انتهای عمر اوراق، اصل سرمایه به‌حساب سرمایه‌گذار واریز می‌گردد. طبق قانون خریدوفروش اوراق مشارکت مستقیماً و یا از طریق بورس اوراق بهادار قابل انجام است.