با واکسن گریزان چه کنیم؟

بهانه‌ها زیاد است؛ برخی گوش به شایعات و خبر‌های مرگ و میر سپرده‌اند، برخی نگران عوارض هستند، برخی می‌گویند به هیچ واکسنی اعتقاد ندارند، عده‌ای در انتظار واکسن‌های خاص نشسته‌اند، برخی به دولت اعتماد ندارند، عده‌ای هم هنوز بیماری را جدی نگرفته‌اند و می‌گویند نیازی به واکسن نیست، افراد زیادی هم می‌گویند تا الان مبتلا نشده‌اند و یا اگر هم کرونا گرفته‌اند آن‌قدر خفیف بوده که نمی‌خواهند چیز ناشناخته‌ای وارد بدنشان کنند...

در حالی به دومین سال شیوع کرونا در کشور نزدیک می‌شویم که صدای پای موج ششم کرونا نیز کم‌کم به گوش می‌رسد و برخی شهر‌های کشور از هم‌اکنون به رنگ قرمز درآمده‌اند؛ در این مدت کرونا جان‌های بسیاری را گرفت، نفس‌های بسیاری را به شماره انداخت، افراد زیادی را راهی تخت‌های بیمارستان کرد و خانواده‌های بسیاری را گرفتار و داغدار کرد.

باهمه این تلفات و رنج‌ها و دردها، هنوز هم عده‌ای خطر کرونا را جدی نگرفته‌اند و باوجود اینکه از همان ابتدای شیوع کرونا متخصصان و پزشکان تنها راه نجات از این بیماری را پیشگیری با واکسیناسیون جمعی می‌دانستند، هنوز هم شاهد مقاومت در برابر واکسیناسیون و ایمن شدن علیه کرونا در میان بخشی از جامعه هستیم.

حالا برخلاف ماه‌های اول شروع واکسیناسیون، دیگر نه خبری از کمبود واکسن هست و نه شلوغی مراکز واکسیناسیون و محدودیت سنی؛ هم‌اکنون ایران در مقایسه با سایر کشور‌ها در جایگاه امنی ازنظر واکسیناسیون علیه کرونا قرارگرفته و مشکلی برای تأمین واکسن در کشور وجود ندارد.

بر اساس آخرین آمار تا روز گذشته (شنبه ۱۵ آبان ماه) مجموعاً ۵۴ میلیون و ۹۷۷ هزار و ۷۲۸ نفر در ایران دز اول واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند و ۳۸ میلیون و ۴۳۵ هزار و ۲۹۷ نفر دز دوم واکسن را دریافت کرده‌اند. همچنین ۱۴۹ هزار و ۵۹۲ نفر دز سوم واکسن را نیز دریافت کرده‌اند.

اما هنوز بخشی از جامعه در برابر واکسینه شدند مقاومت کرده و حتی دست به برگزاری تجمعاتی علیه واکسیناسیون می‌زنند، جمعیتی که به نظر می‌رسد قصدی برای تزریق واکسن ندارند و دولت باید به فکر راهکار‌هایی برای مجاب کردن این افراد به تزریق واکسن باشد، چراکه ایمنی جمعی حاصل از واکسیناسیون بدون مشارکت این بخش از جمعیت بی‌نتیجه خواهد ماند.

نتایج نظرسنجی اخیر مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در خصوص اجباری شدن تزریق واکسن کرونا نشان می‌دهد، ۷۵.۱ درصد پاسخگویان موافق اجباری شدن این موضوع هستند. ۲۱.۶ درصد با اجباری شدن تزریق واکسن کرونا برای همه مخالف هستند و ۳.۳ درصد نیز به این سؤال پاسخ ندادند.

دکتر منصور شیری، مدیر آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و دکترای روان‌شناسی سلامت، معتقد است: ترس از واکسن کرونا به دلیل اینکه واکسن جدیدی است طبیعی است، اما مهم این است که با این ترس برخورد منطقی داشته باشیم و عوارض و فواید تزریق واکسن را در دو کفه ترازو گذاشته و مقایسه کنیم.

دکترای روان‌شناسی سلامت پیرامون خودداری برخی از افراد جامعه از تزریق واکسن کرونا، اظهار کرد: یکی از دلایل مهم ترس و نگرانی از واکسن کرونا آگاهی پایین از نتایج واکسن و اثربخشی آن است که ممکن است برخی افراد را دچار اضطراب کند.

برخورد منطقی با واکسن هراسی

وی بابیان اینکه برای برخورد منطقی با واکسن هراسی باید به‌صورت منطقی با این موضوع برخورد کنیم، گفت: باید از منابع و داده‌های علمی استفاده کنیم و به افرادی که از تزریق واکسن هراس دارند نشان دهیم واکسن زدن چه فوایدی دارد، و در مقابل اگر واکسن نزنند دچار چه مضراتی می‌شوند تا با مقایسه این دو بتوانند تصمیم منطقی بگیرند.

این دکترای روان‌شناسی سلامت افزود: منشأ ترس برخی از افراد از واکسن به اطلاعاتی برمی‌گردد که از محیط پیرامون، دوستان، آشنایان، رسانه‌ها و فضای مجازی گرفته‌اند.

وی بابیان اینکه واکسیناسیون برای کنترل یک اپیدمی موضوع جدیدی در دنیا نیست، گفت: واکسن هراسی نیز موضوع جدیدی نیست و از بیش از ۲۰۰ سال پیش که واکسن آبله توسط ادوارد جنر کشف شد شایعات زیادی در مورد واکسن بوده و برخی اعتقاد داشتند افرادی که واکسن می‌زنند دچار مشکل و عوارض جدی می‌شوند. حتی اولین برنامه دولت در ایران برای واکسیناسیون علیه آبله که توسط امیرکبیر حدود ۱۵۰ سال قبل اجرا شد با مقاومت زیادی روبرو شد تا جایی که مقرر کردند افرادی که واکسن نمی‌زنند پنج تومان جریمه شوند، با این‌حال مردم از زدن واکسن فرار می‌کردند.

مدیر آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با یادآوری اینکه ترس از واکسن به‌مرور در جوامع کمتر شد، گفت: اشتیاق مردم به دریافت واکسن برای پیشگیری از ابتلا به بیماری شدید و مرگ‌ومیر زیاد شده است. البته مورد واکسن کرونا، چون واکسن جدیدی است طبیعی است مردم نگرانی داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه ترس از واکسن ممکن است در گروه‌های جمعیتی خاصی بیشتر وجود داشته باشد، تصریح کرد: معمولاً ترس از واکسن به چند شکل خود را نشان می‌دهد؛ ترس از عوارض واکسن، ترس از نوع واکسن، ترس کلی از همه واکسن‌ها، تمایل به روش‌های دیگر درمان در مقایسه با روش علمی پیشگیری از بیماری و ... برخی افراد نیز از تأثیر واکسن مطمئن نیستند و می‌گویند، چون پیش‌ازاین به بیماری مبتلا شده و بهبود یافته‌اند و یا تاکنون به بیماری مبتلا نشده‌اند بنابراین مقاومت بدنی خوبی دارند و نیازی به واکسن ندارند.

از اطلاعات متناقض تا عدم اطمینان به واکسن

شیری به اطلاعات متناقضی که در مورد واکسن به گوش افراد می‌رسد اشاره و اظهار کرد: اطلاعات متناقض باعث عدم اطمینان و اعتماد فرد نسبت به همه اطلاعات منتشرشده و درنتیجه عدم اطمینان به واکسن می‌شود.

این دکترای روانشناسی سلامت بر برخورد منطقی با موضوع واکسن هراسی تأکید کرد و گفت: آمار و ارقام نشان می‌دهد میزان ابتلا، بستری شدن و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در افراد واکسینه شده نسبت به افراد واکسینه نشده در محیط‌های مختلف و کشور‌های مختلف به‌مراتب کمتر است.

وی با یادآوری اینکه هم‌اکنون میلیون‌ها نفر در جهان واکسن کرونا تزریق کرده‌اند، ادامه داد: بنا به اطلاعات گردآوری‌شده تا مردادماه سال جاری در معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان میزان ابتلا به کرونا در افراد واکسینه نشده ۱۸ برابر افراد واکسینه شده است که عدد بسیار بالایی است، همچنین میزان بستری در بیمارستان در افراد واکسینه نشده ۱۲ برابر و میزان فوت ۱۱ برابر افرادی است که واکسن دریافت کرده‌اند؛ بنابراین بهتر است ما نیز با توکل به خداوند بزرگ در اولین زمان واکسن بزنیم.

تزریق واکسن به معنای عدم ابتلا به بیماری نیست

شیری بابیان اینکه تزریق واکسن به معنای عدم ابتلا به بیماری نیست، گفت: این‌طور نیست که وقتی کسی واکسن تزریق می‌کند دیگر به بیماری مبتلا نشود، درواقع احتمال ابتلا به کرونا وجود دارد، اما احتمال ابتلای شدید که منجر به بستری و یا فوت فرد بیمار شود، در افراد واکسینه شده به‌مراتب پایین می‌آید.

مدیر آموزش و ارتقای سلامت معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان کرد: افرادی که تمایل به انجام واکسیناسیون ندارند دودسته هستند: واکسن گریزان یعنی افرادی که صرفاً مایل به انجام واکسیناسیون نیستند) و واکسن ستیزان یعنی افرادی که نه‌تن‌ها مایل به انجام واکسیناسیون نیستند بلکه گفتاری و یا رفتاری با این اقدام مقابله می‌کنند، گرچه تعداد آن‌ها زیاد نیست. مطالعات روان‌شناختی نشان می‌دهد برخی افراد برای موضوعات مهم تصمیم خود را می‌گیرند و ارائه اطلاعات به آن‌ها اثری بر تغییر تصمیمی که گرفته‌اند ندارد. در مورد واکسن کرونا نیز این مصداق دارد به دلایل مختلف تصمیم گرفته‌اند واکسن نزنند و ارائه عدد و رقم و استدلال منطقی کمک زیادی به تغییر تصمیم این افراد نمی‌کند، و افرادی که تصمیم به عدم تزریق واکسن گرفته‌اند بهانه‌های خودشان را دارند.

فواید و عوارض واکسن را در دو کفه ترازو بگذارید

این دکترای روانشناسی سلامت ادامه می‌دهد: توصیه کلی به این افراد این است که عوارض و فواید واکسن را در دو کفه ترازو بگذارند و باهم مقایسه کنند و ببینند آیا می‌توانند جان خود و عزیزانشان را در معرض خطر قرار دهند، چون ممکن است با فرد ناقلی در تماس باشند، درحالی‌که ویروس کرونا مدام در حال جهش است و قدرت سرایت بیشتری پیداکرده است.

وی با اشاره به اینکه مطالعات نشان می‌دهد هر فردی که به ویروس کرونا مبتلا می‌شود حداقل شش نفر دیگر را آلوده می‌کند، تصریح کرد: با توجه به میزان بالای آلودگی و خطر ابتلای شدید و مرگ ناشی از ابتلا به بیماری منطقی نیست واکسن کرونا را تزریق نکنیم. به‌قول‌معروف ما نمی‌توانیم کشتی را که افراد دیگر نیز در آن حضور دارند را سوراخ‌کنیم.

شیری در مورد نگرانی از عوارض واکسن کرونا نیز توضیح داد: هیچ واکسنی بدون عارضه نیست، اما باید فواید و عوارض واکسن را باهم مقایسه کنیم. به‌عنوان‌مثال وقتی می‌گوییم احتمال لخته شدن خون بر اثر تزریق واکسن آسترازنیکا ۸ نفر در یک‌میلیون نفر و احتمال فوت ناشی از آن‌یک نفر در یک‌میلیون نفر است که احتمال نادری تلقی می‌شود. اگر این احتمال نادر را با احتمال ابتلا، بستری شدن و مرگ در اثر بیماری در افراد واکسینه نشده که بیخ گوش ما است را مقایسه کنیم، می‌بینیم بسیار منطقی خواهد بود که در دسترس‌ترین واکسن را هر چه زودتر تزریق کنیم.

وی با اشاره به اینکه واکسیناسیون افراد زیر ۱۸ سال در حال انجام است، تصریح کرد: واکسیناسیون کودکان و نوجوانان در کنترل بیماری در این گروه بسیار مؤثر است. خوشبختانه ابتلا به فرم‌های شدید بیماری در کودکان خیلی کمتر از بزرگ‌سالان دیده‌شده، اما این گروه سنی نیز می‌توانند ناقل بیماری باشند؛ بنابراین واکسیناسیون آن‌ها ضروری است.

منبع: ایسنا