برنامه‌های ایران برای حضور در سازمان همکاری‌های شانگ‌های

روسیه، چین، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، هندوستان و پاکستان دیگر اعضای اصلی این سازمان منطقه‌ای و میان دولتی هستند که با مساحت ۳۶۸۸۹۶۰۷ کیلومتر مربعی یک چهارم سطح خشکی کره زمین و ۴۳ درصد از جمعیت جهان را در بردارند.

البته اجماع بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی دنیا، حجم اقتصادی ۲۰ تریلیون دلاری، تجارت خارجی ۶.۶ تریلیون دلاری، حجم ۲۵ درصدی ذخائر نفتی، حجم ۳۰ درصدی ذخائر گازی و ۵۰ درصدی اورانیوم در سازمان همکاری‌های شانگ‌های از اهم مزیت‌هایی است که تبدیل وضعیت عضویت ایران از ناظر به اصلی را در این سازمان ارزشمند می‌کند.

پیوستن دائم کشور ما به سازمان منطقه‌ای و میان دولتی شانگ‌های که در سال ۱۹۹۶با اهدف ثبات و امنیت منطقه‌ای در کشور‌های عضو، مبارزه با افراطی‌گری، جدایی‌طلبی، تروریسم و برقراری موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه آسیای میانه شکل گرفت می‌تواند قدرت چانه زنی اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای را در مذاکرات وین، احیای برجام، بی اثر یا کم اثر کردن تحریم‌های آمریکا افزایش دهد.

بعد از ۱۵ سال تلاش ایران توانست در دولت رئیسی و در روز ۲۶ شهریور ۱۴۰۰ به عضویت دائم و اصلی سازمان همکاری‌های شانگ‌های درآید. بهره‌مندی ایران از همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی در کنار مسائل سیاسی و امنیتی از دیگر مزایای پیوستن کشور ما به سازمان شانگ‌های است.

دکتر شهریار بیان دکتر روابط بین الملل و اقتصاد سیاسی بین الملل در خصوص عضویت دائم ایران در سازمان شانگ‌های و تاثیر اقتصادی آن بر ایران به خبرنگار پول نیوز گفت: عضویت در سازمان شانگ‌های و حضور کشور‌هایی که در این سازمان قرار دارند و دسترسی به بازار‌های عضو این سازمان که جمعیت بسیار زیادی را شامل می‌شود، خود ابزار خوبی می‌تواند برای ایران باشد. با عضویت ایران در این سازمان و از طرف دیگر تامین گاز کشور‌هایی از قبیل چین و هند و همچنین تامین کننده نفت این دو کشور و دیگر کشور‌هایی که مصرف کننده گاز و نفت هستند، می‌تواند تحولی در اقتصاد کلان ایران داشته باشد.

 

اهم ابتکارات اقتصادی سازمان همکاری‌های شانگ‌های

در ۲۳ سپتامبر سال ۲۰۰۳ میلادی توافقنامه همکاری اقتصادی بین کشور‌های عضو تهیه و به امضا رسید، در راستای چهارچوب توافق فوق، پیشنهاد همکاری برنامه بلندمدتی برای تشکیل منطقه آزاد تجاری و چندین راهکار کوتاه‌مدت برای افزایش سطح بازرگانی بین کشور‌های عضو مطرح شد. یک سال بعد یعنی در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۴ سند یک‌صد صفحه‌ای افزایش سطح تجارت بین اعضا به امضا رسید.

در ۲۵ اکتبر سال ۲۰۰۵ میلادی نیز پروژه‌های مشترک انرژی بین اعضای سازمان درزمینه‌های کشف، استخراج و بهره‌برداری از حوزه‌های نفت و گاز و استفاده از منابع آب شیرین به امضا رسید.

در نوامبر سال ۲۰۰۶ میلادی، شورای مشترک بانکی بین کشور‌های عضو سازمان باهدف تسهیل در فراهم نمودن سرمایه موردنیاز برای اجرای پروژه‌های مشترک نخستین گردهمایی خود را در پایتخت چین برگزار کرد.

پروژه توسعه کریدور‌های حمل‌ونقلی به ابتکار ازبکستان و رایزنی منظم وزرای انرژی و صنایع به ابتکار تاجیکستان ازجمله همکاری‌های اقتصادی اعضای سازمان شانگ‌های است که عملیاتی شده است.

طرح تشکیل بانک توسعه و ایجاد منطقه تجارت آزاد از سوی کشور چین و پروژه استفاده از ارز‌های محلی در تجارت اعضا به ابتکار روسیه در مرحله مذاکره با سایر اعضا برای عملیاتی شدن است.

برگزاری نمایشگاه دائمی کشاورزی اعضا به ابتکار چین در حال اجراست، پروژه تقویت پارک‌های فناوری، تحقیق و توسعه مشترک و پروژه‌های مشترک در حوزه دیجیتال به ابتکار قزاقستان و پروژه توسعه کمربند سبز به ابتکار ازبکستان در مراحل اولیه اجرا قرار دارد.

پروژه توسعه تعامل بین مناطق مختلف کشور‌های عضو به ابتکار چین، ایجاد کنسرسیوم مراکز تحقیقات اقتصادی به ابتکار هند، تشکیل گروه کاری ویژه فقرزدایی به ابتکار پاکستان، برقراری گروه کاری ویژه در حوزه استارت آپ‌ها به ابتکار هند بین اعضای سازمان همکاری‌های شانگ‌های اجراشده است.

پروژه ایجاد مرکز منطقه‌ای توسعه حمل‌ونقل و ارتباطات آسیای مرکزی تحت نظارت سازمان ملل به ابتکار ازبکستان و توسعه همکاری در کشاورزی هوشمند به ابتکار ازبکستان هنوز عملیاتی نشده است؛ بنابراین عضویت دائم ایران علاوه بر اینکه زمینه‌ساز بهره‌مندی کشور ما از طرح‌ها و پروژه‌های فوق است بلکه می‌تواند به پروژه‌ها و ایده‌های ایران در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی نیز جامه عمل بپوشاند.
تقویت راهبرد چین و روسیه در منطقه خاورمیانه

ایران تنها کشوری است که می‌تواند موقعیت، توان و نفوذ راهبردی کشور‌های عضو شانگ‌های به‌ویژه چین و روسیه را در خاورمیانه افزایش دهد.

همچنین ازآنجایی‌که ایران تنها کشور در منطقه خاورمیانه است که با کشور‌های عضو اتحادیه اوراسیا مرز زمینی دارد می‌تواند زمینه اتصال کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگ‌های را به دریای عمان و خلیج‌فارس فراهم کند.

موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و قرارگیری آن در مسیر کریدور شمال-جنوب و غرب-شرق از دیگر مزایا برای اعضای سازمان شانگ‌های است تا با استفاده از کشور ما بتوانند با مناطق مختلف در ارتباط باشند.

تبدیل وضعیت ایران از عضو ناظر به دائم در اتحادیه اوراسیا، آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده فروش نفت ایران از جانب کشور‌های خریدار نفت ما که عضو سازمان همکاری‌های شانگ‌های هستند و تأمین نیاز نفت و گاز چین و هند به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی در دنیا از دیگر آثار همکاری‌های تجاری و اقتصادی دائمی ایران با سازمان همکاری‌های شانگ‌های است.

محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران به قدرت و اهمیت سازمان همکاری‌های شانگ‌های اشاره‌کرده و می‌گوید «این سازمان به‌قدری قدرتمند شده است که در سند امنیت ملی سال ۲۰۱۷ آمریکا به آن پرداخته‌شده است و از چین به‌عنوان یکی از کشور‌های مهم و اثرگذار در این سازمان، به‌عنوان یک تهدید بزرگ علیه آمریکا نام‌برده شده است.»

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران معتقد است «عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگ‌های موجب رشد سطح تجارت خارجی ایران شده و می‌تواند قدرت ایستادگی کشور را در برابر تحریم‌های آمریکا و متحدانش افزایش دهد.»

به گفته لاهوتی «ایران با عضویت دائم در این سازمان، به بازار‌های گسترده کشور‌های عضو سازمان شانگ‌های متصل می‌شود و در حوزه‌های مختلف تجاری، ترانزیت و انرژی به‌عنوان یک قدرت منطقه می‌تواند با این کشور‌ها تعاملات اقتصادی مثبتی را داشته باشد.»

او با استناد به آمار گمرک، تجارت ایران با ۱۱ عضو سازمان شانگ‌های را در ۵ ماه ابتدای امسال ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار عنوان کرده و می‌گوید «در سال گذشته میزان تجارت ایران با مجموعه کشور‌های شانگهای، ۲۸ میلیارد دلار بوده که از این میزان، صادرات ایران ۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و واردات ایران از این کشور‌ها ۱۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است.»

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب را در کنار منابع غنی انرژی مهره و وزنه مهم کشور ما در سازمان همکاری شانگ‌های مطرح کرده و می‌گوید «وجود سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، تقویت راه ابریشم و امکان بهره‌مندی از ظرفیت اقتصادی کشور‌های اتحادیه اوراسیا با ۶۵ درصد جمعیت جهان می‌تواند یک مکمل ویژه برای سیاست نگاه به شرق ایران باشد.»

قطعا توسعه اقتصادی در بلند مدت به تثبیت جایگاه ایران در سطح بین المللی می‌انجامد و دولتمردان باید از فرصت پیش آمده در جهت تقویت ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنیتی، فرهنگی کشور حداکثر بهره برداری را داشته باشند.