تاثیر تحریم ها بر تجارت خارجی و روابط تجاری چگونه است

اعمال تحریم‌ها ابزاری برای رسیدن به اهداف و مقاصد سیاسی است. آمریکا و اتحادیۀ اروپا بعد از انقلاب اسلامی به ویژه در سا لهای اخیر، به منظور دستیابی به اهدافی خاص در سیاست خارجی به طور فزایند‌های از سیاست تحریم اقتصادی علیه ایران استفاده کرده اند و بیشتر تحریم‌ها به پروندۀ هسته‌ای ایران مربوط بوده است. قطعا تحریم‌های اقتصادی و سیاسی علیه ایران و همچنین رفع آنها، بر اقتصاد این کشور و کشور‌های منطقه و جهان تأثیرات مختلفی خواهد داشت. پیوستگی عمیق اقتصادی میان کشور‌ها و بنگاه‌های اقتصادی، وجود امکانات و ابزار‌های ارتباطی پیشرفته برای کنترل مبادلات تجاری، مالی، پولی و امکان بهره گیری از ابزار‌های مختلف برای اعمال فشار بر بنگاه‌های اقتصادی از جمله عواملی است که از یک طرف در کارآمدی تحریم اقتصادی علیه یک کشور مؤثر است و درجۀ موفقیت آن را بالا می‌برد و ازطرف دیگر بر ناکارآمدی تحریم‌ها هم مؤثر است.

نوع تحریم اقتصادی اعمال شده تحریم تجاری یا تحریم مالی که ممکن است از یک یا چند نوع از این تحریم‌ها به طور همزمان استفاده شود. هدف تحریم‌های تجاری کاهش واردات یا صادرات یا هر دو است. تحریم‌های مالی و بلوکه کردن دارایی‌ها نیز از طریق کاهش سرمایه گذاری یا نپرداختن وام و اعتبارات یا بالابردن هزینۀ تأمین مالی برای کشور هدف به کاهش تجارت منجر میشود. پس باتوجه به این موارد، مدل جاذبه، الگوی مناسبی برای ارزیابی آثار تحریم با درجات مختلف بر جریان تجارت دوجانبه است.

امروزه، با گسترش علم و فناوری‌های ارتباطی، جهان به دهکدۀ کوچکی تبدیل شده است و تمام اهداف انسان‌ها به سوی جهانی شدن پیش می‌رود، اقتصاد نیز در این راستا به سوی جهانی شدن گام برداشته است؛ همچنین ثبات و افزایش تجارت خارجی از اهداف مهم حکومت‌ها قلمداد می‌شود. باتوجه به این موضوع، کشور‌های تحریم کننده سعی می‌کنند با وضع تحریم‌های تجاری و مالی هزینه‌هایی بر کشور هدف وارد کنند. همچنین میزان تأثیرگذاری تحریم‌ها به شدت به پارامتر‌های تعیین کنندۀ ویژگی‌های اقتصادی کشور تحریم شده، نظیر روابط تجاری، اقتصادی و شدت کالا‌های استراتژیک مانند نفت و نظایر آن بستگی دارد.

تأثیر متغیر تحریم‌های ضعیف و شدید بر واردات ایران از کشور‌های شریک تجاری به ترتیب مثبت و منفی است، ولی هیچکدام از ضرایب به دست آمده به لحاظ آماری معنی دار نیست؛ بنابراین نمی‌توان در مورد این ضرایب به طور قطعی اظهارنظر کرد. در مورد تأثیر مثبت تحریم‌های ضعیف علیه ایران بر واردات از کشور‌های شریک می‌توان گفت شرکای تجاری به دلیل ضعیف بودن تحریم‌ها و وجود راه‌های گوناگون برای بی اثر کردن آنها، برای برقراری تجارت با ایران تمایل زیادی نشان می‌دهند؛ زیرا از این طریق می‌توانند علاوه بر هزینۀ کالا، هزینۀ بی اثر کردن تحریم‌ها را نیز از ایران دریافت کنند و سود خوبی کسب کنند که این یافته در واقعیت نیز قابل مشاهده است.

 

تحریم‌های قوی که آمریکا و شورای حکّام وضع می‌کنند عواقب بسیار بدی دارد و برای کشور‌هایی که این تحری مها را دور می‌زنند با جریمه‌های مالی فراوان همراه است که با وضع این تحریم ها، صادرات کشور‌های مقابل به ایران کاهش می‌یابد. تشدید تحریم ها، رشد واردات کالا‌ها به ایران منفی شده و میزان آن کاهش یافته است. به طور کلی، م ت وان گفت تحریم‌های ضعیف علیه ایران کارایی مناسبی نداشته و تجارت متقابل ایران و شرکای عمدۀ تجاری روند مثبت و رو به رشدی طی کرده است، اما بعد از سال ۱۳۹۰ و تشدید تحریم‌های اقتصادی موجود، از ارزش تجارت متقابل ایران و شرکای عمدۀ تجاری کاسته شده است. کاهش واردات باتوجه به این موضوع که اغلب کالا‌های واراداتی ایران به صنایع واسطه‌ای و سرمایه‌ای مربوط است از یک طرف به آسیب بخش تولید و کاهش کیفیت تولیدات داخلی منجر می‌شود و از طرف دیگر به دلیل افزایش قیمت تمام شدۀ محصولات، باعث افزایش تورم می‌شود.

شدت و ضعف تأثیر تحریم‌های شدید بر صادرات و واردات ایران بیانگر این است که تحریم‌های شدید تأثیر بیشتری بر بازار‌های صادراتی ایران داشته است. در این شرایط، افزایش بیکاری ناشی از کاهش صادرات محصولات ایرانی قابل انتظار است. با کاهش صادرات ایران به کشور‌های شریک تجاری، میزان عرضۀ ارز در کشور نیز با کاهش روبرو می‌شود در نتیجه نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند. به طور کلی، باتوجه به آثار سوء تحریم‌ها بر حجم تجارت خارجی، اتخاذ سیاست‌های مناسب برای کاستن این تحریم‌ها اجتناب ناپذیر است.