روزنامه ایران در گزارشی به طرح بازتوزیع یارانه بنزین و فواید آن از نگاه کارشناسان پرداخته است که بخش‌های مهم آن در ادامه می‌آید.

گزارش‌های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که تنها ۴۳ درصد خانوار‌های ایرانی خودرو بنزین‌سوز دارند و در حال حاضر یارانه بنزین به صورت مستقیم بر زندگی این بخش اثر می‌گذارد. به این ترتیب یارانه بنزین اگرچه به‌طور غیرمستقیم بر زندگی ۵۷ درصد خانوار فاقد خودرو اثر دارد، اما به شکل مستقیم این خانوار‌ها سودی از یارانه بنزین نمی‌برند. در همین حال ۴۵ درصد خانوار‌های ایرانی نه تنها خودرو ندارند، بلکه حتی یک موتورسیکلت نیز ندارند.

​یک بررسی کلی روی موضوع میزان مالکیت خودرو و موتورسیکلت و سطح درآمدی خانوار‌های ایران نشان می‌دهد که دهک دهم درآمدی یعنی ثروتمندان حدود ۱۱ برابر دهک اول درآمدی یعنی فقرا از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شود. این اختلاف ۱۱ برابری نمایانگر توزیع ناعادلانه یارانه بنزین است. بررسی دهک‌های هزینه‌ای فاصله را بالاتر نیز می‌برد. به این ترتیب که دهک دهم هزینه‌ای حدود ۲۲ برابر دهک اول از یارانه بنزین بهره‌مند می‌شود. یعنی یارانه سوخت نه تنها به دست گروه هدف یعنی فقرا نمی‌رسد، بلکه به ناعدالتی بیشتر نیز منجر می‌شود.

نکته مهم دیگر، بی‌بهره ماندن روستاییان از این یارانه است. به طوری که ۸۶ درصد خانوار‌هایی که ثروتمندترین دهک شهری هستند، حداقل یک خودرو بنزین‌سوز دارند. اما در میان خانوار‌های روستایی و بویژه دهک فقیر روستانشین این میزان به کمتر از یک درصد می‌رسد و نبود خودرو و موتورسیکلت در این خانوار‌ها منجر به بی‌بهره ماندن این بخش از یارانه بنزین می‌شود.

به‌دنبال این مسائل، دولت طرح بازتوزیع عادلانه بنزین را در دست بررسی دارد و قرار است که پس از نهایی شدن مرحله آزمایشی طرح در جزیره کیش و رفع ایرادات احتمالی آن، سازوکاری در کل ایران تعریف شود که تمام اقشار جامعه، چه ثروتمند و چه فقیر، به یک میزان از یارانه بنزین برخوردار شوند.

تاکنون گفته شده که در اجرای پایلوت طرح، سهم هر ایرانی دارای کارت ملی ۱۵ لیتر بنزین یارانه‌ای (۱۵۰۰ تومان برای هر لیتر) خواهد بود؛ اعتبار یارانه در کارت بانکی سرپرست خانوار دیده خواهد شد که قابل مصرف، تبادل و معامله است. برای خودرو‌های عمومی و وسایل حمل و نقل عمومی نیز تعریف میزان سقف یارانه متفاوت خواهد بود و در کارت بانکی صاحب خودرو اعمال می‌شود. مسئول بررسی‌ها و اعلام جزئیات این طرح ستاد هماهنگی اقتصادی دولت شده است. البته سؤالات زیادی در خصوص بازتوزیع یارانه بنزین، هنوز وجود دارد که تصمیم‌سازان کشور می‌گویند به مرور و با اجرای طرح آزمایشی به آن‌ها پاسخ داده خواهد شد.

 

در حال حاضر، ۲۷ میلیون کارت سوخت در ایران وجود دارد که از این تعداد، ۲۴ میلیون خودرو و موتورسیکلت شخصی است. سهمیه کارت سوخت خودرو سواری شخصی ماهانه ۶۰ لیتر و موتورسیکلت نیز ۲۵ لیتر است. براساس آخرین آمار، در ایران حدود ۹۰ میلیون لیتر در هر روز بنزین مصرف می‌شود. حدود ۴۵میلیون لیتر بنزین مصرفی در هر روز یارانه‌ای است. جمعیت ایران اکنون کمی بیش از ۸۴ میلیون نفر است و اگر دولت برای همه این افراد سهمیه‌ای ۱۵ لیتری در نظر بگیرد، اعتباری حدود یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای در هر ماه خواهد شد. به این ترتیب هم یارانه بنزین بین تمام ۸۴ میلیون ایرانی تقسیم می‌شود و هم میزان مصرف بنزین یارانه‌ای کشور در هر روز به رقمی در حدود ۴۳ میلیون لیتر می‌رسد.

جواد اوجی، وزیر نفت درباره این طرح می‌گوید: «دولت مصمم است یارانه‌ای را که امروز به خودرو‌ها داده می‌شود به تمامی مردم، حتی آن‌هایی که خودرو ندارند نیز تعلق بگیرد و همه بتوانند از یارانه بنزین بهره‌مند شوند.»

 

برخی از کارشناسان انرژی کشور معتقدند که این طرح اگر به‌درستی اجرا شود، ۳ فایده برای کشور خواهد داشت. سیدحمید حسینی، کارشناس انرژی در این باره توضیح می‌دهد: «طرح بازتوزیع یارانه بنزین شرایطی بهتر از وضع کنونی توزیع یارانه بنزین را رقم خواهد زد. هنوز ابهامات زیادی در خصوص جزئیات طرح وجود دارد، اما اگر به‌درستی طراحی و اجرا شود، ۳ نتیجه خواهد داشت: توزیع عادلانه یارانه بنزین، کاهش مصرف داخلی بنزین و کاهش قاچاق سوخت.»

در همین حال، رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی نیز می‌گوید: «خودروسواران ماهانه ۹۰۰ هزار تومان یارانه بنزین می‌گیرند که فقرا از آن بی‌بهره‌اند. تغییر نحوه توزیع یارانه پنهان سوخت شرایط را تا اندازه‌ای ساماندهی خواهد کرد.»

علاوه بر اطلاعاتی که در مورد طرح بازتوزیع یارانه بنزین طی روز‌های اخیر رسانه‌ای شد؛ خبرنگار «ایران» به جزئیات دیگری از این طرح آزمایشی دست یافته است که برای نخستین بار منتشر می‌شود:

۱. میزان سهمیه هرنفر در طرح پایلوت ۱۵ یا ۲۰ لیتر در ماه خواهد بود.

۲. با نهایی شدن سهمیه ۲۰ لیتر در ماه برای هرنفر دولت باید حدود ۷ هزار میلیارد تومان بودجه بیشتری را برای یارانه بنزین تخصیص دهد.

۳. با در نظر گرفتن ۱۵ لیتر در ماه بدون ایجاد کسری بودجه حدود ۴۰ میلیون نفر از این طرح منتفع می‌شوند که فقرا نیز در این گروه تعریف می‌شوند.

۴. در گام نخست این طرح کف و سقف قیمت بنزین همان ۱۵۰۰ تومان و ۳هزار تومان برای هرلیتر است. به‌عبارت دیگر، ۳ هزار تومان سقف قیمتی است که مردم می‌توانند سهمیه بنزین خود را مبادله کنند.

۵. این طرح فقط برای سهمیه خودرو‌های شخصی است. خودرو‌های عمومی حتی تاکسی‌های اینترنتی سهمیه سابق را دریافت خواهند کرد.

۶. تأثیر طرح بازتوزیع بنزین بر نرخ تورم و هزینه‌های خانوار با سقف قیمت ۳ هزار تومان برای هر لیتر بنزین و حفظ سهمیه بنزین خودرو‌های عمومی تقریباً صفر است.

۷. به ازای تولد هر فرزند جدید، اعتبار سهمیه بنزین او نیز به حساب سرپرست خانوار شارژ می‌شود.

۸. برای ۴۰۰ هزار نفر از دهک ۱ و ۲ و یک میلیون نفر از دهک ۳ و ۴ که جزو پرمصرف‌های بنزین هستند و با خودرو اقدام به فعالیت اقتصادی می‌کنند، پیش بینی شده که این بخش نیز با مشوق‌هایی وارد سامانه‌های اینترنتی حمل‌ونقل شوند و سهمیه خودرو عمومی دریافت کنند.

۹. بانک مرکزی قرار است طی اجرای طرح آزمایشی، اطلاعات مورد نیاز از تراکنش خانواده‌ها را در اختیار تیم طراحی قرار دهد تا مطالعات این بخش با ردیابی مسیر حرکت اعتبار تکمیل شود. در فاز اول آشنایی مردم و خانواده‌ها با نحوه مبادله یارانه بنزین و محل استفاده این یارانه موضوع اصلی است.