غلبه مافیای زیبایی به سلامت!

از جراحی بینی و غبغب گرفته تا پیکرتراشی و تزریق ژل و بوتاکس و لمینت دندان؛ تبلیغات گسترده‌ای که نشان می‌دهد حرفه پزشکی کم‌کم از یک رسالت به یک تجارت تبدیل شده‌است! بگذریم از اینکه برخی از این افراد پزشک نیستند و برخی هم پزشکان عمومی یا در تخصص‌های دیگر هستند که پول‌سازی رشته‌های زیبایی و چاقی و لاغری آن‌ها را به این وادی کشانده‌است.

این تبلیغات هم برخی قانونی و با مجوز نظام پزشکی و برخی بدون مجوز و به صورت غیرقانونی است، اما فارغ از مجوز‌ها و قانونی‌بودن یا نبودن این حجم از تبلیغ در حوزه‌های سلامت انحراف به سمت تجارت است؛ چراکه خدمات پزشکی باید به بیماران ارائه شود، اما هدف اصلی این تبلیغات آگاهی دادن به بیماران نیست، بلکه القای نیاز به جراحی‌ها و خدماتی است که نه فقط هیچ ضرورت ندارد بلکه می‌تواند سلامت افراد را هم تحت‌تأثیر قرار دهد.

رئیس سازمان نظام پزشکی این آشفته بازار تبلیغات غیرمجاز سلامت را در فضای مجازی به خلأ‌های قانونی نسبت می‌دهد و معتقد است بالغ بر ۵ هزار تبلیغ غیرمجاز سلامت در فضای اینستاگرام وجود دارد.

فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی جولانگاه انواع و اقسام تبلیغات مجاز و غیر مجاز عرصه سلامت شده‌است. تبلیغات گسترده‌ای که خدمات سلامت از فرق سر تا نوک پا را شامل می‌شود و تقریباً تمامی این تبلیغات برای خدمات و جراحی‌های غیرضروری در حوزه‌های زیبایی است؛ چراکه در حوزه‌های درمانی نیاز چندانی به تبلیغ نیست و بیماران بر مبنای نیازشان به پزشک مراجعه می‌کنند و این نیاز به پزشک در هنگامه بیماری القایی نیست، اما کاشت مو، خدمات لیزر، جراحی‌های زیبایی بینی و پلک و تزریق ژل و بوتاکس و لمینت دندان‌ها و ده‌ها و شاید صد‌ها خدمت دیگر از این دست با نیاز‌های القایی است که بازار پیدا می‌کند. پس تبلیغات در این زمینه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

۵ هزار تبلیغ غیرمجاز در حوزه سلامت

تبلیغات سلامت و پزشکی در فضای مجازی و به خصوص شبکه اجتماعی اینستاگرام آنقدر زیاد است که آمارش از دست می‌رود. محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی می‌گوید: «بالغ بر ۵ هزار تبلیغ غیرمجاز سلامت در فضای اینستاگرام وجود دارد که رفع آن ریشه در حل کاستی‌های قانونی دارد، زیرا زیرساخت‌های سازمان نظام پزشکی برای ورود به این حوزه کافی نبوده‌است، اما دلیل بر ساکت ماندن هم نیست و به انجمن‌ها این تفویض اختیار داده شده‌است که اگر تعداد انگشت‌شماری از همکاران اقدام به تبلیغات غیرمجاز می‌کنند؛ انجمن مربوطه می‌تواند تذکرات لازم را به فرد خاطی بدهد و انجمن‌ها نیز در این زمینه باید فعال‌تر و جدی‌تر عمل نمایند.»

به گفته وی کارگروه ویژه برای برخورد با تبلیغات غیرمجاز توسط افراد پزشک و غیرپزشک در سازمان نظام پزشکی تشکیل شده‌است. رئیس‌زاده در عین حال معتقد است جامعه پزشکی قانونمدار بوده و اگر عده انگشت‌شماری خطا می‌کنند نباید به کل این جامعه تعمیم داده شود.

قوانینی که تبلیغات در حوزه پزشکی را ممنوع کرده است

مصادیق تخلفات هم در حوزه تبلیغات پزشکی کم نیست. طبق ماده ۷ آیین‌نامه قانون نظام پزشکی، تبلیغ دارو و ذکر خواص درمانی در رسانه‌های عمومی که مخاطب آن‌ها عموم مردم هستند، ممنوع است. ماده ۸ همین آیین‌نامه نیز تأکید می‌کند، تبلیغاتی که ادعایی مبنی بر اثرات درمانی، تشخیصی، پیشگیری و بازتوانی دارند، حتماً باید مجوز وزارت بهداشت را داشته باشند. ماده ۱۴ آیین‌نامه انتظامی پزشکان نیز می‌گوید «جذب بیمار به صورتی که مخالف شئون حرفه پزشکی باشد و همچنین هر نوع تبلیغ گمراه‌کننده از طریق رسانه‌های گروهی و نصب آگهی در اماکن و معابر، خارج از ضوابط نظام پزشکی ممنوع است. تبلیغ تجاری کالا‌های پزشکی و دارویی از سوی شاغلین حرفه‌های پزشکی و وابسته، همچنین نصب اعلانات تبلیغی که جنبه تجاری دارند، در محل کار آن‌ها مجاز نیست.»

غیر قانونی بودن اغلب تبلیغات سلامت

در سال‌های گذشته هم انتشار تصاویر نامناسب از بیماران در تبلیغات زیبایی حاشیه‌ساز شده‌بود. در همان زمان ایرج حریرچی، معاون کل سابق وزارت بهداشت در مصاحبه‌ای در خصوص تبلیغات خارج از عرف پزشکان در فضای مجازی با اشاره به اینکه در حال حاضر اکثر تبلیغاتی که در امور پزشکی و دارویی در فضای مجازی انجام می‌شود غیرقانونی است، گفته بود: «به‌طور مثال، وزارت بهداشت مجوزی را به محصول تقویت مو می‌دهد، اما ذینفعان آن محصول، به طور اغراق‌آمیز و غیرواقعی اثربخشی آن محصول را با ذکر داشتن مجوز وزارت بهداشت تبلیغ می‌کنند، در حالی که وزارت بهداشت مجوز را برای تقویت مو‌های موجود داده‌است و نه بیشتر.»

معاون کل وزارت بهداشت با اشاره به تأکید قانون بر مجوز وزارت بهداشت برای تبلیغات مدعی درمان، تشخیص، پیشگیری و بازتوانی تأکید کرده‌بود: «عمده تبلیغات پزشکی باید با نظارت سازمان پزشکی باشد و پیشنهاد ما این است که مدعی‌العموم وارد شود؛ چراکه طبق آیین‌نامه مذکور نشان دادن قسمتی از بدن بیمار حتی با رضایت خودش، ممنوع است چه رسد به مواردی که خلاف اخلاق نیز هستند، اطلاق این آیین‌نامه کلی است و حتی در کشور‌های اروپایی نیز چنین تبلیغاتی موجود نیست و انجام نمی‌شود.»

لزوم ورود مدعی‌العموم

دکتر مجتبی قمری، متخصص پوست با تأکید بر اینکه بی‌توجهی مسئولان و دستگاه‌های نظارتی و شرکت‌های مافیایی به این ماجرا میدان داده‌اند، می‌گوید: «افراد غیرپزشک ذی‌نفعی در ارکان و مراجع تصمیم‌گیری حضور دارند و این باعث می‌شود، حتی اگر شخص وزیر هم بخواهد با این پدیده مقابله کند نمی‌تواند، زیرا افرادی که در ارکان تصمیم‌گیری رسمی نشسته‌اند دستورات را معوق و کنسل می‌کنند و وضعیت آن چیزی می‌شود که در حال حاضر می‌بینید.»

از نگاه وی ضعف قانون وجود ندارد. قانون داریم، اما اجرا و نظارت وجود ندارد و دلیل آن هم فساد است. همین قوانینی که داریم کفایت می‌کند، به شرط نظارت و اجرای سازمان‌های نظارت‌کننده.

قمری با اشاره به بحث کرونا تأکید می‌کند: «دولت برای تأمین بودجه واکسن ۱۰ دلاری با مشکل مواجه است، اما مافیا دستگاه چند میلیاردی را در عرض مدت کوتاهی وارد می‌کند. ببینید مافیای این‌ها چقدر قوی هستند که هر چیزی را که بخواهند تأمین می‌کنند، حتی از امریکا در حالی که ما نمی‌توانیم از چین به راحتی واکسن بخریم!»

این پزشک معتقد است برای جمع کردن ماجرای تبلیغات القایی در حوزه سلامت باید مدعی‌العموم وارد شود. به گفته قمری، سیستم نظام پزشکی و وزارتخانه خودشان درگیر فساد هستند. باید مدعی‌العموم وارد شده و قانون را اجرا کند و بگوید از نظر قانون بر اساس موارد حقوقی وزارتخانه و نظام پزشکی چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و با تخلفاتی که در این حوزه وجود دارد، برخورد کند.