دلیل کندی سرعت اینترنت چیست؟

تجربه کاربران اینترنت در کشور نشان می‌دهد سرعت اینترنت در همه زیرساخت‌ها اعم از ثابت و همراه کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است. شرکت ارائه دهنده خدمات اینترنتی شاتل یک پیام ضبط شده را برای همه کاربران خود قبل از هر گونه کارشناسی پخش می‌کند که از اختلال در شبکه اینترنت به عنوان دلیل افت سرعت یاد می‌کند.

طبق آخرین آمار منتشر شده در اسپیدتست، از بین ۱۷۹ کشور جهان، ایران از حیث سرعت اینترنت ثابت در رتبه ۱۴۱، یعنی پایین‌تر از لیبی و بورکینافاسو قرار گرفته است. این در حالی است که در ماه فروردین ایران در رتبه ۸۳ جهان از حیث سرعت اینترنت قرار داشته است.

تقارن کاهش سرعت اینترنت و تغییر دولت نشان می‌دهد احتمالا تغییراتی در سیاست‌های حاکمیتی عامل کاهش قابل توجه سرعت اینترنت در کشور بوده است. همزمان برخی از احتمال اجرایی شدن طرح موسوم به «صیانت از کاربران فضای مجازی» به صورت چراغ خاموش خبر داده‌اند.

 

اظهار نظر اخیر وزیر ارتباطات درباره اجرای طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی نیز به این شائبه دامن زده است. عیسی زارع پور چندی پیش درباره آخرین نسخه طرح صیانت از رسانه‌ای شدن طرح صیانت گلایه کرده بود. او گفته بود «اتفاقی که از نظرم از ابتدا اشتباه رخ داد، این بود که بحث را رسانه‌ای کردند. در حالی که این بحث باید در لایه نخبگانی حل شود، اما تبدیل به دغدغه و نگرانی برای تمام مردم شد.»

لطف الله سیاهکلی نماینده مجلس و عضو کمیسیون ویژه طرح صیانت هرگونه اجرای چراغ خاموش طرح بدون تصویب کلیات در مجلس را رد کرده است. او گفته «طرح صیانت هنوز در کمیسیون هم به طور جدی بحث نشده و حتی کلیات آن هم به تصویب کمیسیون نرسیده بنابرین کاهش سرعت اینترنت ربطی به طرح صیانت ندارد.»

این نماینده مجلس گفته «طرح صیانت به بخش‌های تحقیفاتی ارجاع شده و باید نظرات آن‌ها در کمیسیون بررسی شود؛ بنابراین آنچه در مورد کاهش سرعت ایننرت رخ داده را باید از وزیر ارتباطات سوال کرد که چرا سرعت اینترنت پایین آمده است.»

برخی معتقدند کاهش قابل توجه سرعت اینترنت بیشتر متوجه ترافیک خارجی است تا داخلی. این یعنی حاکمیت و دولت درصدد کاهش سرعت اینترنت سرور‌های خارجی و تقویت اینترنت سرور‌های داخلی است.

 

اتفاقی که دست‌کم در دو برهه به صورت ملموس رخ داده است. یک بار در آبان سال ۹۸ که به مدت ۱۱ روز دسترسی کاربران به سرور‌های خارجی به طور کامل مسدود شد و تنها استفاده از اینترنت ملی امکان‌پذیر بود و دیگری کاهش قابل توجه سرعت برخی پیام‌رسان‌ها نظیر تلگرام و وایبر که با دستور مقام قضایی انجام گرفت.

کاربران اینترنت نگرانند که سرنوشت تلگرام و وایبر و اتفافی که در آبان ۹۸ افتاد قرار است به همه سایت‌ها و شبکه‌هایی که روی سرور خارج از کشور قرار دارند تسری پیدا کند و اصطلاحا اینترنت ملی شود. با وجود همه این شواهد و قرائن دولت هر گونه سیاستی دال بر کاهش سرعت اینترنت و مسدودسازی دسترسی به اینترنت خارجی را تکذیب کرده است.

 

عیسی زارع پور هم هم‌رتبه شدن ایران و افغانستان از حیث سرعت اینترنت را تکذیب کرده و گفته ما ۱۰۰ پله از افغانستان جلوتریم! ادعای وزیر معطوف به اینترنت موبایل است که وضعیت ایران با افغانستان ۱۰۰ پله تفاوت دارد. در مورد اینترنت ثابت رتبه ایران تنها ۳۸ پله بالاتر است. البته وزیر ارتباطات از مردم خواسته صبور باشند چرا که به زودی سرعتی که در آینده رونمایی خواهد شد چندین برابر سرعتی است که مردم شاهد آن هستند.

برخلاف رویه دولت حسن روحانی، شرکت ارتباطات زیرساخت حاضر به پاسخگویی و اطلاع رسانی دقیق درباره عملکرد چند ماهه گذشته خود نیست. در وزارت ارتباطات در دوره تصدی آذری جهرمی، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت هر چند هفته یک بار گزارش افزایش پهنای باند را در اختیار رسانه‌ها قرار می‌داد. با کاهش قابل توجه سرعت اینترنت و پهنای باند، این پاسخگویی هم به طور طبیعی دچار اختلال شده است.

یک منبع آگاه در شرکت ارتباطات زیرساخت اذعان کرده که سیاست‌های رسانه‌ای شرکت زیرساخت به درخواست وزارت ارتباطات تغییر کرده بنابراین هر گونه اطلاع‌رسانی درباره پهنای باند و سرعت اینترنت باید از مجاری رسانه‌ای وزارتخانه منتشر شود.

 

این منبع آگاه درباره مسئولیت شرکت ارتباطات زیرساخت در کاهش پهنای باند و سرعت اینترنت گفته مرجع بسیاری از این تصمیم‌ها سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است. شرکت ارتباطات زیرساخت در واقع مسئول ساخت اتوبان است، ولی اینکه چه اتومبیلی در این اتوبان حرکت کند یا چه سرعتی داشته باشد، منوط به تصمیمات رگلاتوری است که در اینجا سازمات تنظیم مقررات است. کار شرکت زیرساخت، ساختن اتوبان است و در ماه‌های اخیر هم روند ایجاد زیرساخت دچار خلل نشده است.

این کارشناس ادعای شرکت ارتباطات زیرساخت را زیر سوال برده و گفته شرکت زیرساخت متولی همه مباحث مرتبط با پهنای باند کشور است و همه اطلاعات مربوط به کم شدن بیشتر شدن، قطعی و رفع قطعی را باید زیرساخت اعلام کند.

او گفته مقررات مربوط به تعرفه و پهنای باندی که به کشور می‌آید را کمیسیونی به نام تنظیم مقررات مصوب می‌کند. ولی این کمیسیون سرعت را تعیین نمی‌کند. در نتیجه این شرکت زیرساخت است که وظیقه دارد درباره وضعیت پهنای باند کشور اطلاع‌رسانی کند، چرا کع این شرکت متولی پهنای باند کشور است.

این مقام مسئول درباره سرعت اینترنت هم تاکید کرده سازمان تنظیم مقررات تنها تعرفه اینترنت را تعیین و به اپراتور‌های ارائه دهنده اینترنت ابلاغ می‌کند. او تاکید کرده «سازمان تنظیم مقررات هیچ نقشی در کاهش سرعت اینترنت در ماه‌های گذشته نداشته است و چند عامل نشات می‌گیرد؛ توسعه ارتباطات ثابت ما در کشور عقب مانده از افزایش تقاضای مردم و به همین خاطر به شبکه سیار کشور فشار وارد شده است.

 

یعنی مردم از اینترنت همراه استفاده می‌کنند. اینترنت همراه هم محدودیت‌هایی دارد. شبکه موبایل اشباع شده و شرکت زیرساخت نمی‌تواند کیفیت بهتری ارائه کند. وزارت ارتباطات برای حل این مشکل توسعه اینترنت ثابت مبتنی بر فیبر نوری را در دستور کار قرار داده است. هفته گذشته هم اجرای این طرح افتتاح شده است.»

این مقام آگاه ارتباط کاهش اینترنت به سیاست‌های دولت جدید را رد کرده و گفته «هم آقای زارع پور وزیر ارتباطات و هم آقای عباسی رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در جمع خبرنگاران اذعان کرده که به هیچ عنوان سیاستی مبنی بر کاهش سرعت اینترنت وجود ندارد.»

سجاد بنابی نایب رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت در دولت حسن روحانی هم ارتباط کاهش اینترنت با سیاست‌های دولت ابراهیم رئیسی را رد کرده است. بنابی گفته از نظر من تغییر سیاست رخ نداده بلکه دلیل اصلی این است دولت تازه روی کار آمده و بسیاری از مقاماتی که در وزارت ارتباطات مشغول شده‌اند خارج از مجموعه وزارتخانه بوده‌اند. هشت سال پیش افرادی که روی کار آمده بودند، سال‌های سال در مجموعه وزارت ارتباطات مشغول بودند. به همین خاطر به نظرم مقداری زمان می‌برد و تغییر سیاستی اتفاق نیفتاده است.

بنابی ابراز امیدواری کرده که به زودی کار‌های وزارت ارتباطات روی روال بیفتد و گفته اکثر مشکلات مربوط به کاهش اینترنت و پهنای باند، ربطی به سیاست دولت ندارد. او درباره اینکه آیا این کاهش سرعت ربطی به طرح صیانت دارد یا خیر؟ گفته تا جایی که من اطلاع دارم طرح صیانت هنوز اجرایی نشده است.

بنابی درباره مسئولیت شرکت ارتباطات زیرساخت و سازمان تنظیم مقررات در افزایش و کاهش پهنای باند و سرعت اینترنت تاکید کرده هر دوی این مجموعه‌ها نقش دارند. شرکت زیرساخت در واقع ساختار شبکه است و مسئول خرید پهنای باند است. اما در لایه دسترسی یک سری مشکلاتی در اپراتور‌ها وجود دارد که نظارت و کنترل آن‌ها برعهده سازمان تنظیم مقررات است.

او تاکید کرده سیاست کمتر یا بیشتر خریدن پهنای باند در واقع زیر نظر شرکت زیرساخت است، اما مشکل فقط در این لایه نیست. یعنی حتی اگر شرکت زیرساخت پهنای باند کافی هم خریداری کند و در لایه دسترسی اپراتور‌های موبایل و ثابت کیفیت خوبی نداشته باشند، مردم تجربه بدی از اینترنت خواهند داشت و این در واقع مسئولیت سازمان تنظیم مقررات است.