مصرف آب هر شهروند تهرانی در ۲ ماه آخر سال تا ۱۰۰ درصد رشد می‌کند

ظاهرا بحران آب (که بارش‌هایِ دو سال اخیر موجب شده بود فراموشش کنیم) دوباره قرار است به صورت ما سیلی بزند. داده‌هایِ یک مقاله علمی کاملا جدید که در مجله معتبر و مشهور «نیچر» منتشر شده، نشان می‌دهد ایرانی‌ها در بازه زمانی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ میلادی، معادل ۲ برابر مساحت دریاچه ارومیه در پرآب‌ترینِ حالت آن، آب از زیرِ زمین بیرون کشیده‌اند.

برآورد‌های علمی نشان می‌دهند که حدود ۸۵ درصد از منابع آبی که در منطقه خاورمیانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسند. به این ترتیب، واضح است که دست‌کم در این منطقه از جهان، میان برداشت از منابع آب و امنیت غذایی، درهم‌تنیدگیِ گسترده‌ای وجود دارد.

این، اما در حالی است در میان کشور‌های منطقه، وضعیت بحران آب در ایران، در زمره بدترین‌ها قرار دارد و حالا دوباره به یک نگرانیِ فوری بدل شده است. در دو سال اخیر، میزان بارندگی‌ها در سراسر کشور اندکی از میانگین بلندمدت بالاتر بود. از آن سو، سیلاب‌هایِ بهار ۱۳۹۸ (که به گفته حسن روحانی، رییس‌جمهور، حدود ۵۰۰ میلیارد مترمکعب بارش در کشور را به دنبال داشت) این توهم را ایجاد کرد که «ترسالی» برگشته است.

این در حالی است که ایران به تنهایی حدود ۳۴ درصد از تمامِ مصرفِ آب در منطقه خاورمیانه را به خود اختصاص می‌دهد و ۶۰ درصد از نیاز ایران به آب هم از سفره‌هایِ آبِ زیرزمینی تامین می‌شود. تکان‌دهنده‌تر اینکه میزان برداشت از این منابع آب زیرزمینی در ایران، ۳ برابر سریع‌تر از میزان بازیابیِ این منابع است.
داده‌های نگران‌کننده از تخلیه منابع آب زیرزمینی در ایران

واقعیتِ علمی، اما این است که نه تنها «ترسالی» وجود ندارد، که تغییراتِ اقلیمی در ایران و بسیاری نقاط جهان در واقع بلندمدت‌تر از چرخه‌هایِ خشکسالی-ترسالی هستند. فراتر از این، دست‌اندازیِ حیرت‌انگیز ما به سفره‌هایِ آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر، وضعیتی به مراتب نگران‌کننده‌تر از عدمِ بارش نزولات جوی را هم بر سر ایران آوار کرده است.

تاکنون بار‌ها و بار‌ها تحت تاثیر واژه خشکسالی قرار گرفته‌اید و با شرایط کمبود بارش در کشور به طور گسترده مواجه شده‌اید، اما تاکنون درکی از مسئله خشکسالی به وجود آمده است. آیا تجربه شرایط کمبود و یا حتی نبود آب را برای خود مصور هستید یا صرف کمترین هزینه و زمان می‌توانید، تنها به تغییر در وضعیت یک اهرم به آب شرب آشامیدنی پایدار برسید.

زمانی که به آمار نگاهی می‌اندازیم، متوجه این مسئله خواهیم شد که میزان مصرف خانواده‌ها به ویژه در شهر‌های کشور به هیچ عنوان از یک کشور قرار گرفته در ناحیه خشک و نیمه خشک خبر نمی‌دهد و سرانه مصرف آب در ایران بعضا چندین برابر کشور‌هایی است که مشکلی در زمینه بارش و تامین منابع آب ندارند و حتی آب زیاد هم دارند.

مصرف آب هر شهروند تهرانی در ۲ ماه آخر سال ۱۰۰ رشد می‌کند

بر اساس آمار ارائه شده از سوی شرکت آب و فاضلاب استان تهران، مصرف روزانه هر پایتخت نشین در ۲ ماه پایانی سال به ۴۰۰ لیتر می‌رسد. این درحالیست که یک شهروند هلندی با وجود اینکه کشورش سرشار از منابع آبی است، روزانه کمتر از ۱۴۳ لیتر آب استفاده می‌کند.

مصرف قابل توجه آب در کشور ایران آن هم در ۲ ماهه منتهی به سال جدید هیچ تطبیقی با شرایط بارشی کشور و منابع آب موجود ندارد. این مسئله در شرایطی رخ می‌دهد که گزارش‌های اداره کل هواشناسی استان تهران حاکی از آن است که متوسط دما طی سه ماه آینده حدود ۰.۵ تا یک درجه بیشتر از نرمال برآورد شده و این شرایط سبب می‌شود تا با توجه به حجم کاهش بارش از پاییز و پیش بینی افزایش نسبی دما طی سه ماه آینده، لزوم مدیریت منابع آب و مدیریت مصرف آب بیش از پیش احساس شود.

از طرفی در بازه زمانی کنونی با کاهش ۴۵درصدی منابع و ۴۶درصدی بارش‌ها در استان تهران روبرو هستیم، اما در همین شرایط دشوار مصرف یک شهروند تهرانی ۳ برابر یک هلندی است.

آب مصرفی یک خانواده ۴ نفره تهرانی معادل ۱۶ میلیون تومان هزینه در نروژ

کنار هم قرار دادن ۲ آمار ذکر شد و عدم تطبیق مصرف مردم با شرایط منابع آب بیانگر آن است که شهرنشینان کشور به خصوص در پایتخت هیچ حسی از مسئله خشکسالی ندارند. همچنین به واسطه نظام اقتصادی حاکم بر بخش آب، مردم تصویری از ارزش منابع آبی که با آن فرش و ماشین می‌شویند و خیابان جلوی در خانه خود را تمیز می‌کنند، هم در ذهن تداعی نمی‌کنند.

برای درک ارزش آبی که در ۲ ماهه پایانی سال توسط یک خانواده ۴ نفره تهرانی مصرف می‌شود، می‌توانیم تصور کنیم، شرایط برای فروش این آب به کشور‌های خارجی مهیا شده است. به عبارت دیگر اگر یک خانواده چهارنفری ایرانی می‌توانست، آب متناسب با عدد سرانه در ۲ ماهه پایانی سال را ذخیره کرده و آن را به کشور‌های خارجی آن هم به قیمت آب همان کشور‌ها بفروشد، چه سودی کسب می‌کرد.

بر این اساس بهتر است بدانیم، هر هزار لیتر آب در شهری مثل اسلو در نروژ ۵٫۵۱ یورو قیمت دارد. بر این اساس اگر نرخ هر یورو را ۳۰ هزار تومان تصور کنیم، یک خانواده چهار نفره تهرانی در طول ۲ ماه پایانی سال با مصرف نکردن آب می‌توانست، این آب را به شهر اسلو فرستاده و سود ۱۵ میلیون و ۸۶۸ هزار تومانی را به جیب بزند.

ارزش آب در نروژ ۱۸۴ برابر ایران است

حال فرض کنید همین خانواده ۴ نفره آب تامین شده برای ۲ ماه پایانی سال خود را به شهر اشتوتگارت آلمان می‌فرستاد. بر این اساس با توجه به ارزش ۴٫۶۷ یورویی هر هزار لیتر آب، این خانواده می‌توانست زمینه سود ۱۳ میلیون ۴۵۰ هزار تومانی را برای خود ایجاد کند.

لازم به تاکید است، این خانواده در ایران با مصرف مقدار مشابه همان آب تنها رقم ۸۶ هزار ۴۰۰ تومان را به عنوان آب بها برای ۲ ماه می‌پردازد.

به عبارت دیگر، ارزش آب در اسلو نروژ با سطح قابل توجهی از منابع آبی و کیفیت به مراتب کمتر از کشور ما ۱۸۴ برابر ایران است.

با در نظر گرفتن ارزش واقعی آب در کشور‌های توسعه یافته، هر خانواده تهرانی ماهانه آبی به ارزش نزدیک به ۸ میلیون تومان را برای شستشوی فرش و ماشین و حیاط خرج می‌کند، غافل از اینکه کمبود این آب شرب آشامیدنی با کیفیت قابل توجه تنها برای یک روز می‌تواند چه مصائب بزرگی را به همراه داشته باشد.