چگونه از تحریم روسیه به نفع ایران استفاده کنیم؟

۱۰روز از آغاز جنگ روسیه و اوکراین می‌گذرد و در جدیدترین خبرها بانک جی‌پی مورگان در آخرین گزارش خود از تحلیل وضعیت روسیه، اعلام کرد که احتمالا اقتصاد روسیه در پی تحریم‌های وضع شده از سوی غرب شاهد رشد اقتصادی منفی خواهد بود و به شدت منقبض می‌شود. جی پی مورگان پیش‌بینی کرده است که در ۳ ماه دوم سال‌جاری اقتصاد روسیه شاهد رشد منفی ۳۵‌درصدی باشد که این کاهش تولید ناخالص داخلی را می‌توان با بحران اقتصادی روسیه در سال ۱۹۹۸، بحران مالی ۲۰۰۸ و شوک اقتصادی پاندمی کرونا مقایسه کرد.

به نظر می‌رسد با تحریم‌های اقتصادی همه‌جانبه و تصمیم‌ کسب و کارهای خارجی برای کاهش یا توقف فعالیت‌ در روسیه شاهد کاهش تجارت بین‌المللی، کاهش تولید و اختلال در زنجیره تامین در این سرزمین پهناور یخی خواهیم بود. ضمن اینکه تحلیل‌های اقتصادی حاکی از آن است که در سال‌جاری میلادی، صادرات روسیه حدود ۱۳‌درصد کاهش را تجربه خواهد کرد.

تحریم همه‌جانبه اقتصاد روسیه از سوی کشورهای صنعتی جهان، در نوع خود بی‌سابقه است و این در حالی است که اقتصاد روسیه در تامین مواد اولیه در جهان، وزن قابل‌توجهی دارد و پیش از این اقتصادی با این وصعت هیچ‌گاه مورد تحریم واقع نشده بود. اما ایران از این شرایط چه سودی می تواند ببرد؟

با توجه به تاکید رئیس جمهور بر تقویت دیپلماسی اقتصادی به خصوص با کشورهای دوست و همسایه و سیاست توسعه صادرات؛ بهترین فرصت است تا همانطور که ترکیه از بازار قطر در زمان تنش با عربستان به نفع خود بهره برد و توانست فرصت‌هایی را نصیب کشور و مردمش کند، ایران نیز از فرصت تحریم روسیه از سوی کشورهای غربی نهایت استفاده را داشته باشد.

سود ایران از تحریم سرزمین یخی

اتحادیه اروپا به خصوص کشورهایی همچون انگلستان، ایتالیا، فرانسه و آلمان که به تازگی تحریم هایی را علیه روسیه اعمال کرده‌اند سهم قابل توجهی از صادرات را به روسیه داشته اند که به گفته کارشناسان ایران می تواند جایگزین این بازارها برای روسیه باشد.

طبق آمارهای رسمی، روسیه در سال ۲۰۲۱ بیش از ۶۰ میلیارد دلار کالا از این کشورهای اروپایی وارد کرده که به تفکیک شامل ۱۱۹ میلیون دلار لبنیات، بیش از ۶ میلیارد دلار مواد دارویی، بیش از ۲ میلیارد دلار تجهیزات پزشکی، بیش از ۴ میلیارد دلار مواد شیمیایی و پلاستیک، ۷۹۸ میلیون دلار مواد شوینده و بیش از ۲ میلیارد دلار محصولات آرایشی و بهداشتی می‌شود. بنابراین اکنون یک فرصت مناسب برای ایران است تا این کالاها را برای روسیه تامین کند و یک جهش صادراتی را رقم بزند.

همچنین ایران می تواند به راحتی سهم نیم میلیارد دلاری اوکراین از صادرات شیشه، مواد شیمیایی و پلاستیک، مصالح ساختمانی و معدنی به روسیه را تصاحب کند چرا که با درگیری و جنگ بین دو کشور، دیگر چنین تجارتی وجود نخواهد داشت و این در حالی است که تمام این محصولات توسط فعالان اقتصادی ایرانی در داخل کشور تولید می‌شود.

برقراری پروازهای باری به روسیه

علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان  توسعه تجارت نیز در این باره گفت: تحلیل ما این است که چالش‌های جنگ روسیه و اوکراین حداقل تا یک سال آینده بر اقتصاد دو کشور اثرگذار خواهد بود. یعنی کشور روسیه حداقل تا یکسال آینده دچار چالش‌های جدی با غرب خواهد بود.

وی ادامه داد: غرب تا پیش از جنگ روسیه و اوکراین محصولاتی را برای روسیه تأمین می‌کند که ایران در آن مزیت دارد. به‌عنوان مثال می‌توان به صنایع غذایی، میوه و تره‌بار، پوشاک و کفش، مصالح ساختمانی و… اشاره کرد. این امر یک فرصت بسیار خوبی برای فعالان اقتصادی کشورمان است. از همین رو به دولت پیشنهاد شده که کارگروه ویژه تجارت با روسیه تشکیل شود و همه دستگاه‌ها هماهنگ با یکدیگر باشند تا از این فرصت استفاده کرد.  همچنین مقرر شده پروازهای کارگو ( باری) از ابتدای سال آینده به روسیه راه اندازی شود.

کالاهای ایرانی ۹۵ درصد کیفیت کالاهای اروپایی را دارند

علیرضا کلاهی صمدی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی می گوید: تحریم شدن روسیه از جنبه های بانکی ، کالایی و هم هوایی می‌تواند فرصتی برای ایران فراهم کند. شاید تحریم های بانکی قطع شدن روسیه از سیستم سوئیفت انگیره‌ای ایجاد می‌کند که کشورهای عضو اوراسیا سیستم بانکی بین خودشان ایجاد کنند که الیته انگیره طرف مقابل هم جدی تر می‌شود.

وی ادامه داد: تمام کشورهای اروپایی مسیر هوایی روسیه را بسته‌اند که از این مورد هم می توانیم استفاده کنیم. نباید تجربه تحریم قطر را تکرار کنیم که فرصت سوزی کنیم.

به گفته کلاهی صمدی، برای تجار ایرانی هم فرصت خوبی ایجاد شده باید بررسی کنند که چه کالاهایی از اروپا به روسیه صادر می‌شده سعی در جایگزینی انها داشته باشند. واقعیت این است که بسیاری از کالاهای تولید داخلی از بعد فنی ۹۵ درصد کیفیت کالاهای اروپایی را دارد و می توانیم جایگزین خوبی باشیم. باید هوشمندانه عمل کنیم و برنامه داشته باشیم که در این باره سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی باید فهرست کالاهای مورد نیاز روسیه که امکان واردات آن از ایران وجود دارد را استخراج کنند.

سهم ۲۰/. درصدی ایران از بازار روسیه 

از سوی دیگر باید به میزان تجارت روسیه و سهم ایران از این میزان توجه ویژه داشت تا بتوان با برنامه‌ریزی هوشمندانه و برطرف کردن مسائل و مشکلات داخلی تغییری در تجارت با روسیه ایجاد کرد. واردات سالانه کشور روسیه طی سال‌های اخیر حدود ۲۵۰ میلیارد دلار بوده که سهم کالاهای ایران طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ بین ۱۱/. درصد تا ۲۰/. درصد بوده است و با وجود ظرفیت‌های بسیار نتوانستیم حتی نیم درصد از واردات بازار روسیه را از آن خود کنیم.

همچنین در این شرایط درگیری و جنگ، روسیه مجبور خواهد بود مسیر و مبادی واردات بخشی از نیازهای کالاهایی خود را تغییر دهد که ایران می‌تواند در این شرایط نقش‌آفرینی کرده و برخی کالاهای موردنیاز روسیه را تامین کند. اما نکته مهم این است که باید از تجارب گذشته مانند فرصت ایجاد شده در اوراسیا، تحریم قطر و موارد مشابه درس بگیریم و اشتباهات گذشته را تکرار نکنیم، مشکلات و موانع پیش روی تجار و تجارت خارجی کشور نه فقط مسائل خارجی بلکه تحریم‌های داخلی است که باید هرچه سریع‌تر نسبت به برطرف کردن آنها اقدام کرد تا این فرصت پیش آمده از تحریم روسیه نیز از دست نرود و رقبا وارد عمل نشوند.