توسعه روابط تجاری کشور با تهاتر

اقتصاد ایران سال‌هاست در تحریم ظالمانه آمریکا و هم پیمانانش قرار دارد و در تمام این مدت نیز از راه‌های مختلفی برای دور زدن این محدودیت‌ها استفاد کرده است. تحریم‌هایی که هرچند برای ایران هزینه بسیاری در برداشت، اما منجر به عقب‌نشینی فروپاشی اقتصادی کشورمان که هدف اصلی دشمنان بود، نشد.

یکی از مسائل مهمی که در دوران تحریم نمود ویژه‌ای دارد ارتباط تجاری با کشورهاست که در این مسیر، عمده تمرکز بر کشور‌های همسایه و همچنین چین و هند معطوف شد.

اما یکی از مشکلات بزرگ این نوع مبادله دریافت اقلامی است که در بعضی موارد قدرت انتخاب از فروشنده نفت سلب می‌شود و باید کالا‌هایی دریافت کند که خریدار آن‌ها را پیشنهاد داده است.

چندی پیش وزیر کشاورزی برزیل در قالب هیاتی ۳۰ نفره بعد از بازدیدی که از خط تولید اوره در پتروشیمی شیراز داشتند، صحبت‌هایی با آقای سعادتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی ایران داشته و تفاهم‌نامه‌هایی را امضا کردند مبنی بر اینکه ۴۰۰ هزار تن اوره را به صورت تهاتر به برزیل صادر کرده و به جای آن نهاده و ذرت و دانه‌های روغنی وارد کنند.

ساداتی نژاد از پنبه، سیر، سیب، کشمش و میوه‌های خشک به عنوان دیگر کالا‌های قابل تهاتر با برزیل نام برد.

وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر اینکه باید تجارت ترجیحی جایگزین میان دو کشور، پایه گذاری شود افزود: ایران قطب تولید کود اوره با کیفیت است و برزیل تولید کننده نهاده دامی که می‌توانیم در این بخش نیاز یکدیگر را برطرف کنیم.

در میان کشور‌های همسایه، ایران با کشور عراق مراوده بیشتری دارد و عمده کالا‌های خود را به این کشور صادر می‌کند و در واقع شریک اصلی ایران در تجارت بین‌المللی محسوب می‌شود که اشتراکات بسیاری هم دارند.

یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق از رشد ۱۷ درصدی صادرات ایران به عراق خبر داد و اظهار کرد: در ۸ ماهه نخست امسال ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار صادرات به عراق داشتیم.

آل اسحاق تصریح کرد: در روابط تجاری ما با عراق، عمده صادرات از سوی ما به کشور همسایه انجام می‌شود و واردات اندکی از این کشور داریم چرا که عراق تولیداتی ندارد که بخواهیم محصولی از آنجا وارد کنیم. برهمین اساس درصدد هستیم که تراز تجاری تعادلی برقرار باشد که در این باره در انتظار تصویب قانون ترانزیت در مجلس عراق هستیم.

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: هر دو کشور به دنبال این هستیم که روابط تجاری را به ۲۰ میلیارد دلار برسانیم کمااینکه در بعضی از سال‌ها، رقم ۱۴میلیارد دلاری هم در تجارت دو طرف ثبت شده است. عراق بازار بسیار خوبی برای ایران است.

به چین نفت دادیم و کالا وارد کردیم، اما دریافت کالا از چین با حواشی نه چندان کم مواجه شد.

مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی ایران درباره تهاتر نفت با کالا گفت: این همان کاری است که چینی‌ها با ما کردند و هرچه کالای بنجل داشتند را به ما دادند. چراکه قرارداد مشخصی با چینی‌ها برای تهاتر نبستیم بلکه به آن‌ها نفت دادیم و گفتیم در قبال آن کالا بدهید.

این عضو اتاق بازرگانی ایران گفت: همین اتفاق سال‌ها قبل در مورد سریلانکا رخ داده است. سال‌ها پیش به آن‌ها نفت داده‌ایم و الان می‌گویند، پول نداریم و چای ببرید. این به معنای تهاتر نیست بلکه به جای پول، چای می‌دهند. برای تهاتر باید برنامه‌ریزی شده و موارد مذکور روشن شود.

او در مورد تهاتر با سریلانکا اضافه کرد: چین، سریلانکا، هند، اندونزی، کشور‌های آمریکای لاتین و ... همه به دنبال نفت ارزان قیمت ایران هستند، بنزین و گازوئیل دیگر موارد را هم قبول می‌کنند.

سریلانکا به جز چای خشک کالایی ندارد که به درد ما بخورد. ما از قدیم از سریلانکا طلبکار هستیم به آن‌ها نفت داده‌ایم و پول نداشتند که پس بدهند و بدهکار ماندند الان به جای آن طلب چای می‌دهند. تهاتر به این شکل به غیر از زیان برای ما چیزی ندارد. اگر سریلانکا چای بسیار خوب و مرغوب داشته باشد که بازار جهانی آن را بخرد، مطمئنا به آن‌ها می‌فروشد. برای چای درجه دو و سه و نامرغوب که بازار جهانی آن را نمی‌خرد به اسم چای درجه یک به ایران می‌دهد و ما هم ناچار هستیم که از آن‌ها بگیریم.

وی اضافه کرد: چینی‌ها در هر کشوری که وارد شده‌اند قراردادی تنظیم کرده‌اند که نوعی استعمار اقتصادی در آن نهفته بوده، از جمله کاری که چینی‌ها با سریلانکا یا آنگولا کردند قابل مطالعه است؛ بنابراین یکی از مشکلات عمده سریلانکایی‌ها چینی‌ها هستند.

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک ایران و چین درمورد ذخایر ارزی بلوکه شده در کشور‌های دیگر و انتقال این پول‌ها به چین گفته: کره جنوبی و ژاپن حتی حاضر نیستند در ازای فروش نفت به ایران کالا بدهند؛ در حال حاضر بیش از ۷ میلیارد دلار ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا در بانک‌های کره‌ای مانده‌اند و امکان انتقال به ایران را ندارد.

به گفته او "مدل دیگر کشوری مانند هند است که می‌گوید در برابر خرید نفت از ایران، کالا به شما می‌دهیم، اما کالایی مناسب ما ندارند؛ مگر ما چه قدر می‌توانیم چای و برنج خریداری کنیم؟ "

بر اساس آمار کپلر، چین در سال ۲۰۲۱ میلادی حدود ۳۲۴ میلیون بشکه نفت از ایران و ونزوئلا خریده که در مقایسه با سال قبل (۲۰۲۰) حدود ۵۳ درصد افزایش داشته است.

مقام‌های ایرانی آمار‌های فروش و صادرات نفت این کشور را به دلیل تحریم‌های آمریکا محرمانه تلقی می‌کنند و آن را اعلام نمی‌کنند.

براساس آمار گمرک، از تجارت ۱۱۰ میلیون و ۲۸۴ هزار تنی کشور به ارزش ۶۳ میلیارد و ۱۳۲ میلیون دلار در هشت ماهه امسال، ۶۸ میلیون تن کالا به ارزش ۳۳ میلیارد دلار با کشور‌های همسایه بوده، که ۶۲ درصد وزن و ۵۲ درصد ارزش تجارت کشور را به خود اختصاص داده است.

عراق با رشد ۱۳ درصدی، ۲۱ میلیون و ۶۳۶ هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۱۳۳ میلیون دلار، ترکیه با رشد ۱۲۸ درصدی ۱۱ میلیون و ۳۵۱ هزار تن کالا به ارزش سه میلیارد و ۷۶۸ میلیون دلار، امارات با رشد پنج درصدی، هفت میلیون و ۲۸۹ هزار تن کالا به ارزش، دو میلیارد و ۹۳۵ میلیون دلار، افغانستان با کاهش ۱۶ درصدی سه میلیون و ۵۷ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۲۷۱ میلیون دلار و پاکستان با رشد ۲۸ درصدی یک میلیون و ۸۶۶ هزار تن کالا به ارزش ۷۶۴ میلیون دلار، پنج کشور اول همسایه در خرید محصولات ایرانی هستند.

همچنین از کل واردات کشور در هشت ماهه نخست که ۲۶ میلیون و ۵۴۰ هزار تن به ارزش ۳۲ میلیارد و ۳۲ میلیون دلار بوده ۱۵ میلیون و ۶۳۴ هزار تن کالا به ارزش ۱۶ میلیارد و ۳۰۲ میلیون دلار، از کشور‌های همسایه بوده است که ۵۱ درصد وزن و ۵۹ درصد ارزش کل واردات کشور در این مدت را به خود اختصاص داده که نسبت به مدت مشابه ۶۲ درصد وزن و ۷۵ درصد در ارزش رشد داشته است.

امارات با رشد ۸۵ درصدی بیش از ۱۰ میلیارد دلار، ترکیه با رشد ۲۴ درصدی سه میلیارد و ۲۴۳ میلیون دلار، روسیه با رشد ۳۸ درصدی یک میلیارد و چهار میلیون دلار، عراق با رشد هزار و ۴۴ درصدی ۷۰۷ میلیون دلار، عمان با رشد ۳۲ درصدی، ۳۵۶ میلیون دلار، پاکستان با رشد ۴۳ درصدی ۱۸۲ میلیون دلار، قزاقستان با رشد ۵۴ درصدی ۳۸ میلیون دلار، آذربایجان با رشد ۸۷ درصدی ۲۹ میلیون دلار کالا به کشورمان در هشت ماهه فروختند. همچنین ترکمنستان با رشد ۲۲۴ درصدی ۲۳ میلیون دلار، ارمنستان با رشد ۴۴ درصدی، ۱۶ میلیون دلار، افغانستان با رشد ۶۳۰ درصدی ۱۱.۴ میلیون دلار، کویت با رشد ۹۷ درصدی ۸.۲ میلیون دلار، قطر با رشد ۳۸ درصدی ۶.۶ میلیون دلار و بحرین با رشد هزار و ۶۰۰ درصدی ۱.۳ میلیون دلار کالا به کشورمان فروختند که در این مدت کالایی از سوی عربستان فروخته نشده است.

اهمیت راهبردی گسترش تجارت با همسایگان با روش تهاتر
علیرضا پیمان پاک رئیس سازمان توسعه تجارت همواره بر این موضوع تاکید داشته و دارد که سهم ایران از واردات کشور‌های همسایه و همسو بسیار پایین است و باید تدابیری برای توسعه این بخش اندیشید.

او پیش از این اعلام کرده بود: کشور‌های همسایه‌ای که با کشور ما از لحاظ سیاسی و تحریمی همسو هستند حدود ۱۲۳۰ میلیارد دلار واردات دارند که سهم ایران از این مقدار زیر ۲۱ میلیارد دلار و زیر یک درصد است است. این در حالی است که رییس جمهور هدف گذاری کرده‌اند که در ۴ سال آینده حداقل ۳۵ میلیارد دلار افزایش صادرات غیر نفتی داشته باشیم. ضمن اینکه از کشور‌های همسایه به علاوه چین و هند، حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار می‌توانیم کسب درآمد کنیم. هماهنگی سیاست‌های تجاری و ارزی در دستور کار است که طی ۴ سال آتی صادرات ایران را به ۷۰ میلیارد دلار خواهد رساند.

رییس سازمان توسعه تجارت همچنین از تقسیم بندی کشور‌های هدف صادراتی به دو اولویت خبر داده و گفته بود: می‌توانیم ۱۰۰ میلیارد دلار از بازار‌های کشور‌های همسایه را به کالا‌های خود اختصاص دهیم. ما کشور‌های هدف صادراتی خود را به دو قسمت اولویت اول و اولویت دوم تقسیم کردیم، اولویت اول ۲۳ کشور شامل کشور‌های همسایه، چین، هند، روسیه، کنیا، مالزی و… می‌شود و اولویت دوم نیز شامل بقیه کشور‌ها است که می‌توانیم ۱۰۰ میلیارد دلار از بازار کشور‌های همسایه را به خود اختصاص دهیم. در مورد هند نیز ۲۸ میلیارد دلار ظرفیت صادراتی به بازار ۱۲۰۰میلیارد دلاری این کشور داریم.