امیر کلایه؛ تالابی بین‌المللی در گیلان

تالاب بین المللی امیر کلایه یکی از تالاب‌های منحصر به فرد استان گیلان است. از ویژگی‌های منحصر به فرد تالاب امیر کلایه لاهیجان در مقایسه با دیگر تالاب‌های گیلان این است که این تالاب از معدود تالاب‌های آب شیرین است که تنها در یک کیلومتری دریا قرار دارد. قابل توجه اینکه تالاب امیر کلایه یکی از مهمترین ذخیره گاه‌های نوعی ماهی با اسم علمی Tinca می‌باشد که در نوع خود بی‌نظیر است.

در این محل هزاران قطعه پرنده مهاجر از جمله قو، پلیکان و سایر مرغابی سانان زمستان را سپری میکنند. از دیگر زیبایی‌های طبیعی تالاب می‌توان به نیلوفر آبی سفید اشاره کرد که جلوه خاصی به آن بخشیده است.

این اکوسیستم آبی درسال ۱۳۵۴در کنوانسیون رامسر با توجه به جاذبه‌ها و ویژگی‌های اکولوژیکی آن، بانام تالاب امیرکلایه در فهرست تالاب‌های بین المللی قرار گرفت.

در سواحل ماسه‌ای دریای خزر تحت تاثیر مشترک جریان‌های دریایی و باد‌ها و امواج و جریان آب و رسوبات رودها، تلاب‌های ساحلی کوچک و بزرگی بوجود آمده است. این تالاب‌ها در رابطه طبیعی و حیاتی با آب‌های ساحلی دریا هستند. تالاب امیرکلایه هم یکی از انواع این تالاب‌های ساحلی است. این تالاب یکی از نوزده تالاب بین المللی کشور است که در فاصله ۳۶ کیلو متری شمال شرق لاهیجان واقع گردیده است.

تالاب بین المللی امیر کلایه یکی دیگر از تالاب‌های منحصر به فرد در گیلان است که با وسعتی معادل هزار و دویست و سی و دو هکتار در ناحیه شمالی لاهیجان و بین شهر‌های لنگرود و بندرکیاشهر واقع در شرق استان گیلان قرار گرفته است. این تالاب به دلیل واقع شدن در روستای امیرکلایه به نام این روستا خوانده می‌شود. در گذشته به آن شاله کل نیز میگفتند.

این اکوسیستم آبی درسال ۱۳۵۴در کنوانسیون رامسر با توجه به جاذبه‌ها و ویژگی‌های اکولوژیکی آن، بانام تالاب امیرکلایه در فهرست تالاب‌های بین المللی قرار گرفت. این تالاب با ۱۲۳۲ هکتار وسعت و باتوجه به نقش و اهمیت ویژه آن، به‌عنوان یکی از محیط‌های طبیعی زندگی وحوش و آبزیان، در زمره پناهگاه‌های حیات وحش بشمار میرود و در سال ۱۳۴۹ حدود ۱۰۹۵ هکتار این تالاب توسط سازمان حفاظت محیط زیست حفاظت شده اعلام گردید و تحت نظارت سازمان محیط زیست قرار دارد.

شرایط خاص اکولوژیکی تالاب امیرکلایه موجب شده است که این اکوسیستم آبی به عنوان زیستگاه، شمار بسیاری از پرندگان مهاجر نیز قرار گرفته و هرساله پذیرای گونه‌های مختلفی، چون انواع قو، فلامینگو، اردک، غاز‌های وحشی، خوتکا، چنگر، گیلار، پلیکان و ده‌ها گونه دیگر باشد. دراین تالاب ۱۳۳گونه پرنده مربوط به ۴۱ خانواده شناسایی شده است که ۳۹ گونه آن بومی و بقیه مهاجر هستند. کارشناسان محیط زیست، شمار پرندگان مهاجر به این تالاب را در سال، بیش از ۳۰هزارقطعه اعلام کرده اند و این تعداد با توجه به ویژگی‌های منحصربه فرد، وسعت و منابع غذایی تالاب و در صورت تأمین امنیت لازم و جلوگیری از شکار و صید غیرمجاز به ده‌ها برابر خواهد رسید. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد تالاب بین‌المللی امیرکلایه لاهیجان در مقایسه با دیگر تالاب‌های گیلان این است که این تالاب از معدود محیط‌های تالابی آب شیرین است که تنها در یک کیلومتری دریا قرار دارد. این تالاب توسط چشمه‌های زیرزمینی و تعدادی زهکش که آب مزارع کشاورزی را وارد تالاب می‌نمایند، تغذیه می‌شود.

این تالاب زیستگاه ۱۱ گونه از انواع ماهیان نظیر سوف، حاجی ترخان، اسبوله، اردک ماهی، کپور و گونه‌های دیگر است که در تنوع بخشی به این اکوسیستم آبی نقشی موثر دارند. “لای ماهی” از مهمترین گونه آبزیان در این تالاب است که از نظر کارشناسان شیلات حیات آن حائز اهمیت است.

تالاب امیر کلایه را با توجه به اهمیت اکوسیستمی آن، می‌توان از نگاه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار داد، این بخش از طبیعت گیلان دارای جاذبه‌های مختلفی است که نقش مهمی در حیات گونه‌های دیگر موجودات آبزی و غیرآبزی منطقه داشته و در کنار آن اثرات اکولوژیکی، اقتصادی و گردشگری تالاب امیر کلایه نیز حائز اهمیت است. نقش این تالاب به دلیل وجود انواع آبزیان اعم از گیاهی و جانوری و اهمیت آن از جهت برخورداری موقعیت ویژه زیستگاهی برای پرندگان مهاجر، نکته‌ای است غیرقابل انکار و از نظر کارشناسان بسیار مهم و حیاتی است.

زندگی جانوری منطقه
خزندگان: خزندگانی که در این تالاب و حوزه آبزیان آن زیست می‌کنند، عبارتند از: الف) مارها: شامل مار آبی (Natriu natrix) و لوس مار (Oligodon Taeniolatus) ب) سوسمار: چندین گونه از سوسمار‌ها در اطراف تالاب زندگی می‌کنند، ولی مطالعاتی بر روی آن‌ها صورت نگرفته است.

دوزیستان تالاب: شامل سه گونه قورباغه از جنس Rana (قورباغه سبز) و Hyla Arborea (قورباغه درختی) می‌باشد. لاک پشت‌ها: از خانواده Emydidae، شامل لاک پشت برکه‌ای (Mauremys Caspica) و لاک پشت خزری (Emys Orbicularis)

پستانداران: مشاهدات نشان می‌دهد که در تالاب و اراضی اطراف آن، شغال (Canis Aureus) و شنگ یا سمور آبی (Lutra Lutra) به فراوانی یافت می‌شود و گربه جنگلی (Felis Chaus) و تشی (Histrix Indica) نیز دیده شده اند.

 

آبزیان: شامل ماهیان موجود در تالاب می‌باشد. ۱۱ گونه ماهی در تالاب مشاهده شده است که با ارزش‌ترین آن‌ها اردک ماهی، سوف حاجی طو فان، سیم، کپور، لای ماهی، کلمه انول (کورا)، ماهی سیم پرک، کاهی کپور، ماهی حوض وحشی، ماهی سرخ باله، ماهی ریز نقره‌ای، اسبله، گامبوزیا، رفتگر ماهی خاردار، سوزن ماهی، اردک ماهی، گاو ماهی مرمری، نه خاره اشاره نمود

قابل توجه اینکه تالاب امیر کلایه یکی از مهمترین ذخیره گاه‌های ماهی با اسم علمی Tinca می‌باشد که در نوع خود بی نظیر است.

پرندگان تالاب: تا کنون در این تالا ب ۱۳۳ گونه پرنده شناسایی شده که از ز یبا‌ترین گونه پرندگان می‌توان به کشیم کوچک، کشیم گردن سیاه، باکلان بزرگ، باکلان کوچک، حواصیل خاکستری، اگرت بزرگ، غاز خاکستری، اردک گیلار، اردک ارده ای، اردک خوتکا، اردک سرسبز، اردک فیلوش، اردک نوک پهن، اردک تاج دار، اردک سرحنایی، اردک بلوطی، اردک سیاه کاکل، یلوه آبی، چنگر نوک سرخ، طاووسک، چنگر، خروس کولی، خروس کولی دم سفید، پاشلک معمولی، پاشلک کوچک، کاکایی دریای خزر، کاکایی سر سیاه، سنقر تالابی، عقاب دریایی دم سفید، عقاب خالدار بزرگ، عقاب خالدار کوچک اشاره نمود.

پوشش گیاهی
علاوه بر وجود انواع گونه‌های جانوری در این تالاب، این محیط آبی، زیستگاه گونه‌های گیاهی آبزی بی نظیر مانند نیلوفر آبی، لاله تالابی، مریم آبی و عدسک است.

”پسته دریایی” که در زبان محلی به آن “ثعله باقلی” می‌گویند یکی از گیاهان زیبایی است که در این تالاب می‌روید و محصول آن لاله تالابی است. این گونه گیاهی با کلاهک سبز رنگ و دانه‌های کوچک به رنگ سبز دارای خاصیت‌های دارویی و درمانی است و در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مصرف این گیاه برای گردشگران نیز از جذابیت خاصی برخوردار است. گیاه غالب منطقه نی می‌باشد.

عوامل تهدید کننده:
از مهمترین عوامل تهدید میتوان وجود مستثنیات و تغییر کاربری اراضی، تعارضات به اراضی حاشیه تالاب و همچنین شکارو صید غیر مجاز را نام برد.

مسیر دسترسی
این تالاب در بخش لاهیجان واقع شده و دسترسی به آن در حال حاضر از طریق جاده کنار گذر چمخاله به کیاشهر امکان پذیر است. تالاب امیر کلایه در بخش "شیر جوپشت" در شمال لاهیجان و در ۲۸ کیلومتری شمال غربی لنگرود، در نزدیکی جاده بندر کیاشهر به لنگرود قررا دارد.