تاثیر نرخ دلار بر تجارت کالایی ایران

معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در یکی از گزارش‌های خود به بررسی وضعیت تجارت کالایی کشور از سال ۹۰ تا ۱۴۰۰ و چشم‌انداز آن پرداخت. البته که تمرکز این گزارش بر تجارت کالای غیرنفتی است؛ با استناد به بخش‌هایی از اسناد ارایه شده توسط این معاونت در سال ۱۴۰۰ کل صادرات کالایی حدود ۴۹ میلیارد دلار بود که وزنی بالغ بر ۱۲۳ میلیون تن داشته است؛ این رقم نسبت به سال ۹۹ در وزن و ارزش به ترتیب ۴۰ و ۹ درصد افزایش داشته. البته که به نظر می‌رسد این میزان افزایش در ارزش کالا‌های صادراتی در نوسان نرخ ارز نهفته باشد، چراکه در سال ۱۴۰۰ و در دوره‌هایی نرخ ارز تا ۳۱ هزار تومان نیز بالا رفته بود.

 

طی بازه مورد بررسی حدود ۳۱ میلیون تن کالا به ارزش ۵۳ میلیارد دلار به کشور وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۲ درصد بالا رفته است. با مقایسه صادرات و واردات کشور در سال ۱۴۰۰ می‌توان به تراز تجاری منفی ۴ میلیارد دلاری رسید. از کل صادرات کشور در سال گذشته، ۱۳.۳ میلیارد دلار یا ۲۷.۴ درصد از کل صادرات کالایی کشور بدون نفت خام را دربر می‌گرفت. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که در سال ۱۴۰۰ و برای سومین سال پیاپی تراز تجاری کشور منفی بود و نسبت به سال ۹۹ نیز تراز تجاری حدود ۵۰۰ میلیون دلار بدتر شده بود. مهم‌ترین دلیل این کسری تراز تجاری، شیوع کرونا و بازگشت تحریم‌ها به کشور بود. این دو عامل باعث دوری کشور از بازار صادراتی منطقه و توجه بیشتر به کشور‌های همسایه شده بود.

این معاونت در بخش دیگری از گزارش خود به بررسی وضعیت تجارت خارجی ایران از سال ۹۰ تا ۱۴۰۰ پرداخت که براساس آن بیشترین ارزش تجاری ایران در سال ۹۰ و با رقم ۱۰۶ میلیارد دلار رقم خورد. از کل تجارت خارجی در اولین سال از دهه ۹۰، ۴۴ میلیارد دلار آن مربوط به صادرات و ۶۲ میلیارد نیز به واردات اختصاص داشت. علت بالا بودن رقم تجارت در آن سال با توجه به اینکه ۱۸ میلیارد دلار تراز تجاری منفی نیز وجود داشت، بالا بودن ارزش واردات در مقایسه با کل سال‌های مورد بررسی است. ارزش صادرات ایران از سال ۹۷ و همزمان با تحریم‌ها روند کاهشی داشت، ولی در سال ۱۴۰۰ و پس از بازگشایی مرز‌ها و بازگشت تقریبی به روال عادی تجاری پس از شیوع سویه‌های کرونا، ارزش صادرات نیز افزایش یافت.

کشور‌های چین، عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و افغانستان عمده‌ترین مقاصد صادرات کالایی بدون نفت خام کشور بودند. حدود ۷۵ درصد از کل صادرات ایران در سال گذشته با کشور‌های مذکور صورت گرفته بود و چین با سهم ۲۹ درصدی یا ۱۴.۳ میلیارد دلاری بالاتر از سایرین قرار داشت و به عنوان مهم‌ترین شریک تجاری ایران در سال ۱۴۰۰ لقب گرفت. نکته دیگر اینکه صادرات به چین، ۶۰ درصد نسبت به سال ۹۹ افزایش داشته است. پس از چین نیز کشور عراق با سهم ۱۸ درصدی از کل جریان صادراتی همچنین حدود ۹ میلیارد دلاری در مکان بعدی قرار داشت.

 

در سوی دیگر عمده مبادی وارداتی ایران در سالی که گذشت امارات متحده عربی، چین، ترکیه، آلمان و روسیه بوده؛ میزان واردات از امارات حدود ۱۶.۵ میلیارد دلار بود. از آنجایی که این کشور سهم بالایی در صادرات مجدد به جهان دارد و به عنوان هاب تجاری نیز شناخته می‌شود، افزایش واردات از آن نیز منطقی است. پس از امارات، چین با ۱۲.۷ میلیارد دلار واردات و سهم ۲۴ درصدی، رتبه دوم مهم‌ترین مقصد وارداتی ایران بود.

در میان کالا‌های صادراتی، گاز طبیعی مایع شده، متانول، پلی اتیلن، اوره و شمش آهن و فولاد اصلی‌ترین کالا‌هایی بوده که به کشور‌های دیگر صادر شده است. در میان کالا‌های وارداتی نیز گوشی تلفن همراه، ذرت دامی، گندم معمولی، دانه سویا، روغن آفتابگردان و کنجاله بیشترین واردات به ایران را داشته‌اند.