پشت‌پرده درآمدهای میلیاردی غول‌های تکنولوژی

طبق گزارش اکونومیست، تنها در سال ۲۰۲۱ مجموع درآمد شرکت‌های آلفابت، آمازون، اپل، متا و مایکروسافت به ۴/ ۱ تریلیون دلار رسیده است. این ثروت از منابع متنوع و در حال گسترش از گوشی‌های موبایل گرفته تا پخش آنلاین فیلم و ویدئو و دستیارهای مجازی؛ ثروتی که نه تنها متوقف نمی‌شود، بلکه دائم در حال افزایش و بیشتر شدن است.

 

تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که مجموع فروش این پنج غول تکنولوژی در سه ماه اول سال ۲۰۲۲ و با رشد سالانه ۷ درصدی از ۳۴۰ میلیارد دلار فراتر رود. همچنین در دوره سه ماهه‌ای که از ۲۶ آوریل و زمانی آغاز می‌شود که این پنج شرکت بزرگ شروع به انتشار آخرین گزارش‌های درآمدی خود ‌کنند، اعداد خیره‌کننده یک بار دیگر به تیتر اصلی خبرها تبدیل خواهد شد.

به این ترتیب شرکت‌های بزرگ تکنولوژی مشتاقانه آماده اعلام این ارقام چشمگیر هستند، هر چند این شرکت‌ها ترجیح می‌دهند میزان فروش واقعی محصولات و خدمات‌شان را اعلام نکنند. البته گزارش‌های سالانه و سایر اعلانات عمومی با رویکرد درآمدهای کلان را بزرگ جلوه دهند و در عین حال آنها را در مبهم‌ترین حالت توصیف کنند.

 

برای مثال، در سال گذشته فروش این پنج شرکت بزرگ در مجموع به 32 بخش تجاری مختلف تقسیم شد. برای پنج شرکت بزرگ خارج از حوزه تکنولوژی اما تعداد این بخش‌ها به 56 می‌رسد. اپل فروش خود را به پنج بخش و متا به سه بخش تقسیم کرده‌اند.

 

همچنین آنچه آلفابت آن را با عنوان دیگر تجارت‌های گوگل یا Google Other می‌نامد، در سال گذشته درآمد 28 میلیارد دلاری برای آن به همراه آورد؛ مجموعه‌ای که شامل فروشگاه اپلیکیشن گوگل، فروش گوشی‌های هوشمند و سایر دستگاه‌های آن و اشتراک‌های YouTube است.

 

در سال گذشته درآمد بخش تبلیغات یوتیوب - که آلفابت نخستین بار آن را در سال 2020 فاش کرد- به 29 میلیارد دلار رسید. این به معنای آن است که بخش Google Other و تجارت تبلیغات یوتیوب در سال 2021 هر کدام درآمدی بیشتر از چهار پنجم شرکت‌های بزرگ آمریکایی حاضر در شاخص اس‌اند‌پی 500 داشته‌اند.

جالب است بدانید که در این صنعت ابهامات، تجارت را معنا می‌کنند. از طرفی نگه داشتن رقبا در تاریکی و بی‌اطلاعی به غول‌ها کمک می‌کند تا مطمئن شوند که دیگران ریسک ورود به این بازار را به جان نمی‌خرند.

 

«اندی جیسی» رئیس شرکت آمازون، از احتمال انتشار اطلاعات وضعیت مالی شرکتش ابراز تاسف کرده است؛ چراکه آنها حاوی «اطلاعات مفید رقابتی» هستند.

 

بدیهی است که قانون‌گذاران و سرمایه‌گذاران خواستار شفافیت بیشتر در مورد همه‌چیز هستند؛ از نحوه عملکرد پلتفرم‌های پرداخت شرکت‌های تکنولوژی بزرگ گرفته تا میزان انتشار کربن این شرکت‌ها. همچنین منابع جدید اطلاعاتی از گزارش‌های کارگزاران، تحلیل‌های صندوق‌های تامینی و افشاگرانه‌ترین پرونده‌های دادگاه‌های ضدانحصاری که توسط رقبای احتمالی و قانون‌گذاران رقابتی در سراسر جهان مطرح می‌شوند، در حال ظهور و در دسترس هستند. تمام اینها جزئیات مربوط به عملکرد درونی غول‌های تکنولوژی را آشکار می‌کنند.

برای درک بهتر وضعیت، اکونومیست اسناد دادگاه، ایمیل‌های داخلی، یادداشت‌های تحلیلی و فایل‌های لو رفته در مورد آلفابت، آمازون، اپل و متا را مورد بررسی قرار داده است. مایکروسافت توانست این‌بار از اتهامات ضدانحصار طلبی در دادگاه خودش را تبرئه کند و به همین خاطر دسترسی به اطلاعات مالی آن امکان‌‌پذیر نبود.

 

آنچه از این اسناد نمایان می‌شود، تصویری از شرکت‌های بزرگ تکنولوژی است که در آن غول‌ها آسیب‌پذیرتر از آن چیزی هستند که در ظاهر نشان می‌دهند. همچنین تمرکز بالای سود، کاهش وفاداری مشتریان و صرف مبالغ هنگفت در دفاع از اتهامات ضدانحصاری، سه مورد برجسته در اسرار امور مالی آنها هستند.

همان‌طور که آی‌فون، موتور سودآوری اپل باقی می‌ماند، آمازون بیشترین درآمد خودش را از رایانش ابری به دست می‌آورد و آلفابت و متا نمی‌توانند بدون تبلیغات آنلاین دوام بیاورند.

 

این شرکت‌ها به‌طور قابل‌توجهی از افشای جزئیات مربوط به تجارت‌های کوچک‌ترشان خودداری می‌کنند. شاید بزرگ‌ترین منبع سود آلفابت و اپل، فروشگاه‌های اپلیکیشن‌ آنها باشد؛ چراکه این شرکت‌ها برای خریدهای درون‌برنامه‌ای در این پلتفرم‌ها، حدود 30درصد کمیسیون دریافت می‌کنند.

 

از آنجا‌ که هزینه‌های مربوط به نگهداری اپ‌استورها کم است، حاشیه سود آنان بسیار زیاد است. این در حالی است که در شکایت ارائه شده توسط شرکت بازی‌های ویدئویی اپیک گیمز علیه اپل، سود عملیاتی این شرکت برای فروشگاه اپلیکیشن اپل 78 درصد برآورد شد. این رقم اما برای گوگل 62 درصد است.

بر اساس گزارش سازمان نظارت بر رقابت و بازار (CMA)، درآمدهای حاصل از کمیسیون‌های دریافتی توسط گوگل و اپل بین سال‌های 2017 تا 2020 دو برابر شده است. در سال 2020 فروشگاه گوگل دارای 800 تا 900 هزار توسعه‌دهنده بود که 5/ 2 تا 3 میلیون برنامه ارائه دادند، در حالی که اپل میزبان 500 تا 600 هزار توسعه‌دهنده با 8/ 1 میلیون برنامه بود.

 

اما با توجه به گزارش CMA، هیچ نشانه‌ای از کند شدن روند رشد درآمد وجود ندارد و برعکس سود ناخالص فروشگاه اپلیکیشن گوگل در سال‌های اخیر چند درصد افزایش یافته است. در گزارش سالانه اپل، درآمدهای فروشگاه اپلیکیشن‌های این شرکت در سال گذشته برابر 68 میلیارد دلار یا 19 درصد از کل درآمد اپل بوده است. این در حالی است که فروشگاه اپلیکیشن سودآورترین زیرمجموعه خدمات اپل نیست.

 

آمازون و متا در مورد منابع درآمد و سود خود کمتر پنهان‌کاری می‌کنند. متا با وجود تغییر نام تجاری و ایجاد دنیای متاورس، کمتر اهل پنهان‌کاری است و اعتراف می‌کند که همچنان 97 درصد از درآمد خود را از تبلیغات آنلاین به دست می‌آورد.

 

همه اینها استخرهای عمیق سود برای شرکت‌ها هستند. با این حال اگر دقیق‌تر به آنها نگاه کنید، به طرز شگفت‌انگیزی عمق این استخر کم است. به عنوان مثال، طبق اسنادی که در طول رسیدگی قضایی در دادگاه اپیک گیمز فاش شد، در فروشگاه اپلیکیشن‌های اپل، بازی‌ها 70درصد از کل درآمد را تشکیل می‌دهند و بیشتر اینها درآمد از خریدهای درون‌برنامه‌ای مانند لوازم جانبی عجیب‌وغریب برای آواتارها یا ارزهای مجازی را شامل می‌شود.

 

یکی دیگر از تحقیقات CMA که از بررسی داده‌های مربوط به تبلیغ‌کنندگان بریتانیایی به دست آمده نشان می‌دهد که بریتانیایی‌ها تنها در سال 2019 حدود 7 میلیارد پوند را در بخش تبلیغات گوگل خرج کردند و 5 تا 10 درصد از آگهی‌دهندگان برتر بیش از 85 درصد از درآمد تبلیغات گوگل را تشکیل می‌دهند. یک تحلیل مشابه درباره فیس‌بوک نشان می‌دهد که 5 تا 10 درصد از تبلیغ‌کنندگان در این شبکه اجتماعی، بیش از 90 درصد درآمد آن را شکل می‌دهند و خرده‌فروشی، سرگرمی ‌و کالاهای مصرفی بیشترین هزینه‌ها را از آن خود کرده‌اند.

همچنین پرونده اپیک گیمز نشان می‌دهد که حدود 20 درصد از کاربران آی‌فون در سال‌های 2019 و 2020 به گوشی هوشمند دیگری روی آورده‌اند. اسناد فاش شده از متا هم نشان می‌دهد که نوجوانان کمتری در فیس‌بوک ثبت‌نام می‌کنند و آنهایی هم که این کار را انجام دادند، زمان کمتری را صرف حضور در آن می‌کنند. حتی اینستاگرام که پلتفرم محبوب جوانان است، در مسیر شکست قرار گرفته. یک گزارش داخلی درباره این شبکه اجتماعی فاش می‌کند از ماه مارس سال گذشته، نوجوانان در مقایسه با اینستاگرام، بیش از دو برابر زمان را صرف فعالیت در TikTok می‌کنند.

طبق گزارش Bridgewater Associates، بزرگ‌ترین صندوق تامینی جهان، از کل پول سرمایه‌گذاری‌شده در شرکت‌های استارت‌آپ، حدود یک‌پنجم آن صرف فضای ابری می‌شود؛ بازاری که آلفابت، آمازون و مایکروسافت بر آن تسلط دارند و دوپنجم دیگر این سرمایه‌گذاری‌ها به بازاریابی اختصاص دارد که در حوزه دیجیتال تحت سلطه آلفابت، متا و به‌طور فزاینده‌ای آمازون است.

 

گزارش بریج‌واتر تخمین می‌زند که 10 درصد از کل درآمد آلفابت، آمازون و متا از اکوسیستم استارت‌آپی به دست می‌آید و این معادل 84 میلیارد دلار در سال است. اما اکنون این جریان پول ممکن است در حال کاهش باشد. در ماه‌های اخیر، نگرانی‌ از افزایش تورم، جنگ روسیه در اوکراین و احتمال رکود اقتصادی باعث سقوط قیمت سهام شرکت‌های فناوری شده است.

 

اما این همه آسیب‌پذیری منجر به چه چیزی می‌شود؟ در واقع باید گفت که اروپا بزرگ‌ترین تهدید است. قانون بازارهای دیجیتال (DMA) مجموعه جدیدی از قوانین اتحادیه اروپا است که برای مهار شرکت‌های بزرگ تکنولوژی طراحی شده است و در نهایت در ماه گذشته میلادی نهایی و تصویب شد. برنشتاین که یک کارگزار است، به دنبال بررسی‌هایی به این نتیجه رسیده است که مجموع درآمد آلفابت، اپل، آمازون و متا از بازارهای اروپایی 267 میلیارد دلار است که برابر حدود یک پنجم کل درآمد آنها است.

 

همچنین بررسی‌های اکونومیست نشان می‌دهد که قانونDMA، حدود 40 درصد از فروش اروپایی این چهار شرکت را در معرض خطر قرار می‌دهد. در مجموع، اگر همه‌چیز بر خلاف میل شرکت‌های بزرگ تکنولوژی پیش برود، احتمالا بحث به خطر افتادن 330 میلیارد دلار درآمد در میان باشد؛ رقمی که حدود یک چهارم کل درآمد آلفابت، آمازون، اپل و متا است.

پربازدیدترین سایت فروش کالا این روزها منتقدان زیادی دارد. تفاوت قیمت دیجی‌کالا در یک کالای یکسان در فروشگاه‌های اینترنتی مختلف، یکی از مشکلات اساسی است که کاربران همواره به آن اعتراض می‌کنند.

برخی کاربران در شبکه اجتماعی توییتر نسبت به تفاوت قیمت دیجی‌کالا واکنش نشان دادند: «‏یه هدست تو دیجیکالا دیدم گفتم بذار سایت خود فروشنده رو هم چک کنم. اسمش رو تو گوگل سرچ کردم به سایتش رسیدم و دیدم بله محصولی رو که قیمتش تو دیجیکالا هشت و نیم میلیونه تو سایت خودش شش و نیم میفروشه.»

«گرونترین کیبوردهای این برند تا جایی که سرچ کردم حدود قیمتشون ۱۰۰ دلار بوده به قیمت دلار امروز تهش میشه سه میلیون، تو دیجی‌کالا قیمتش ۱۵ تومن به بالاست. ‏با واسطه اگه از آمازون خرید کنی، فکر کنم با پنج تومن برسه دستت!»

دیجی‌کالا در توضیح این تفاوت قیمت گفت: «دیجی‌کالا به صورت یک مارکت‌پِلِیس(بازارگاه) فعالیت می‌کند. بنابراین تامین‌کنندگان مانند مغازه‌داران یک پاساژ خودشان قیمت‌ کالاها را تعیین می‌کنند و دیجی‌کالا دخالت مستقیم در نحوه قیمت‌گذاری کالاها ندارد.

فروشندگان دیجی‌کالا محصولات‌شان را خودشان قیمت‌گذاری کرده و روی پلتفرم مارکت‌پلیس دیجی‌کالا به فروش می‌رسانند. در واقع، دیجی‌کالا در نقش یک پلتفرم دوسویه، پلی است میان خریدار و فروشنده که باید منافع هر دو سمت را تأمین کند. پس، قیمت‌گذاری کالاها کاملا در دست دیجی‌کالا نیست.

دیجی‌کالا درباره کمتر از ۳۰ درصد محصولات و آن‌هایی که به طور مستقیم در مدل خرده‌فروشی فروشنده است، اختیار کامل در قیمت‌گذاری درست و منصفانه دارد. بعضی از کاربران این نکته مهم را نمی‌دانند و تصور می‌کنند تمام بیش از شش میلیون محصولی که روی این پلتفرم وجود دارد به طور مستقیم توسط خود دیجی‌کالا قیمت‌گذاری می‌شود.»

با اینکه این پلتفرم فروش آنلاین ابزارهایی را برای نظارت بر قیمت‌ها در نظر گرفته است، مانند اینکه فروشنده‌ حق ندارد قیمتی بالاتر از سایت فروشگاهی یا فروشگاه فیزیکی خود در دیجی‌کالا درج کند. اما همچنان قیمت برخی کالا تفاوت زیادی با بازار و دیگر فروشگاه‌های اینترنتی دارد که منجر به گلایه مشتریان می‌شود.

با وجود اینکه دیجی‌کالا به صورت مستقیم در قیمت‌گذاری تمام کالاها نقش زیادی ندارد. اما همچنان برخی از کاربران به گران‌تر بودن قیمت برخی کالا‌ها در فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا نسبت به بازار یا فروشگاه‌های اینترنتی، مرجوعی با تاخیر یا عدم پاسخگویی پشتیبان، تقلبی یا خراب بودن محصولات و … این فروشگاه گلایه‌ دارند.