اعتبارسنجی یا همان رتبه اعتباری نشان میدهد که فرد در انجام تعهدات مالی خود از جمله بازپرداخت وام تا چه اندازه خوشحساب بوده است.
اعتبارسنجی، مقیاسی برای محاسبه ریسک اعتباری است که نتیجه بررسی سوابق مالی فرد بر اساس انجام تعهدات بانکی، پرداخت به موقع وام و میزان توانایی مدیریت داراییها و بدهیها با استفاده از فرمولهای استانداردی میباشد که از گزارش اعتباری استخراج و محاسبه میشود.
یک رتبه اعتباری مناسب نتیجه پرداخت به موقع صورتحسابها و تسهیلات دریافتی میباشد و نشان میدهد فرد نسبت به انجام به موقع تعهدات مالی خود تا چه اندازه پایبند است.
از سویی دیگر، یک رتبه اعتباری نامناسب نتیجه تاخیر در بازپرداخت اقساط وامهای بانکی، سابقه منفی از جمله ورشکستگی، سابقه چک برگشتی، داشتن سابقه منفی در زمینه بدهی مالیاتی و… میباشد.
به طور کلی رتبه اعتباری عددی است بین ۰ تا ۹۰۰ که بر مبنای رفتار هر شخص در شبکه بانکی کشور به وی اختصاص مییابد. هرچه این عدد بیشتر باشد، وضعیت اعتبـاری وی بهتـر بوده و ریسک معامله با ایشان کمتر خواهد بود.
در گذشته اعتبارسنجی مشتریان توسط یک کارشناس در هر بانک صورت میگرفت و اسامی مشتریان بدحساب هر بانک وارد لیست سیاه شده و به کانون بانکها انتقال داده میشد و بانکها جهت اعتبارسنجی مشتریان ناچار به گزارشگیری از کانون بانک بودند که علاوه بر اتلاف وقت در نهایت نتیجه دقیقی حاصل نمیشد، همچنین اگر مشتری تعهدات خود را انجام میداد بانک مراتب را به کانون بانک اعلام مینمود و کانون بانکها مجدد به همه بانکها ابلاغ میکرد که نام مشتری را از لیست سیاه خود خارج کنند، در نتیجه در گذشته امکان استعلام لحظهای اعتبارسنجی مشتریان وجود نداشته است.
در همین رابطه هادی حق شناس؛ نماینده سابق مجلس و کارشناس مسائل اقتصادی درباره ویژگیهای مثبت ارائه تسهیلات براساس اعتبار سنجی گفت: مهمترین ویژگی مثبت اعتبار سنجی حذف ضامن است، زیرا بخشی از مطالبات معوقات بانکها که آمار آن هم اخیرا منتشر شده توسط کسانی به وجود آمده که دارای ضامن بوده اند و چه بسا همین افراد در صورتیکه به اعتبار خود تسهیلات دریافت میکردند، مطالبات بانکها در این سطح نبود.
وی در ادامه اضافه کرد: فلسفه دریافت ضامن یا وثیقه آن است که آیا شخص میتواند اقساط بانک را برگرداند؟ چنانچه اعتبار متقاضی پاسخ مثبت به این سوال باشد، دیگر نیازی به وثیقه یا ضامن نیست.
این نماینده سابق مجلس در این رابطه اظهار داشت: اجرای روش اعتبارسنجی فرایندها را بسیار کوتاه خواهد کرد و علاوه براین مسئله از آنجا که مبنای تخصیص تسهیلات اعتبارسنجی است، حتما در کاهش معوقات بانکها تاثیر میگذارد، زیرا حتی نقد کردن وثیقهها هم دارای یک فرایند طولانی و پرزحمت است.
حق شناس درباره تاثیر اعتبارسنجی در کسب و کارهای نوپا و کوچک و افزایش اشتغال تاکید کرد: واقعیت اقتصادی ایران بانک محور بودن آن است و گرچه این نکته مثبتی به حساب نمیآید، اما هیچ بنگاهی نمیتواند به کار خود ادامه دهد مگر آنکه تسهیلات بانکی دریافت کند. با توجه به آمار مطالبات معوقه، تقریبا ۵۰ درصد از اعتبارات به ۸ شرکت بزرگ دولتی مرتبط است. وقتی شرکتهای دولتی با وجود اعتبارشان به لحاظ دولتی بودن برای ادامه کار به تسهیلات بانکی نیاز پیدا میکنند و عمده این تسهیلات هم در اختیارشان قرار میگیرد، طبیعتا زمانی که این تسهیلات به دست مدیران شرکتهای دانش بنیان یا کوچک برسد، با توجه به اینکه اهل کار و طرح و اندیشه هم هستند، سریعتر میتوانند به کار خود را رونق بخشند و در افزایش اشتغال هم موثر واقع شوند.
این کارشناس مسائل اقتصادی درباره روشهای اعتبارسنجی چنین توضیح داد: چنانچه موسسهای خدمات ارزانتر ارائه دهد، بلافاصله همه مطلع خواهند شد و عکس این قضیه هم وجود دارد. این یک مثال است، ولی وقتی بانکها تسهیلات دهی را راحت بگیرند، حتما بنگاهها و یا شرکتهای دانش بنیان که نیازمند هستند برای دریافت این تسهیلات مراجعه خواهند کرد. گرچه اطلاع رسانی میتواند موثر واقع شود، ولی اقدام بانکها به پرداخت در یک فرایند کوتاه تاثیر بسیار خواهد داشت و همین امر هم مثبت و مفنی بودن روشهای به کار گرفته شده را اشکار میسازد.