عرضه اولیه سهام چیست؟

عرضه اولیه سهام شرکت‌ها یکی از گزینه‌های بسیار جذاب برای سرمایه گذاران، به ویژه افراد تازه وارد در بورس به شمار می‌رود. چون سهام‌هایی که در این عرضه به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سودآور هستند و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارند.

تجربه نشان داده که بیش از ۹۰% از عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌شوند سودآور هستند. توجه داشته باشید که عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، تازه کار خودش را شروع کرده است. بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است.

حتی گاهی شرکت‌های دولتی با سال‌ها سابقه کار در این عرضه شرکت کنند. شرایط خرید و فروش سهام در عرضه‌های اولیه کمی با سهام‌های عادی متفاوت است.

«عرضه اولیه سهام» (Initial Public Offering) یا به اختصار IPO یعنی اینکه یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس (یا فرابورس) عرضه می‌کند. شرکت‌های زیادی در بازار بورس وجود دارند و هر کدام روزی وارد این بازار و به اصطلاح عرضه اولیه شده‌اند. معمولاً ۵ تا ۱۰ درصد از کل سهام شرکت در عرضه اولیه ارائه می‌شود و به هر نفر تعدادی سهم از آن می‌رسد. البته این مقدار ممکن است تغییر کند. شرکت‌هایی که شرایط بهتری از نظر برآورده کردن الزامات قانونی دارند، معمولاً در بورس پذیرفته می‌شوند، در غیر این صورت، در فرابورس فعالیت خواهند کرد.

روش‌های گوناگونی برای خرید عرضه اولیه سهام وجود دارند که در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌پردازیم.

تا همین چند وقت پیش، عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌شدند به روش حراج با اولویت زمان صورت می‌گرفتند. به این ترتیب که سهم‌ها طی فرآیندی که سرمایه گذاران حقیقی در آن نقشی نداشتند، ابتدا کشف قیمت می‌شد؛ یعنی قیمتی که سرمایه گذاران برای اولین بار می‌توانستند آن سهام را خریداری کنند، مشخص می‌گشت.

سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که قرار بود عرضه شود، سهمیه هر فرد برای خرید سهام عرضه اولیه مشخص و ساعت سفارش گذاری تعیین می‌گردید.

مثلا بورس اعلام می‌کرد که عرضه سهام شرکت «a» در ساعت ۱۲:۳۰ آغاز می‌شود و هر سرمایه گذار می‌تواند ۱۰۰۰ سهم را در قیمت ۱۰۰ تومان سفارش بگذارد.

پس در این روش، قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص می‌شد و شما باید در ساعت مشخص شده سفارش خود را در سیستم ثبت می‌کردید. اگر هم تعداد سهم‌های تقاضا شده از تعداد سهم‌های عرضه شده بیشتر می‌شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند.

اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده است.

محمود گودرزی مدیرعامل بورس تهران گفت: برای عرضه اولیه شرکت‌ها در بخش عملیات بازار اطلاع رسانی خواهیم کرد تا در زمان مشخص، اطلاعات آن‌ها نیز منتشر شود.

مدیرعامل بورس تهران، درباره تقویت زیرساخت‌های بازار سرمایه و دو طرفه شدن فرایند‌های معاملاتی مشتقه بازار، تصریح کرد: به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت این معاملات، باید ارکان بازار سرمایه، بالاخص سازمان بورس، بورس تهران و نهاد ناظر برای تقویت این زیرساخت‌های فنی همکاری لازم را انجام دهند تا شاهد تقویت بیش از پیش معاملات دو طرفه بازار مشتقه باشیم.

گودرزی همچنین با ابراز نارضایتی از معاملات مشتقه بازار از نظر فنی، ادامه داد: با توجه به وجود حدود ۲۹ تا ۳۰ دارایی پایه، لذا بازار سرمایه پتانسیل توسعه دارایی‌های پایه خود را دارد و از آنجایی که بخش عمده جوانان تحصیلکرده این بازار را پوشش می‌دهند، از این رو باید به توسعه این بازار بیش از پیش توجه کنیم.

وی در ادامه با توصیه‌ای به مردم در خصوص سرمایه گذاری بازار سرمایه، گفت: مردم باید به صورت غیر مستقیم در بورس سرمایه گذاری کنند و همکاران سازمان بورس تهران نیز در تلاش هستند تا نهاد‌های مالی دارای مجوز را به صندوق‌ها به صورت‌ای تی ام پذیرش کنند و آن‌ها را تسریع بخشند تا بتوانیم عرضه متناسب با جریان ورودی پول تقویت کنیم و جلوی رشد غیر عادی و شکست‌های ساختاری در روند‌های بازار را بگیریم.

مدیرعامل بورس تهران همچنین درباره زمان و ترتیب جدول عرضه‌های اولیه، گفت: مکاتباتی با سازمان بورس داشته ایم که ان شاءالله در هفته‌های آینده متناسب با شرایط بازار عرضه‌ها عرضه اولیه را انجام خواهیم داد. هرچند که در این راستا با مدیران سازمان بورس نیز مکاتبه و در نهایت تصمیم نهایی را اعلام خواهیم داد.

بر اساس یک باور قدیمی در میان فعالان بازار، خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز بر این باور مُهر تایید می‌زند. چون تاکنون بیش از ۹۰% عرضه‌های اولیه بورس حداقل بین ۲۰-۳۰% سود را برای خریداران آن به ارمغان آورده‌اند. حتی در برخی موارد این سود به بیش از ۱۰۰% نیز رسیده است.

این موضوع باعث شده که تقاضا برای سهم‌هایی که برای اولین بار عرضه می‌شوند افزایش پیدا کند. این افزایش تقاضا در کنار محدودیت‌های خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارند، باعث می‌شود که تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار عرضه می‌شود، بیشتر باشد.

در نتیجه، اگر سهام ارائه شده در زمان اولین عرضه را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چند روزی شاهد صف خرید در سهمتان خواهید بود.

البته همان‌طور که گفته شد این اتفاق در بیشتر مواقع رخ می‌دهد و همیشگی نیست. پس نمی‌توان از قبل با اطمینان گفت که قیمت آن سهم حتما در روز‌های آینده رشد می‌کند.