نقش شورای شهر آبادان در حادثه متروپل

با‭ ‬فروریختن‭ ‬ساختمان‭ ‬متروپل‭ ‬در‭ ‬آبادان‭ ‬این‭ ‬سوال‭ ‬در‭ ‬اذهان‭ ‬عمومی‭ ‬شکل‭ ‬گرفته‭ ‬که‭ ‬هر‭ ‬یک‭ ‬از‭ ‬نهادهای‭ ‬نظارتی‭ ‬و‭ ‬مدیریتی‭ ‬شهری‭ ‬چه‭ ‬سهمی‭ ‬در‭ ‬بروز‭ ‬‬حادثه برج های دوقلو متروپل ‭ داشته‌اند؟ ‭ ‬اگر‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬ساختاری‭ ‬بخواهیم‭ ‬بررسی‭ ‬کنیم‭ ‬مساله‭ ‬فقط‭ ‬به‭ ‬شهرداری‭ ‬مربوط‭ ‬نیست‭. ‬شهرداری‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬بسترها‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬اینطور‭ ‬نیست‭ ‬که‭ ‬تمام‭ ‬مجوزها‭ ‬از‭ ‬طرف‭ ‬شهرداری‭ ‬صادر‭ ‬شود‭. ‬در‭ ‬اینجا‭ ‬نقش‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬در‭ ‬صدور‭ ‬پروانه‌ها‭ ‬و‭ ‬نظارت‭ ‬بر‭ ‬شهرداری‭ ‬مطرح‭ ‬می‌شود‭. ‬کارکرد‭ ‬شوراهای‭ ‬شهر‭ ‬سیاست‌گذاری‭ ‬و‭ ‬نظارت‭ ‬است‭. ‬

در‭ ‬حوزه‭ ‬سیاست‌گذاری،‭ ‬چارچوب‌های‭ ‬آن‭ ‬توسط‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬تعیین‭ ‬و‭ ‬مصوبه‌ها‭ ‬تهیه‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬هیات‭ ‬تطبیق‭ ‬آن‌ها‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬تایید‭ ‬قرار‭ ‬می‌دهد‭.‬ اما‭ ‬در‭ ‬حوزه‭ ‬نظارت‭ ‬اعضای‭ ‬شورای‭ ‬شهر‭ ‬با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬ظرفیت‌هایی‭ ‬که‭ ‬قانون‭ ‬در‭ ‬اختیارشان‭ ‬قرار‭ ‬داده‭ ‬می‌توانند‭ ‬حوزه‭ ‬نظارتی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬داشته‭ ‬باشند‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬مجوزهایی‭ ‬که‭ ‬صادر‭ ‬می‌شود‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬ارزیابی‭ ‬قرار‭ ‬دهند‭. ‬

یکی از شاخصه‌هایی که می‌تواند در دریافت گزارش و نظارت بر عملکرد شورا‌ها موثر باشد، وجود کمیسیون‌های شهرسازی و معماری در همه شورا‌های شهر است. البته کمیسیون‌ها معمولا وارد جزئیات نمی‌شوند، مگر اینکه اعتراض یا درخواستی نسبت به مجوز صورت گرفته باشد. باتوجه به نامه‌نگاری سازمان نظام مهندسی درباره مشکلات این ساختمان با شهرداری و نهاد‌های دیگر، این احتمال وجود دارد که همین نامه به دست شورای شهر هم رسیده باشد.

طبیعتا برجی که دوقلو بوده و مجوز اضافه بنا را هم گرفته، اعضای شورا در جریان آن بوده‌اند حتی اگر نامه‌ای دریافت نکرده باشند. پس می‌توانستند بررسی کرده و ابعاد آن را از شهردار مورد سوال قرار دهند. اما دایره اختیارات اعضای شورا تا چه حد است و چه مکانیزم‌هایی از نظر قانونی وجود دارد و چه مکانیزم‌هایی به طور غیررسمی وجود دارد که بر پیگیری‌ها اثر بگذارد؟ اعضای شورا از نظر قانونی می‌توانند با سوال کردن و حتی استیضاح شهردار، موضوع مورد نظرشان را پیگیری کنند.

اگر چنین نامه‌ای به دست اعضای شورا رسیده بوده قاعدتا باید در صحن شورا حداقل یک تذکر نسبت به ساخت این ساختمان داده می‌شد یا با یک سوال رسمی از شهردار بخواهند که پاسخگوی رسمی باشد. اما اینکه چقدر می‌توانند تاثیرگذار باشند، اعضای شورا باید از ظرفیت‌های خود برای نظارت بیشتر استفاده می‌کردند. حتی اگر امکان سوال از شهردار را نداشتند، می‌توانستند از طریق مطبوعات و رسانه‌ها شهرداری را مورد سوال قرار دهند و بخواهند به این قضیه واکنش نشان دهد.

شورای شهر، چه در دوره ششم و چه دوره پنجم، می‌توانسته نسبت به این موضوع نظارت داشته باشد و باید مسئولیت‌پذیر باشد، زیرا شهردار را شورا انتخاب می‌کند و نهاد‌های بالادستی حکم او را می‌زنند. از سوی دیگر، همانطور که وزیر کشور اشاره کرده، در این بستر اتفاقات دیگری هم افتاده است. یعنی برای ساخت این ساختمان کم‌توجهی‌ها، بی‌دقتی‌ها، مسئولیت‌نا‌پذیری و نفوذ جدی در نهاد‌ها صورت گرفته است.

مالک سرمایه و ارتباطات رسمی و غیررسمی داشته و مانع می‌شده که نظارت کاملی وجود داشته باشد. حادثه‌ای مشابه متروپل ممکن است در نقاط دیگر کشور رخ دهد، زیرا درست است که نظام مهندسی سازمان عمومی و تخصصی این قضیه است، اما رعایت نشدن قوانین مرتبط با ساخت‌و‌ساز نگرانی‌های زیادی ایجاد می‌کند که مشابه آن را در پلاسکو داشتیم. رئیس شورای عالی استان‌ها گفته است ۱۲۵ ساختمان تهران در معرض خطر هستند و چه بسا تعداد آن‌ها بیشتر از این رقم است.

وقتی مجوز‌های ساخت روی گسل در شهر تهران داده می‌شد حتما باید هم نظام مهندسی هم شورای شهر ورود پیدا می‌کرد. حتی نهاد‌های نظارتی مثل سازمان بازرسی می‌توانستند مداخله کنند؛ بنابراین در اینجا دایره‌ای از نهاد‌های نظارتی نسبت به ساخت‌و‌ساز ناایمن متروپل بی‌توجه بودند و حتی مدعی‌العموم به آن ورود پیدا نکرد. دکتر شکیب، رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در مصاحبه‌ای گفته است که این سازمان ابزار لازم را ندارد در حالی که به نظر می‌آید اینطور نیست. درست است که سازمان نظام مهندسی نامه‌نگاری کرده، اما می‌توانسته به عنوان سازمان تخصصی به دادگستری نسبت به تخلفی که در این ساختمان صورت می‌گرفته، شکایت کند.

باید از این ماجرای تلخ درس بگیریم که اتفاقات بعدی برایمان به وجود نیاید. سازمان نظام مهندسی باید خود را تجهیز کند و آموزش‌های بیشتری به کارکنانش دهد و همچنین از ظرفیت‌های دیگر قانون استفاده کند. نهاد‌های غیررسمی در امور فنی دخالت نکنند. ساختمان‌هایی از این دست نباید ساخته شوند و باید مصالح ساختمانی تاییدیه سازمان استاندارد داشته باشد. در ارائه خدمات هم باید کیفیت وجود داشته باشد. برای مثال در تهران به‌خاطر سهولت در دادن پروانه پایان کار و سهولت در بهره‌برداری، سازمان آتش‌نشانی که یک سازمان تخصصی برای ایمنی ساختمان‌ها در موارد ورود به خطر بوده حذف شده و مسئولیت آن را به دفاتر الکترونیک سپرده شده است. نباید به بهانه‌های واهی سازمان‌های تخصصی و نظارتی از چرخه فعالیت تخصصی‌شان دور شوند.