تغییر تعرفه‌های پست چه بر سر کسب‌وکار‌های آنلاین خواهد آورد؟

افزایش بیش از دو برابر تعرفه پستی، از موضوعات نگران‌کننده‌ای بود که طی یک هفته گذشته منجر به نگرانی مردم و مخصوصا کسب‌وکار‌های آنلاین شده است. کسب‌وکار‌هایی که حالا با گذر از پیک کرونا، سعی داشتند موقعیت مناسب‌تری در جریان درآمدزایی خود را تجربه کنند.

چندی پیش وزیر ارتباطات با تکذیب افزایش ۲ تا ۳ برابری تعرفه‌های پست، از مدیرعامل شرکت پست خواست ظرف ۲۴ ساعت شرایط بازگشت مبالغ مازاد دریافتی از کاربران خدمات پستی را فراهم کند.

این موضوع در حالی است که کسب‌وکار‌های آنلاین برای مدیریت ارسال محصولات خود به طور جدی دچار نگرانی و سردرگمی شده‌اند. در این بین البته کسب‌وکار‌های کوچک که اتفاقا بر بستر پبتفرم‌هایی مثل اینستاگرام فعال هستند، با مشکل بیشتری مواجه شده‌اند.

الناز محمدی، بنیان‌گذار برند پوشاک اریب، چند سالی می‌شود که محصول خود را از فضای آفلاین وارد پلتفرمی مثل اینستاگرام و تلگرام کرده و باور دارد که افزایش نرخ پست به این تجارت ضربه بدی وارد خواهد کرد. محمدی، بعد از افزایش تعرفه‌های پست در چند روز گذشته، از نگرانی خود درباره میزان فروش و جریان حیات کسب‌وکارش به دیجیاتو گفت: «قطعا ما با این میزان از افزایش قیمت دچار مشکل قابل توجهی در جریان کارمان خواهیم شد.»

او در واکنش به تکذیب افزایش تعرفه چندبرابری از طرف وزیر ارتباطات، این موضوع را غیرواقعی دانست و گفت: «این تکذیب واقعا اشتباه است. بسته‌ای که پیش از این با قیمت ۱۸ هزار تومان، بدون بسته بندی پست می‌شد، روز گذشته با قیمت ۴۵ هزار تومان پست کرده‌ایم. در اینباره باید توجه داشته باشید که این قیمت بدون بسته‌بندی است و صرفا هزینه ارسال است.»

بنیان‌گذار اریب، با تاکید بر اینکه بسته‌های مورد نیاز برای پست هم جداگانه خریداری می‌شوند، گفت: «این موضوع قطعا در جریان کار کسب‌وکار‌های آنلاین اثرگذار است. در حقیقت این چالش و دست‌انداز دیگری افزون بر همه مشکلات قبلی است.»

او با اشاره به شرایط سخت و دشوار اقتصادی حاکم بر کشور و اثرگذاری این شرایط بر روند کاری کسب‌وکار خود، گفت: «حقیقت این است که با توجه به این شرایط سخت خرید پوشاک، مثل گذشته اولویت مردم نیست. حالا در چنین شرایطی مشتریانمان در شهرستان با قیمت پست خیلی راحت نیستند.»

پیچیده شدن شرایط اقتصادی و در حقیقت پرچالش شدن آن، یکی از اضلاعی است که موقعیت و روند فعالیت کسب‌وکار‌ها را به چالش کشیده است. البته این فقط یکی از چندین چالشی است که کسب‌وکار‌های آنلاین هر روز به نوعی با آن مواجه می‌شوند. این مشکلات از اینماد برای سایت‌های فروش آنلاین تا امکان پرداخت کارت به کارت همچنان ادامه دارد. محمدی پست را مشکلی تازه در کنار تمامی این موانع می‌داند و آن را مشکلی بزرگ می‌داند که تاثیر مستقیم و سریعی روی تجارت دارد.

این فروشنده اینستاگرامی با تاکید بر اینکه افزایش هزینه پست از توان یک کسب‌وکار خارج است، گفت: «چند روز گذشته در ارتباطی که با خریداران خود داشتیم، بیان اینکه ۴۵ تا ۵۰ هزار تومان باید برای هزینه پست پرداخت کنند، کار بسیار سختی بود.»

به گفته او در همین شرایط هم خریداران توقع دارند هزینه پست برای آن‌ها رایگان باشد: «هرچند در حال حاضر بخشی از هزینه را ما پرداخت می‌کنیم و بخشی را از خریدار دریافت می‌کنیم.»

او با تاکید بر اینکه در حال حاضر به دلیل مشکلات اقتصادی وضعیت فروش خیلی مناسب نیست، گفت: «افزایش تعرفه‌های پست در این شرایط هزینه‌ای چند برابری به کسب‌وکارمان تحمیل کرده است.»

محمدی با تاکید بر اینکه اریب دارای مجوز رسمی از صنف است، گفت: «با وجود همه مجوز‌ها و تلاش برای تغییر شرایط، هیچوقت، هیچ حمایت دولتی حتی در زمان کرونا از کسب‌وکار‌های کوچک نشد. در حقیقت نه تنها حمایتی نشد، بلکه هرچندوقت یکبار شاهد چالش‌آفرینی هم بودیم.»

بنیان‌گذار اریب با انتقاد از شرایط نامناسبی که برای کسب‌وکار‌های کوچک ایجاد شده، گفت: «واقعیت این است که کمر کسب‌وکار‌های کوچک زیر این فشار خم شده و ادامه فعالیت بسیار سخت شده است.»

آذین حسن‌زاده، صاحب برند «داستان زمین» که محصولات دوستدار طبیعت را به صورت پستی به سراسر کشور ارسال می‌کند هم نسبت به تغییر و افزایش تعرفه‌های پست ابراز نگرانی کرد و با اشاره به قیمت‌های گذشته پست، گفت: «از آنجایی که پیش‌تر، پست هزینه‌اش کمتر از پیک بود، معمولا، در تهران هم مشتری پست را برای دریافت محصول خود انتخاب مناسب‌تری می‌دانشت.»

در چنین شرایطی نحوه مدیریت هزینه پست، از روش‌هایی است که صاحبان کسب‌وکار‌های آنلاین باید به نوعی آن را پیش ببرند که نه خود متضرر شوند و نه به دلیل بالا بودن هزینه پست، مشتری از خرید خود منصرف شود. حالا چطور باید این روند را مدیریت کرد؟

روش‌های متفاوتی از تقسیم هزینه پست بین خریدار و فروشنده، اضافه کردن هزینه پست به قیمت نهایی محصول و یا در برخی شرایط سپردن هزینه پست به خریدار، روش‌های مختلفی است که برای پیشبرد چگونگی ارسال محصول از طرف فروشنده انتخاب می‌شود. حالا باید دید، بهترین گزینه در شرایط فعلی چیست؟

حسن‌زاده در بخشی از توضیحات خود درباره ارسال محصول با استفاده از پست به شهرستان‌ها گفت: «برای شهر‌های دیگر هم تا قبل از این افزایش هزینه‌ها ما هزینه ثابت ۲۰ هزار تومان را در نظر گرفته بودیم که برای اکثر شهر‌ها بین بیست و پنج تا سی هزار تومان هزینه هزینه پست پرداخت می‌شد، از این مبلغ ۲۰ هزار تومان را مشتری پرداخت می‌کرد و بقیه هزینه را ما به عنوان کسب‌وکار تقبل می‌کردیم.»

احتمالا کسب و کار‌های روستایی و شهر‌های دورتر بیشتر با این روش متضرر می‌شوند. دلیل این ضرر و زیان بیشتر را صاحب برند «داستان زمین» را به صرفه نبودن هزینه پست می‌داند. به باور او در چنین شرایطی مصرف‌کننده ترجیح خواهد داد در شهر خود محصول مورد نیاز رو پیدا کند و در چنین شرایطی رسالت از پیش تعریف شده کسب‌وکار‌های آنلاین کمرنگ و کمرنگ‌تر خواهد شد.

حسن‌زاده در بخش دیگر از توضیحات خود با اشاره به اینکه به عنوان کسب و کار کوچک، ما همچنان یه بخشی از هزینه پست رو تقبل خواهیم کرد، گفت: «این موضوع در شرایطی است که در طول یک سال اخیر هزینه تولید تقریبا دو برابر شده، ولی قیمت محصول را دوبرابر نکرده‌ایم و سودمان کاهش قابل توجهی داشته است.»

به گفته او همین افزایش قیمت‌ها که منجر به تغییر محاسبات برنامه‌ریزی شده در یک کسب‌وکار می‌شود، چگونگی مواجهه مشتری با برند را هم تغییر خواهد داد. از همین رو در موراد بسیاری سود نهایی کاهش قابل توجهی پیدا کرده تا اعتماد مشتری را حفظ کنیم.»

اما این روند چه اثری در جریان کار پلتفرم‌های فروش آنلاین یا مارکت‌پلیس‌ها دارد؟ افزایش تعرفه‌های پست برای کسب‌وکار‌های کوچک یک مشکل و چالش جدی است. اما مواجه شدن کسب‌وکار‌های بزرگ، مثل مارکت‌پلیس‌ها هم در این روند خالی از چالش نیست.

«مائده عفتی»، مدیر ارتباطات بازار اینترنتی باسلام در پاسخ به پرسش دیجیاتو در اینباره مبنی براینکه آیا این افزایش تعرفه‌ها اثری بر جریان کسب‌وکار مارکت‌پلیسی مثل باسلام خواهد داشت یا خیر، با اشاره به اینکه باسلام احتمال می‌دهد که این افزایش تعرفه تا یکی دو ماه وضعیت فروش آنلاین را تحت تاثیر قرار دهد، گفت: «اما بعد از آن احتمالا بخشی از مشتری‌ها دوباره به خرید آنلاین برمی‌گردند.»

عفتی در بخش دیگری از توضیحات خود، در پاسخ به این پرسش که آیا این میزان از افزایش تعرفه پستی منطقی به نظر می‌رسد، گفت: «نمی‌شود قاطعانه گفت که افزایش قیمت منطقی هست یا نه، اما می‌شه گفت که در شیوه افزایش هزینه‌ها خیلی به اتفاقی که برای کسب و کار‌های آنلاین می‌افته توجه نشده.» او، اما بر این باور است که پست در این سال‌ها همراه خوبی برای پلت‌فرم‌ها بوده.

به هر روی، لجستیک مسئله اصلی مارکت‌پلیس هاست، از همین رو افزایش هزینه ناگهانی و تا صد و ده درصدی شُک زیادی برای هر کسب و کار آنلاینی است؛ بنابراین در این بازار هم، اهالی بازار نگران وضعیت ارسال سفارش‌های خود هستند.

مدیرارتباطات باسلام در ادامه توضیحات خود با اشاره به اینکه هر چند باسلام تلاش کرده که این اتفاقات باعث ضرر اهالی بازار باسلام نشود، گفت: «در بخشی از هزینه ارسال برای بازه کوتاهی غرفه‌دار‌ها را همراهی می‌کنیم، اما این راه حل موقتی است.»

به گفته عفتی، باسلام در تلاش است تا در آینده بتواند راه حل‌های مناسب‌تری برای ارسال محصولات با هزینه‌های کمتری به غرفه‌ها پیشنهاد دهید.

هرچند وزیر ارتباطات در کنار رئیس شرکت ملی پست بر این موضوع تاکید کرد که با هرگونه افزایش تعرفه خارج از چارچوب تعیین شده برخورد خواهد شد، اما پیش از همه این مسائل اعلام راه‌اندازی سامانه‌ای برای پاسخ به شکایت‌ها در ۲۴ ساعت نگرانی کاربران را بیشتر کرده است.

ادعای وزارت ارتباطات مبنی بر کنترل تعرفه‌ها و جلوگیری از هرگونه افزایش تعرفه در شرایطی مطرح شده که همچنان مشتریان پست با قیمت‌های افزایش‌یافته محصولات خود را ارسال کردند.