آیا ایران برنده نبرد اورانیوم است؟

ایران با شایستگی در جنگ اورانیوم با کمیت و کیفیت لازم برای ساخت یک کلاهک اتمی حداقل در عرض چند روز و نیز کمیت و کیفیت لازم برای ساخت بمب دوم در عرض چند هفته پیروز شده است. گزارش آژانس که اکنون برای بررسی در اختیار شورای حکام قرار گرفته این نتیجه را بدست می‌دهد که احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بهترین راه برای به تاخیر انداختن توانمندی ساخت سلاح اتمی از سوی ایران و پرهیز از به راه افتادن رقابت اتمی در خاورمیانه است.

ایران در جنگ غنی سازی اورانیوم پیروز شد؛ اما این امر برای ساخت سلاح اتمی کافی نیست. این کشور به حدود یک الی دو سال زمان نیاز دارد تا بتواند توانمندی تکنولوژیکی ساخت چاشنی انفجاری و طراحی کلاهک اتمی یا بمب و نیز مونتاژ آن را بدست آورد. علی‌رغم دشواری‌های تکنولوژیکی این مرحله، اما پنهان کردن آن به علت دشواری رصد و پیگیری آن آسان خواهد بود، زیرا فرآیند توسعه فناوری اجزای بمب می‌تواند در کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های علمی و مهندسی خارج از سایت‌های رسمی تولید اورانیوم غنی شده تحت نظارت آژانس صورت گیرد.

از این رو، شکست اسرائیل در نبرد غنی‌سازی، اکنون تل‌آویو را در قبال احتمال ساخت چاشنی سلاح اتمی توسط دانشمندان ایرانی درنده‌خوتر کرده است؛ بنابراین اکنون استراتژی «بریدن سرها» را اتخاذ کرده است که شامل ترور دانشمندان و مهندسان ایرانی فعال در بخش نظامی برنامه هسته‌ای ایران می‌شود. این امر موج اخیر پاکسازی فرماندهان سپاه پاسداران و دانشمندان برنامه اتمی ایران را توضیح می‌دهد. موج پاکسازی‌ها از زمان ترور محسن فخری زاده ملقب به «پدر برنامه هسته‌ای ایران» در سال ۲۰۲۰ با روند جدیدی روبه رو شده است و تازه‌ترین قسمت آن ترور سرهنگ حسن خدایی ملقب به "شکارچی" بود.

اصلی‌ترین نتیجه گیری از گزارش اخیر آژانس این است که با توجه به پیشرفت سریع ایران، تلاش اسرائیل برای کنار گذاشتن گزینه احیای توافق ۲۰۱۵، تردید آمریکا به علت ضعف دولت کنونی و احتمال پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره‌ای گزینه‌های آژانس بسیار محدود است.

با وجود اینکه کشور‌های اروپایی شریک در توافق ۲۰۱۵ ازجمله انگلیس به گزینه احیای توافق نزدیک هستند؛ اما نمی‌توانند در موضع آمریکا تغییری به وجود آورند. از این رو این کشور‌های اروپایی ایده صدور قطعنامه‌ای از سوی شورای حکام را ترویج می‌دهند که در آن ایران مقصر شناخته می‌شود و از این کشور خواسته می‌شود با آژانس همکاری بیشتری داشته باشد بدون اینکه تهران صریحا متهم به عدم همکاری شود. به این ترتیب از مخالفت چین و روسیه هنگام مراجعه به شورای امنیت پرهیز می‌شود.

مشکل پیش روی آژانس در اینجا این است که هر تصمیمی که بگیرد ارزشی ندارد مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل آن را تایید کند. برای اطمینان از اینکه روسیه و چین قطعنامه را وتو نمی‌کنند، متن آن باید کاملاً معتدل و بی طرف باشد و نسبت به هرگونه عبارتی که می‌تواند به عنوان انتقاد غیر مستقیم از ایران تعبیر شود، احتیاط کند. با توجه به پیچیدگی‌های اوضاع کنونی بین‌المللی به دلیل جنگ اوکراین، در صورت اتخاذ تصمیم توسط شورای حکام آژانس، تشدید صف‌بندی و جبهه‌گیری در جهان به شدت در شورای امنیت منعکس می‌شود.

از نقطه نظر فنی، ایران دارای مواد کافی برای ساخت حداقل یک کلاهک اتمی است یا می‌تواند با فشار یک دکمه این کار را انجام دهد. اما ایران به احتمال زیاد مانند اسرائیل هرگز اعلام نخواهد کرد که دارای سلاح اتمی است یا اینکه قصد ساخت آن را دارد. طبق برآورد‌های آژانس انرژی اتمی، آمریکا و اسرائیل ایران هنوز دو سال فاصله دارد تا بتواند چاشنی مورد نیاز کلاهک اتمی را بسازد و تا آن زمان جهان را در گمانه زنی و محاسبات رها خواهد کرد در حالی که در سکوت روی تکمیل توانمندی اتمی خود و دستیابی به سطح مورد نیاز برای محقق ساختن «بازدارندگی راهبردی» در برابر اسرائیل و آمریکا کار خواهد کرد؛ یعنی بازدارندگی‌ای که از سال ۲۰۰۳ برای آن تلاش می‌کند.