ایران ۱۰ استاندارد بین‌المللی در حوزه فناوری نانو ارائه داد

بیش از ۷ سال است که ایران با عضویت در کمیته فنی استاندارد فناوری نانو ایزو (ISO/TC ۲۲۹) در راستای تدوین استاندارد‌های مورد نیاز در حوزه نانو درآمده است. در کمیته فنی استاندارد‌های فناوری نانو ایزو، ۳۶ کشور عضو اصلی و ۱۸ کشور عضو ناظر هستند.

ستاد توسعه فناوری نانو به عنوان نماینده کشور در زمینه تدوین این استاندارد‌ها اقدام کرده است. طی این مدت ۱۰ استاندارد مورد تایید این کمیته در حوزه نانو به تدوین رسید. اساس تدوین استاندارد‌های بین‌المللی در سازمان ایزو، اجماع جهانی توسط کشور‌های عضو است. کشور‌های عضو کمیته‌های فنی در مراحل مختلف تدوین استاندارد نظرات تخصصی مختلفی را برای تکمیل و توسعه استاندارد ارائه می‌کنند. تدوین استاندارد‌های بین المللی معمولا ۳ تا ۴ سال زمان می‌برند.

در این گزارش قصد داریم استاندارد‌هایی که توسط ایران به کمیته فنی استاندارد فناوری نانو ایزو (ISO/TC ۲۲۹) پیشنهاد شده و به تایید رسیده معرفی کنیم. این ۱۰ استاندارد در حوزه «فیلتر‌های نانو»، «نانوذرات خاک رس»، «تعاریف مرتبط با شاخص‌های علم، فناوری و نوآوری‌نانو»، «ارزیابی سمیت نانو مواد در دریاچه‌های آب شور با استفاده از ناپلی آرتمیا»، «فناوری نانو – نانومواد خاک رس – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون»، «نانوفیلتر‌های هوا»، «بسته بندی غذایی»، «اثر نانومواد بر پروتئین‌ها»، «فناوری نانو – ارزیابی عملکرد ضد باکتری منسوجات حاوی نانومواد ساخته شده»، «تعیین سمیت در نانواشیا» هستند.

فیلتر‌های نانویی بهبودیافته با نانوالیاف شامل فیلترنیروگاهی، فیلتر خوردو‌های سنگین و سبک و ماسک‌های تنفسی نانویی چند سالی است که در کشور تولید می‌شود. در واقع با استفاده از فناوری نانو کلاس جدیدی از فیلتر‌ها ارائه شده‌اند. این فیلتر‌ها در مقیاس بالا در کشور تولید می‌شوند و چندین شرکت خارجی نیز تولید کننده این نوع فیلتر‌ها هستند.

همچنین با تبدیل فیلتر‌های معمولی به فیلتر‌های نانویی یک سری ویژگی‌ها و خواصی مطرح می‌شود که باید مورد بررسی قرار گیرند. از این رو «استاندارد فیتر‌های نانویی تدوین شد تا براساس آن محصولات تولید شده شرکت‌ها مورد ارزیابی قرار بگیرند.

استاندارد دوم؛ نانوذرات خاک رس

استاندارد دوم تدوین شده از سوی ایران، در مورد ویژگی‌های نانوکلی یا نانوذرات خاک رس است. در این استاندارد مهمترین پارامتر‌ها و ویژگی‌های نانوکلی با توجه به کاربرد‌های آن و روش‌های اندازه‌گیری این پارامتر‌ها ارائه خواهد شد.

استاندارد سوم؛ «تعاریف مرتبط با شاخص‌های علم، فناوری و نوآوری‌نانو»

استاندارد پیشنهادی ایران با عنوان «تعاریف مرتبط با شاخص‌های علم، فناوری و نوآوری‌نانو» تصویب شد. این استاندارد تعاریفی را درمورد واژه‌هایی مانند محصول نانو، شرکت نانو، بازار فناوری نانو، تجهیزات نانو و… ارائه می‌دهد که برای شاخص‌های ارزیابی فناوری نانو بسیار کلیدی هستند. این استاندارد در مورد شاخص‌های ارزیابی فناوری نانو در سطح بین المللی است و درواقع با این استاندارد می‌توان اثرات اقتصادی، حجم بازار فناوری نانو، تعداد شرکت‌ها و محصولات را ارزیابی کرد، و به این دلیل برای کشور‌ها بسیار اهمیت داشت و کشور‌های پیشرو در نانو توجه زیادی در مورد این استاندارد داشتند.

استاندارد چهارم؛ «ارزیابی سمیت نانو مواد در دریاچه‌های آب شور با استفاده از ناپلی آرتمیا»

چهارمین استاندارد پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران با عنوان «ارزیابی سمیت نانو مواد در دریاچه‌های آب شور با استفاده از ناپلی آرتمیا» توسط سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) تصویب شد.

کمیته استانداردسازی فناوری‌نانوی ایران با نگاه به محصولات داخلی و با هدف افزایش توان صادراتی محصولات ایرانی، چهارمین استاندارد بین المللی ایزو در حوزه فناوری نانو را با عنوان (ISO/TS ۲۰۷۸۷:۲۰۱۷) در این سازمان به ثبت رساند. این استاندارد که با مسئولیت ایران و با همکاری کره‌جنوبی تدوین شد.

در این استاندارد، شیوه جدیدی برای سنجش اثر نانومواد بر روی محیط زیست با استفاده از یک گونه سخت‌پوست ساکن دریاچه‌های آبِ شور به نام آرتمیا (Artemia) ارائه شده است.

استاندارد پنجم؛ «فناوری نانو – نانومواد خاک رس – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون»

استاندارد بین‌المللی تدوین شده در زمینه نانومواد خاک رس (Clay Nanomaterial) با عنوان «فناوری نانو – نانومواد خاک رس – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون» پس از ۴ سال تلاش و پیگیری‌های مستمر متخصصان کشورمان منتشر شد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که نانومواد خاک رس از اهمیت ویژه‌ای در صنعت و فناوری امروز جهان برخوردار است. نانومواد خاک رس کاربرد‌های فراوانی در صنایع مختلف پزشکی و دارویی، بسته‌بندی، رنگ و پوشش، خودرو، لاستیک‌ها و کامپوزیت‌های پلیمری دارد و استفاده از آن در محصولات و مواد باعث بهبود ویژگی‌ها و خواصی از قبیل استحکام و خواص مکانیکی، پایداری حرارتی، مقاومت شیمیایی و مقاومت در برابر نفوذ گاز‌ها می‌شود. این استاندارد به پارامتر‌های متعدد و کاربردی این دسته از نانومواد و روش اندازه‌گیری آن‌ها می‌پردازد که در دادوستد‌های بین‌المللی می‌تواند به عنوان استاندارد پایه مورد ارجاع و بهره‌برداری قرار گیرد.

پیش‌بینی‌های انجام شده در خصوص بازار نانومواد خاک رس حاکی از رسیدن حجم بازار آن در سال ۲۰۲۳ به حدود ۳٫۵ میلیارد دلار است که این بازار و همچنین بازار صنایع و محصولات استفاده کننده از آن، بدون شک متاثر از استاندارد تدوین شده به سرپرستی ایران خواهد شد.

استاندارد ششم؛ نانوفیلتر‌های هوا

ششمین استاندارد بین‌المللی حوزه نانو در حوزه نانوفیلتر‌های هوا است. فیلتر‌های هوای بهبود یافته با نانوالیاف شامل فیلتر نیروگاهی، فیلتر خودرو‌های سنگین و سبک چند سالی است که در کشور تولید می‌شوند. در واقع با استفاده از فناوری‌نانو کلاس جدیدی از فیلتر‌ها ارائه شده است که سبب بهبود خواص در این فیلتر‌ها نسبت به فیلتر‌های غیرنانویی مشابه آن‌ها می‌شود. این فیلتر‌ها در مقیاس بالا در کشور تولید می‌شوند و صادرات نیز دارند.

در استاندارد مذکور مهم‌ترین ویژگی‌ها و پارامتر‌های نانویی تاثیرگذار بر روی کارایی و خواص فیلتر‌ها بیان شده و روش‌های اندازه‌گیری آن‌ها آمده است. لازم به ذکر است که شرکت‌های معدودی در دنیا دارای فناوری تولید نانوفیلتر‌ها هستند و فناوری تولید نانوماسک‌های تنفسی مانند ماسک‌های N ۹۵ و N ۹۹ تقریبا مشابه فناوری تولید نانوفیلتر‌های هوا است.

استاندارد هفتم؛ بسته بندی غذایی

هفتمین استاندارد بین‌المللی تدوین شده در زمینه بسته بندی‌های غذایی پلیمری با عنوان «فناوری نانو – فیلم‌های نانوکامپوزیتی پلیمری برای بسته بندی غذایی با خواص نفوذناپذیری – تعیین مشخصه‌ها و روش‌های اندازه گیری» است.

استاندارد بین المللی مورد نظر، به ویژگی‌های نفوذناپذیری در فیلم‌های پلیمری نانوکامپوزیتی می‌پردازد که به منظور بهبود بسته بندی‌های غذایی اندازه گیری می‌شود. ویژگی نفوذناپذیری شامل انتقال بخار آب و گاز (اکسیژن) و گذردهی نور مرئی و ماورای بنفش می‌شود. این استاندارد همچنین روش‌های اندازه گیری مرتبط را توصیف می‌کند.

بسته بندی‌های غذایی مبتنی بر فناوری نانو به دلیل ویژگی‌های بهبود یافته آن‌ها از قبیل افزایش ماندگاری مواد غذایی و در نتیجه کاهش ضایعات و دورریز آن‌ها بازار رو به رشدی پیدا کرده اند که مزیت اصلی این نوع بسته بندی‌های مواد غذایی، طولانی شدن عمر قفسه‌ای مواد غذایی از طریق بهبود خواص است. حضور نانوذرات در بستر پلی اتیلن، پلی پروپیلن، پلی آمید و پلی استر در این بسته بندی‌ها می‌تواند ویژگی‌های مختلفی را در فیلم‌های پلیمری از قبیل خواص نفوذناپذیری در برابر گاز و بخار آب، گذردهی نور مرئی و ماورای بنفش، خواص حرارتی و استحکام مکانیکی بهبود دهد.

استاندارد هشتم؛ اثر نانومواد بر پروتئین‌ها

هشتمین استاندارد بین‌المللی تدوین شده در زمینه اثر نانومواد بر پروتئین‌ها با عنوان «فناوری نانو – ارزیابی ساختار ثانویه پروتئین در زمان برهم کنش با نانومواد، با استفاده از رنگ‌تابی دورانی ماورای بنفش» است.

این استاندارد بین المللی، پروتکل‌های اندازه گیری و شرایط آزمونی را مشخص می‌کند که به وسیله آن‌ها تغییرات ایجاد شده در ساختار ثانویه پروتئین ناشی از برهم کنش آن با نانومواد، با استفاده از طیف‌نگاری رنگ‌تابی دورانی ماورای بنفش تعیین می‌شود. این استاندارد برای تعیین مشخصات تغییرات صورت بندی در پروتئین‌های بی نظم قابل استفاده نیست.

استاندارد نهم؛ «فناوری نانو – ارزیابی عملکرد ضد باکتری منسوجات حاوی نانومواد ساخته شده»

نهمین استاندارد بین‌المللی تدوین شده با سرپرستی ایران در حوزه فناوری نانو با عنوان «فناوری نانو – ارزیابی عملکرد ضد باکتری منسوجات حاوی نانومواد ساخته شده» منتشر شد.

این استاندارد بین المللی، روش ارزیابی عملکرد ضد باکتری در منسوجات حاوی نانومواد ساخته شده (فلزی یا اکسید فلزی) را توصیف می‌کند. منسوجات در این استاندارد شامل پارچه، نخ و الیافی است که در آن‌ها نانومواد ساخته شده در طی فرایند تولید یا پرداخت به کار می‌روند. به علاوه این استاندارد پروتکل‌های مورد نیاز برای تعیین کمی نانومواد رهایش یافته از منسوج پس از شست شو و یا مواجهه با عرق مصنوعی بدن انسان را مشخص می‌کند. این استاندارد روش ارزیابی عملکرد‌های ضد باکتری، ضد قارچ و ضد بو را دربر می‌گیرد.

استاندارد دهم؛ تعیین سمیت در نانواشیا

دهمین استاندارد بین‌المللی تدوین شده در حوزه فناوری نانو که توسط پژوهشگران ایرانی به کمیته فنی استاندارد فناوری نانو ایزو (ISO/TC ۲۲۹) پیشنهاد شده و به تایید رسیده «فناوری نانو – ارزیابی سمیت و درآشامش زیستی سوسپانسیون نانو اشیاء ساخته شده، با استفاده از جاندار تک یاخته تتراهایمنا (Tetrahymena sp.)» است.

 

تاکنون در مجموع ۱۲۳ استاندارد بین‌المللی توسط کمیته فنی استاندارد‌های فناوری نانو ایزو (ISO/TC ۲۲۹) منتشر شده که تدوین ۱۰ استاندارد آن با سرپرستی جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. تدوین استاندارد‌های بین‌المللی معمولا ۳ تا ۴ سال زمان می‌برند. اساس تدوین استاندارد‌های بین‌المللی در سازمان ایزو، اجماع جهانی توسط کشور‌های عضو است. کشور‌های عضو کمیته‌های فنی در مراحل مختلف تدوین استاندارد نظرات تخصصی مختلفی را برای تکمیل و توسعه استاندارد ارائه می‌کنند. در کمیته فنی استاندارد‌های فناوری نانو سازمان ایزو، ۳۹ کشور به عنوان عضو اصلی و ۱۸ کشور به عنوان عضو ناظر وجود دارد.