فشار‌ها بر ایران تشدید می‌شود

جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، در شرایطی رهسپار خاورمیانه می‌شود که گفته شده مسئله ایران از مهمترین محور‌های دیدار‌های او در این تور ۴ روزه خواهد بود. به همین بهانه، دن دی لوئیس، تحلیلگر مسائل بین الملل با انتشار یادداشتی با عنوان «در سفر به خاورمیانه، بایدن با درخواست‌ها برای اقدام شدیدتر علیه ایران روبرو می‌شود» در ان بی سی نیوز، به بررسی مسائل مورد بحث در این زمینه طی سفر مذکور پرداخته است.

خواست موضع سخت‌تر در شرایط شکست تلاش‌های دیپلماتیک
مقامات سابق و کنونی سیاست خارجی آمریکا معتقدند، هنگامی که طی روز‌های آتی جو بایدن، رئیس جمهور ایالات‌متحده با رهبران خاورمیانه دیدار کند، درست در میانه گره خوردن مذاکرات هسته‌ای ایران، با درخواست‌هایی از سوی اسرائیل و کشور‌های عربی برای اتخاذ موضع سخت‌تری در قبال تهران مواجه خواهد شد.

دولت بایدن بیش از یک سال در تلاش برای احیای توافق ۲۰۱۵ با هدف محدود ساختن توسعه اتمی ایران بوده، اما مذاکرات بین تهران و قدرت‌های جهانی در ماه مارس به بن‌بست کشیده شد و تلاش‌های اخیر در شکستن آن ناکام ماندند.

تضمین پلن B
مقامات سابق آمریکایی گفتند که در طول سفر رئیس جمهور به خاورمیانه، انتظار می‌رود که اسرائیل و دیگر دولت‌های عربی بایدن را تحت فشار قرار دهند تا در صورت شکست کامل تلاش‌های دیپلماتیک، استراتژی واشنگتن را برایشان توضیح دهد.

به گفته آرون دیوید میلر، یکی از اعضای ارشد بنیاد صلح کارنگی و دیپلمات ارشد آمریکایی سابق که به شکل‌گیری سیاست ایالات متحده در خاورمیانه کمک کرد: اسرائیل در مورد پلن B تضمین می‌خواهد.

یک مقام ارشد اسرائیلی پیش از این سفر به خبرنگاران گفت که ایالات متحده باید “یک راهبرد منسجم” را در مورد چگونگی بازدارندگی ایران، صرف نظر از اینکه آیا توافق هسته‌ای نجات می‌یابد، ترسیم کند.

اسرائیل و کشور‌های خلیج فارس که زمانی دشمنان سرسخت بودند، اکنون خواهان مقابله با ایران شده‌اند و نسبت به برنامه هسته‌ای، زرادخانه موشکی و پهپادی و نفوذ منطقه‌ای تهران حساس هستند.

تداوم کارزار فشار بر ایران
بایدن که چهارشنبه برای یک سفر چهار روزه به اسرائیل، کرانه باختری و عربستان سعودی به خاورمیانه عزیمت کرد، در مقاله‌ای که در روز‌های اخیر در واشنگتن پست منتشر شد ادعا کرد تا زمانی که با ایران توافق نشود، فشار‌ها را بر ایران تشدید خواهد کرد.

وزارت خزانه‌داری ایالات متحده هفته گذشته مجموعه جدیدی از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را اعلام کرد که شبکه‌ای از شرکت‌های مستقر در چین و امارات متحده عربی را هدف قرار می‌دهد که اوعا می‌شود به ایران در فروش نفت و محصولات پتروشیمی در شرق آسیا کمک کرده‌اند.

اریک بروئر، یکی از مقامات ارشد سابق ایالات متحده که اکنون همکار موسسه ابتکار تهدید هسته‌ای است، می‌گوید؛ من فکر می‌کنم مقامات دولت بایدن به این تحریم‌ها به عنوان مدرکی استناد می‌کنند که نشان می‌دهد دولت تنها بر دیپلماسی و مذاکرات به عنوان تنها راه حل چالش ایران متمرکز نیست و مایلند اقداماتی را برای تحت فشار قرار دادن ایران انجام دهند.

بهترین گزینه بایدن
توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های جهانی موسوم به برجام، در ازای کاهش تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌هایی را بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال کرد. اما دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده در سال ۲۰۱۸، آمریکا را از این توافق خارج و تحریم‌ها را دوباره اعمال و صد‌ها تحریم دیگر را علیه تهران اضافه کرد. از زمان خروج ایالات متحده از این توافق، ایران به طور فزاینده‌ای تعهداتش به مفاد برجام را کاهش و طرفیت غنی‌سازی اورانیوم خود را به طور چشمگیری گسترش داده و دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات را برای نظارت بر برنامه اتمی خود را محدود کرده است.

به گفته آژانس، ایران مقدار قابل توجهی اورانیوم غنی شده با خلوص ۶۰ درصد را ذخیره کرده است و به نقطه گریز نزدیک شده است.

آژانس روز شنبه اعلام کرد که ایران اکنون از سانتریفیوژ‌های پیشرفته در تأسیسات زیرزمینی فردو استفاده می‌کند که به این کشور اجازه می‌دهد راحت‌تر به سطوح بالاتر غنی‌سازی اورانیوم دست یابد.

به باور هنری روم، مدیر گروه اوراسیا: بایدن تلاش خواهد کرد تا ثابت کند که اگر چه مذاکرات در ماه‌های اخیر به بن‌بست کشیده شده، احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ همچنان بهترین گزینه برای محدود کردن برنامه هسته‌ای تهران است. من فکر می‌کنم دولت نسبت به چشم انداز توافق کاملاً بدبین است. اما در مرحله کنونی علاقه بسیار کمی برای چرخش به سمت رویکردی تهاجمی‌تر وجود دارد. مشکل با اعلام عدم امکان توافق این است که باید کاری را پیشنهاد دهید و در حال حاضر سایر گزینه‌ها پرهزینه و آشفته هستند.

ایران و اسرائیل در مسیر برخورد
به عقیده دیوید میلر، اسراییل به طور خاص نسبت به این که رویکرد فعلی دولت آمریکا برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند و این‌که این توافق به ناوگان در حال گسترش هواپیما‌های بدون سرنشین و موشک‌های ایران نمی‌پردازد، تردید دارد. مقامات اسرائیلی احتمالاً از تیم بایدن خواهند پرسید که آیا در صورت توسعه سریع برنامه اتمی ایران برای هرگونه حمله احتمالی به سایت‌های هسته‌ای ایران، آماده است اقدامات خاصی انجام دهد یا نه.

سفر بایدن در پس زمینه جنگ سایه خشونت آمیز بین ایران و اسرائیل انجام می‌شود که شامل ترور‌های وقیحانه، حملات موشکی و حمله به کشتی‌ها و شناورهاست است. تهران که برنامه هسته‌ای خود را صلح آمیز می‌داند، اسرائیل را به سازماندهی عملیات خرابکارانه علیه برنامه هسته‌ای خود و ترور دانشمندان هسته‌ای و نظامی خود همچنین یک سرهنگ سپاه پاسداران در ماه مه متهم کرده است. اسرائیل این رویداد‌ها را نه تایید و نه رد کرده است، اما نفتالی بنت، نخست وزیر سابق، اخیراً ادعا کرده اسرائیل آماده است مستقیماً به ایران حمله کند. ایران نیز به طور رسمی متعهد شده که حملات به شخصیت‌ها و تأسیسات هسته‌ای خود را تلافی کند.

به گفته کارشناسان، اگر روند فعلی تا سال آینده ادامه یابد، با برنامه هسته‌ای ایران که به طور پیوسته پیشرفت می‌کند، به نظر می‌رسد اسرائیل و ایران در مسیر برخورد قرار دارند.

به گفته میلر: من نمی‌دانم با توجه به مسیری که ایران و اسرائیل در حال حاضر در آن قرار دارند، چگونه از چشم‌انداز رو به رشد رویارویی اجتناب می‌کنند. فقط به نظرم می‌رسد که همه عناصر وجود دارند و برای جلوگیری از درگیری نیاز به احتیاط و خویشتن داری از سوی دو طرف است.

گزینه عمل‌گرایانه بایدن؟
با وجود ادعا‌هایی از سوی آمریکا، اسرائیل و عربستان، ایران اتهامات مبنی بر اینکه منشأ بی‌ثباتی در خاورمیانه است را رد می‌کند.

مقامات کاخ سفید مدعیند بایدن در طول سفر خود همکاری نظامی بیش‌تر بین اسرائیل و کشور‌های خلیج فارس را برای تقویت دفاع هوایی علیه ایران را تشویق می‌کند. از زمان امضای توافقنامه ابراهیم در سال ۲۰۲۰ که روابط بین اسرائیل و امارات متحده عربی، بحرین و مراکش را عادی کرد، اسرائیل و دشمنان سابقش شروع به ایجاد روابط امنیتی و تجاری کردند. به نظر می‌رسد عربستان سعودی نیز به شکل محتاطانه آماده همکاری با اسرائیل است.

اما روابط بین کاخ سفید و عربستان سعودی تیره شده و بایدن در زمان انتخابات شده بود که با این پادشاهی نفت خیز، به دلیل مشارکت در قتل جمال ختشقچی، به عنوان یک “یاغی” رفتار کند.

با این حال، با افزایش قیمت سوخت، شدت گرفتن تنش‌ها با ایران و افزایش نگرانی‌ها در مورد نفوذ چین در خاورمیانه، بایدن در زمانی که واشنگتن به ریاض برای کمک به پمپاژ نفت بیش‌تر برای ثبات بازار‌های جهانی نفت نیاز دارد، راه عمل‌گرایانه‌تری را برای تعامل با سعودی‌ها برگزیده است.

با تهاجم روسیه به اوکراین که باعث افزایش قیمت نفت و تشدید تورم در سراسر جهان شد، دولت بایدن از سعودی‌ها و امارات متحده عربی درخواست کرد تا تولید نفت را افزایش دهند. با این حال تحلیل‌گران حوزه انرژی می‌گویند حتی اگر کشور‌ها این کار را انجام دهند، بعید است که برای تغییر عرضه جهانی نفت یا قیمت سوخت برای مصرف کنندگان آمریکایی کافی باشد.