اگر از متولدان دهه شصت و قبل از آن باشید، بیگمان با مفهوم کالابرگ یا همان کوپن بهخوبی آشنا هستید، برگههایی که با آنها میتوانستید برخی کالاهای اساسی را به قیمت مصوب دولتی و ارزانتر از قیمت بازار آزاد تهیه کنید.
کالابرگ تا قبل از اجرای هدفمندی یارانهها بین مردم توزیع میشد، اما پس از اجرای این طرح، این برگهها دیگر کاربرد خود را از دست دادند و تا مدتها دیگر خبری از آنها نبود. اما به نظر میرسد بار دیگر قرار است کالابرگها به چرخه زندگی مردم برگردند. این بار، اما دیگر قرار نیست به صورت کاغذی در بین مردم توزیع شوند و دنیای دیجیتال بستری برای ارائه آنها به مردم خواهد بود.
بحث کالابرگ الکترونیک و یا کوپن در سالهای اخیر بارها در جریان اصلاح یارانههای پنهان و یا حمایت از مردم جهت تامین کالاهای اساسی مطرح شده، اما هیچ گاه به نتیجه نرسیده است.
مجلس برای سال جاری با توجه به مجوزی که برای اصلاح نرخ ارز ترجیحی به دولت داد، آن را موظف به ارائه کالابرگ الکترونیک برای تامین کالاهای اساسی کرد. اما اخیرا با ورود دولت به اجرای قانون بودجه در رابطه با تغییر رویه تامین ارز واردات و اصلاح نظام یارانهای، موضوع نحوه حمایتها مطرح است که اعلام مسئولان دولتی از این حکایت داشت که برای شروع این جریان، دو مرحله یارانه نقدی ۳۰۰ تا ۴۰۰ تومانی به حساب خانوارهایی که توسط وزارت رفاه تعیین و دهک بندی شدهاند، واریز خواهد کرد که این اتفاق افتاد و حساب یارانه بگیران شارژ شد.
موضع دولت این بود که تا زمانی که بخواهد در مورد کالابرگ الکترونیک زیرساختهای لازم را مهیا و اجرایی کند، با توجه به زمانبر بودن آن فعلا پرداخت نقدی انجام داده است.
اما اینکه با ارائه کالابرگ الکترونیک روال به چه صورتی خواهد بود، توضیح اخیر میرکاظمی -رئیس سازمان برنامه و بودجه- از این حکایت دارد که قرار نیست چیزی در قالب کوپن و یا کارت جدیدی در اختیار مردم قرار بگیرد، بلکه کارت بانکی آنها که احتمالا همان کارت یارانه افراد است، بر اساس مبلغی که به آنها تعلق میگیرد، شارژ خواهد شد.
این در حالی است که دولت در حال راهاندازی سامانهای برای همین موضوع است که طی آن شخص دارنده کارت میتواند با ورود به فروشگاه و با توجه به دستگاههای پوزی که در آن تعبیه شده، کالای اساسی خود را خرید کند. برای هر کالای اساسی یارانه مشخصی در نظر گرفته میشود که امکان خرید را با آن کارت بانکی خواهد داشت.
دولت فعلا در حال برنامهریزی برای اجرایی کردن کالابرگ الکترونیک است و اگر آن را به مرحله اجرا درآورد، دیگر افراد نمیتوانند پولی که داخل حساب آنها شارژ شده، برای موارد غیر از کالای اساسی هزینه کند. رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز باید با تاکید بر همین موضوع گفته که از مردم میخواهند یارانهای که در هر ماه برای آنها شارژ میشود را فقط برای تامین مواد غذایی خرج کنند.
وی البته در اظهاراتش در رابطه با جریان پرداخت این یارانهها نیز گفته که اولویت دولت این است که با توجه به بحران مواد غذایی که در دنیا اتفاق افتاده بتواند به نوعی از امنیت غذایی مردم حمایت کند.
سیاست موفق اقتصادی برای روسها
روسیه پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ برای تأمین نیازهای اساسی مردمش سهمیهبندی کالاهای اساسی همچون نان روی آورد. در نتیجه تا مدتی از نظام توزیع نان با کالابرگ استفاده کرد. روسیه در آن سالها بخش عمدهای از مواد غذایی مورد نیاز خود را از غرب خریداری میکرد و این امر موجب وارد آمدن ضربات سختی به تولیدکنندگان روسی شد.
دولت روسیه در چنین شرایطی با اتخاذ سیاست توزیع کالابرگ توانست اقتصاد کشورش را از ورشکستگی نجات دهد تا جایی که در سال ۲۰۰۲ صادرات غله را آغاز کرد و امروز توانسته است یکی از بزرگترین صادرکنندگان غلات در جهان باشد.
فناوری اروپایی در طرح کالابرگی
اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۴ برنامه توزیع غذا با استفاده از کالابرگ یا MDP را برای تأمین موادغذایی به صورت عادلانه در جامعه را تصویب کرد. استفاده از زیرساختهای فناورانه و الکترونیکی در این طرح باعث شد در این برنامه، مقدار و مدت ارائه بنهای حمایتی بستگی به وضعیت اقتصادی هر فرد وساختار خانواده او داشته باشد و تنها افرادی که شرایط بسیار دشوار مالی و اقتصادی دارند بتوانند بدون هیچ مشکلی از این خدمات استفاده کنند.
سایر اقشار جامعه بنابه شرایط اقتصادی خود باید ۰.۵ تا ۲۰ درصد از قیمت خدمات ارائه شده در این طرح را پرداخت کنند. بنابر آمارها در سال ۲۰۱۰، بیش از ۱۸ میلیون نفر در اروپا از خدمات این برنامه بهرهمند میشدند.
آمریکا پیشتاز توزیع کالابرگ
برنامه کمک به تغذیه مکمل در آمریکا موسوم به SNAP که سالهاست بهعنوان برنامه «کالابرگ غذا» در آمریکا شناخته میشود، کمکهایی در اختیار مردم بدون درآمد یا کمدرآمد این کشور برای خرید مواد غذایی قرار میدهد. از سال ۲۰۰۸ تعداد آمریکاییهایی که برای کالابرگ غذایی ثبتنام کردهند در مقایسه با پیش از آن ۴۵ درصد افزایش یافته است.
بر این اساس، در سال ۲۰۰۸ میلادی تعداد متقاضیان دریافت کالابرگ غذایی در آمریکا رقمی حدود ۳۰.۸ میلیون نفر بود در حالی که پس از آن این رقم به ۴۶.۲ میلیون نفر رسید. در آمریکا هم تا سال ۲۰۰۴ از برگههای کاغذی برای این طرح استفاده میشد، اما پس از این تاریخ کالابرگهای الکترونیکی جای برگههای کاغذی را در این طرح گرفتند.