توافق ترکیه، گره‌گشای گرانی غلات ایران؟

در تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه برای خانوار‌های شهری ۹/۳۸ درصد و برای خانوار‌های روستایی ۸/۴۱ درصد اعلام شده است، که هر دوی آن‌ها در مقایسه با ماه مه (اردیبهشت) افزایش داشته‌اند. نرخ کلی تورم مجددا در ایران افزایش داشته و به گفته‌ی مرکز آمار ایران، قیمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در ماه ژوئن (خرداد) ۵۲ درصد گران‌تر شده است.

اما حالا که توافق صادرات غلات کی‌یف، پس از گفتگو‌های طولانی با نظارت سازمان ملل متحد و کشور میزبان ترکیه، در روز جمعه بین روسیه و اوکراین امضا شده، امید برای کاهش قیمت غلات در دنیا و ایران در حال افزایش است.

توافق از سرگیری صادرات غلات دریای سیاه
براساس توافق صورت گرفته، اوکراینی‌ها کشتی‌های حامل غلات را به خارج از بنادر اودسا، یوژنه، و چورنومورسک هدایت خواهند کرد و یک مرکز فرماندهی مشترک هم با حضور مقامات اوکراین، روسیه، ترکیه، و سازمان ملل متحد در استانبول برای نظارت بر حرکت محموله‌ها ایجاد خواهد شد.

این کشتی‌ها در آب‌های ترکیه حرکت خواهند کرد تا توسط نمایندگان این گروه چهارجانبه بررسی شوند. سپس به حرکت خود برای تحویل محموله‌های بسیار مورد نیاز غلات به بنادر مختلف در سراسر دنیا ادامه می‌دهند و پیش از بازگشت به اوکراین توسط همان تیم مشترک بازرسی خواهند شد.

در این توافقنامه مشخص شده است که مسئولیت اصلی تیم بازرسی، بررسی «محموله و پرسنل غیرمجاز در کشتی‌های ورودی یا خروجی از بنادر اوکراین» است. یکی از خواسته‌های اصلی روسیه این بود که کشتی‌هایی که به اوکراین بازمی‌گردند سلاح حمل نکنند.

طرفین توافق کرده‌اند که کشتی‌ها و تأسیسات بندری مورد استفاده برای صادرات در برابر هر نوع اقدام نظامی محافظت شود.

نور امید یک توافق
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد در سخنانی پیش از امضای توافق نامه با بیان اینکه «امروز نوری در دریای سیاه وجود دارد» بر اهمیت این قرارداد برای همه مردم جهان تاکید کرد و افزود: «این توافق نور امید، امکان و آرامشی است در جهانی که بیش از هر زمانی به آن‌ها نیاز دارد.»

با آغاز این عملیات انتظار می‌رود حمل و نقل پنج میلیون تن غلات در ماه آغاز شود. با این روند و با توجه به اینکه ۲.۵ میلیون تن در حال حاضر از طریق زمین و رود به همسایگان اوکراین منتقل شده است، ذخایری نزدیک به ۲۰ میلیون تن باید ظرف سه تا چهار ماه تخلیه شوند. این فرایند باعث آزاد شدن فضای انبار‌ها برای برداشت محصولات کشاورزی جدید در اوکراین می‌شود.

مقامات می‌گویند این توافق پتانسیل افزایش ارسال گندم به سومالی را در عرض چند هفته دارد، از قحطی تمام عیار جلوگیری می‌کند و بدین ترتیب به کاهش تدریجی قیمت جهانی غلات منجر خواهد شد. اما با توجه به شکنندگی توافق بعید است که بازار غلات بلافاصله به حالت عادی بازگردد. برای اطمینان خاطر، اتحادیه اروپا روز پنج شنبه توضیحی حقوقی درباره تحریم‌های خود داد و گفت که بانک‌های مختلف و سایر شرکت‌های مرتبط در تجارت غلات از تحریم‌ها مصون خواهند بود. سازمان ملل متحد هم اعلام کرد که با تضمین‌های مشابه از سوی آمریکا، مذاکراتی را با بخش خصوصی انجام داده و تجارت از روسیه، به ویژه بندر نووروسیسک، باید تسریع گردد.

آقای گوترش از رئیس جمهور اردوغان و دولتش برای تسهیل مذاکراتی که منجر به توافق شد، تشکر کرد. او هم‌چنین از نمایندگان روسیه و اوکراین برای کنار گذاشتن اختلافات خود در راستای منافع مشترک بشریت قدردانی نمود. او گفت: «مساله این نبوده که چه چیزی برای یک طرف یا طرف دیگر خوب است. تمرکز باید بر روی آن چیزی باشد که برای جهانیان مهم است و هیچ شکی نیست که این توافق، توافقی برای همه جهان است.»

بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، اوکراین یکی از صادرکنندگان پیشرو غلات در جهان است و سالانه بیش از ۴۵ میلیون تن غله به بازار جهانی عرضه کرده است. تهاجم روسیه، که در حال حاضر تقریبا پنج ماه به طول انجامیده، باعث صعود قیمت سوخت و مواد غذایی شده، و همچنین بر مشکلات تامین زنجیره غذایی افزوده که منجر به انباشت کوه‌هایی از ذخایر غلات در سیلو‌ها شده است.

آقای گوترش گفت به علاوه‌ی تثبیت قیمت جهانی مواد غذایی، «این توافق آرامش را برای کشور‌های در حال توسعه‌ی ِدر آستانه ورشکستگی و کشور‌های بسیار آسیب‌پذیر که در آستانه قحطی هستند به ارمغان خواهد آورد. از زمان شروع جنگ، من تاکید کرده‌ام که هیچ راه‌حلی برای بحران جهانی غذا بدون اطمینان از دسترسی کامل جهانی به محصولات غذایی اوکراین و غذا و کود روسیه وجود ندارد.»

مسیر طولانی یک راه حل
دبیر کل سازمان ملل متحد به "راه طولانی" و هفته‌ها مذاکرات شبانه‌روزی منتهی به توافق مهم اذعان کرد.

در ماه آوریل، دبیرکل سازمان ملل با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین برای ارائه طرح دیدار کرده بود. او گفت که سازمان ملل "از آن زمان هر روز کار کرده است. "

دو کارگروه سازمان ملل متحد به موازات این مذاکرات تشکیل شد - یکی متمرکز بر حمل و نقل غلات اوکراینی از طریق دریای سیاه، که توسط مارتین گریفیتث، معاون دبیر کل سازمان ملل متحد در امور بشردوستانه رهبری می‌شد، و دیگری متمرکز بر روی تسهیل دسترسی به مواد غذایی و کود‌های شیمیایی روسیه، به رهبری ربکا گرینسپن، دبیر کل کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد، آنکتاد.

آقای گوترش متعهد شد که سازمان ملل کاملا به توافق پایبند خواهد بود و از همه طرف‌ها خواست که همین کار را انجام دهند. آقای گوترش گفت: «به لطف تلاش‌های جمعی بسیاری، امروز پرتوی امید به روشنی در دریای سیاه می‌درخشد. بگذارید این نور در این دوران پرفراز و نشیب برای منطقه و جهان، در مسیر کاهش رنج بشر و تامین صلح بتابد».

روسیه و اوکراین روی‌هم‌رفته حدود یک سوم گندم و جوی دنیا را صادر می‌کنند و روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده کود‌های شیمیایی در دنیاست.

۴۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا به عرضه غلات اوکراین وابسته هستند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) پیش‌بینی می‌کند که ۱۸۰ میلیون نفر در ۴۱ کشور دنیا در سال جاری میلادی با بحران غذایی و گرسنگی مواجه شوند.

معمای قیمت غلات در ایران
پاسخ دادن به پرسشی که در ابتدا مبنی بر تبعیت قیمت غلات در ایران از کاهش قیمت مورد انتظار جهانی مطرح شده سخت است.

قیمت‌های جهانی از روز جمعه اندکی کاهش یافته‌اند، اما نه به اندازه‌ای که روی قیمت‌ها در بازار ایران تأثیر بگذارند. هنوز برای پیش‌بینی اتفاقات پیش رو زود است. تحولات درگیری‌ها در اوکراین یکی از عوامل تعیین کننده است. از طرفی دولت کشاورزان ایرانی را به تولید بیشتر گندم برای مصارف داخلی تشویق کرده است، که اگربرداشت‌ها موفقیت آمیز باشد می‌تواند تاثیر مثبتی بر قیمت مصرف کننده داشته باشد؛ که البته هنوز برای قضاوت زود است. آخرین عامل این است که با وجود اینکه قیمت‌ها سریعا در طول بحران‌ها افزایش میابند، حتی چنان‌چه شرایط تغییر کند قیمت‌های بالا تمایلی به تغییر ندارند..