ظروف پلاستیکی و مشکلات زیست محیطی

استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در کشور بیش از ۳۰ سال می‌گذرد، اما در مدت این چند دهه سرعت تولید این ظروف آنچنان سرسام آور بالا رفته است که میزان تولید آن به بالای صد‌ها هزار تن در سال می‌رسد.

هنوز هم مراسم عزاداری و سینه‌زنی در ایام محرم، شور و شعف خاصی به کوچه پس‌کوچه‌های شهر‌ها می‌بخشد. از دیگر سنت‌های اصیل ماه محرم پخش کردن نذورات (چای، حلیم، شربت، شعله زرد) از جمله عقاید مردم است. در گذشته چای در استکان‌های چینی کمرباریک به عزاداران داده می‌شد و بعد از شستن برای گروه بعدی مورد استفاده قرار می‌گرفت، غذا هم همین‌طور معمولا در بشقاب‌های لعابی و ملامین پخش می‌شد و برای اینکه به دور بعدی برسد زنان محله با بستن چادر به کمر دور هم در کنار شلنگ آب اقدام به شستن این ظرف‌ها می‌کردند تا گروه بعدی زیاد معطل نشود؛ این خود شوری به همراه داشت که شاید نسل امروز آنرا درک نکند، چون دیگر اثری از آن ظروف و آن دسته به اصطلاح ظرف شوی‌ها نیست، تمام آن استکان‌ها و بشقاب‌ها جای خود را به ظروف پلاستیکی یکبار مصرف داده اند که هیچ روحی ندارد.

برای همین است که در پایان هر شب عزاداری حجم زیادی از انواع لیوان، ظرف غذا، قاشق و چنگال‌های یکبار مصرف کف خیابان ها، داخل جوی‌های آب، باغچه‌ها و پیاده‌رو‌ها به چشم می‌خورد که علاوه بر نازیبا کردن چهره ظاهری شهر موجب آسیب به محیط زیست هم می‌شود. حتما بعد از هر بارندگی دیده اید که حجم زیادی از این ظروف از راه آب‌های داخل شهر به سطح خیابان می‌آید و راه را بند می‌آورد؛ حالا باید پاکبانان زحمتکش تا کمر وارد این کانال‌ها شوند تا مسیر را از این زباله‌ها پاکسازی کنند.

با فرا رسیدن ماه محرم برخی از صنوف و واحد‌های تولیدی به طور مستقیم و غیر مستقیم در برگزاری هیئت‌ها و عزاداری‌ها دخیل هستند  و به بیان دیگر بازارشان تکان می‌خورد.

بر اساس مشاهدات میدانی در روز‌های اخیر شاهد افزایش قیمت ظروف یکبار مصرف در بازار بودیم. افزایش قیمتی در این روز‌ها به عوامل مختلفی از جمله کمبود مواد اولیه بازمیگردد.

 رضا خلج  عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان ظروف یک بار مصرف  گفت: تولید و عرضه ظروف یک بار مصرف  شامل قاشق، چنگال، لیوان و ظرف دردار برای  استفاده در هیأت‌های مذهبی نسبت به پارسال افزایش یافته به دلیل ثبات نسبی مواد اولیه قیمت ظروف یکبار مصرف تغییر چندانی نداشته است.  

او می‌گوید: از مشکلاتی که تولیدکنندگان با آن مواجه هستند روش تهیه مواد اولیه از بورس است؛ چرا که به میزان مورد نیاز نمی‌تواند این مواد را تهیه و کالا تولید کند و ناگزیر است برای کمبود مواد اولیه اقدام به خرید از بازار آزاد کند که در نهایت باعث افزایش نرخ کالای تولید شده می‌شود و نیاز‌مند این است که خرید از پتروشیمی‌ها تسهیل  و نظارت قیمتی از سوی دولت انجام شود.

افزایش قیمت مواد اولیه عامل گرانی ظروف یکبار مصرف شد

 رحیم مقیمی، رئیس سابق اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک و نایلون گفت: عدم توازن در میزان عرضه مواد اولیه از سوی پتروشیمی‌ها و افزایش قیمت مواد اولیه از دلایلی است که سبب افزایش قیمت ظروف یکبار مصرف می‌شود این موضوع به خصوص به هنگام نزدیک شدن به ایام محرم و اعیاد مناسبتی شدت می‌یابد.  

رئیس سابق اتحادیه سازندگان و فروشندگان پلاستیک و نایلون می‌گوید: مواد اولیه به راحتی در دسترس نیست و توازن نبودن میزان عرضه در زمانی که تقاضا زیاد است سبب می‌شود تولید کننده با قیمت بیشتری کالای خود را به فروش برسانند. باید به این نکته توجه کرد گران فروشی و گران شدن کالا دو مقوله کاملا متفاوت است. انتظار می‌رود قیمت مواد اولیه‌ای که پتروشیمی‌ها تعیین می‌کنند نظارت بیشتری باشد مخصوصا زمانی که تقاضا برای آن افزایش می‌یابد.

به گفته این فعال صنفی اینکه پتروشیمی مواد اولیه را با قیمت بالاتر به تولیدکننده بفروشد که در پی آن قیمت کالا افزایش می‌یابد مبنی بر گران فروشی نیست بلکه گران فروختن آن نسبت به قیمت خریداری شده گران فروشی است که البته در ایام محرم صنف‌ها این موضوع را رعایت می‌کنند. خریداران توجه داشته باشند کالا‌های یک بار مصرف  را حتما از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنند.  

ایران جزو ۱۰ کشور اول جهان در استفاده از ظروف یکبار مصرف است و سالیانه حدود ۱۸۵ هزار تن پلاستیک در کشور تولید می‌شود.۸۰ درصد از ظروف یک بار مصرف کشور در استان تهران و شهریار تولید که از این میزان حدود ۴۰ درصد به کشور‌های همسایه صادر می‌شود.

یکی از بزرگترین خریداران این کالا از ایران کشور عراق است، به گونه‌ای که ۸۰ درصد واردات ظروف یک بار مصرف عراق از ایران انجام می‌شود.

مضرات ظروف یکبار مصرف برای محیط زیست

زندگی مدرن علاوه بر رفاهی که برای انسان به همراه دارد گاه ضرر‌های جبران ناپذیری را نصیب او می‌کند. کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یک بار مصرف نیز در این مورد مصداق دارند. زمانی که این کیسه‌ها و ظروف، جایگزین اسلاف پارچه‌ای و کاغذی خود شدند شاید کمتر کسی فکر می‌کرد در آینده‌ای نزدیک همین جایگزین ها، تبدیل به یکی از معضلات اصلی محیط زیست شوند. براساس تحقیقات انجام شده تنها در ایران سالانه بیش از ۳میلیون تن پلاستیک تولید می‌شود. بیشتر این پلاستیک‌ها نیز بادوام هستند و صد‌ها سال طول می‌کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند.   در سال‌های اخیر همیشه هشدار‌هایی در مورد اثرات سوء استفاده از ظروف یک بار مصرف و پلاستیکی شنیده ایم؛ یعنی گذشته از بحث آسیب رسانی به محیط زیست، استفاده از این ظروف برای سلامت انسان مضر است.

استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در کشور بیش از ۳۰ سال می‌گذرد، اما در مدت این چند دهه سرعت تولید این ظروف آنچنان سرسام آور بالا رفته است که میزان تولید آن به بالای صد‌ها هزار تن در سال می‌رسد.

حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست و به عنوان فردی که سالهاست در این زمینه کار می‌کند به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: چند سالی است پای ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به صورت میهمان خوانده یا ناخوانده بر سفره و زندگی مردم باز شده است و سال به سال بیشتر می‌شود، حتی امروزه در میهمانی‌های خانوادگی هم این ظروف به وفور دیده می‌شود، علاوه بر این پای این ظروف به مراسم شادی و عزا هم باز شده به طوری که در ایام محرم و پس از مراسم مذهبی این ایام از نزدیک شاهد حجم زیادی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مانند بطری‌های نوشابه، لیوان، ظرف غذا، قاشق و چنگال در پیاده رو، کوچه، خیابان و جوی آب هستیم.

وی افزود: اگر تا چند سال پیش به علت فانتزی بودن ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، مردم فقط در موارد خاص از آن‌ها استفاده می‌کردند، اما در چند سال اخیر به علت استفاده آسان از آن‌ها میزان تقاضا برای تولید بالا رفت از این رو ظروف پلاستیکی در مدل‌های جدید با تنوع و اندازه‌های مختلف، اما با کاربرد یکسان تولید شد و روز به روز هم بر میزان تولید آن اضافه می‌شود. تا چند سال پیش فقط برای ظروف غذا تولید می‌شد، اما امروزه قاشق، چنگال، سفره حتی ظرف پنیر و شیر هم به آن اضافه شده است.

عبیری به اجرای طرح حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در توزیع نذورات و در مراسم ملی و جشن‌ها از ایده تا عمل اشاره کرد و گفت: در سال ۱۳۸۷ فعالان محیط زیست تصمیم به اجرای طرح فرهنگی حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی گرفتند آنان بهترین ایام برای اجرای این طرح را ماه‌های محرم و صفر در نظر گرفتند، چون در این روز‌ها مصرف این ظروف برای نذری زیاد است، لذا با کمک گرفتن از تشکل‌های زیست محیطی و سازمان‌های دولتی مرتبط با محیط زیست مانند شهرداری ها، شورای شهر، سازمان محیط زیست، سازمان بازیافت، دانشگاه‌های علوم پزشکی، وزارت بهداشت  و نهاد‌های مذهبی و دینی مانند سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد امور مساجد و هئیت‌های عزاداری و مردم عملیاتی شد.

وی افزود: ابتدا فعالیت‌ها بر روی موارد حذف این ظروف آغاز شد لذا از مردم درخواست شد با مصرف نکردن و یا کاهش مصرف خود و یا با جایگزینی ظروف گیاهی و یا ظروف چند بار مصرف در این طرح فرهنگی شرکت کنند، اما ظروف پلاستیکی چنان در زندگی مردم وارد شده بود که حذف آن در کوتاه مدت ممکن نبود، همچنین در کشور میزان تولید ظروف گیاهی نسبت به ظروف پلاستیکی کم است یعنی ۵ درصد به ۹۵ درصد است لذا بحث ساماندهی استفاده از این ظروف نیز در دستور کار قرار گرفت.

این فعال محیط زیست به ساماندهی به عنوان مرحله بعدی طرح اشاره کرد و گفت: در این مرحله از طریق کار اجرایی از قبیل تفکیک، جمع آوری، بازیافت و استفاده مجدد به ساماندهی و استفاده از ظروف پلاستیکی مصرفی پرداخته شد، در این مرحله از مردم خواسته شد به جای ریختن این ظروف در میان زباله‌های دیگر و یا در معابر عمومی و جوی آب که در نهایت از زمین‌های کشاورزی سر در می‌آورد و باعث آلودگی محیط زیست مناطق کشاورزی می‌شود، این ظروف را از زباله‌های معمولی جدا کرده و به سازمان بازیافت تحویل دهند، چون با بازیافت مجدد هم از حجم تولید سالانه این ظروف کاسته می‌شود و هم مفهوم کلمه طلای کثیف درباره آنان تحقق می‌یابد.

عبیری درباره نتیجه این طرح گفت: با وجود این اقدامات و تلاش ها، اما هنوز مشکلات ظروف یکبار مصرف امروزه تقریبا همان مشکلات ظروف یکبار مصرف پلاستیکی ۱۴ سال پیش است، با وجود تمام تلاش‌هایی که در راستای فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی در میان مردم و مسوولان انجام شد، اما موفق نشدیم که شهروندان و نهاد‌های حاکمیتی (قوه مجریه، قوه قضاییه و قوه مقننه) را نسبت به خطرات این روال و کاهش ظروف یکبار مصرف پلاستیکی مسوولیت پذیر کنیم بنابراین معضلات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی هنوز یک معضل تقریبا ملی است که اگر به موقع برطرف نشود، می‌تواند صدمات سنگینی را به محیط زیست و سلامت کشور وارد کند که عواقب آن گریبانگیر همه ملت و دولت و بدتر از همه نسل‌های آینده خواهد شد، بنابراین با توجه به اهمیت موضوع دولت‌ها و مردم باید دست به دست هم این مشکل را پیش از آنکه بیشتر از این خطر آفرین شود مهار کنند.