تورم خوراکی در استان‌های محروم بیشتر است؟

ضریب اهمیت اقلام خوراکی در تعیین تورم کل کشور بالغ بر ۲۷ برآورد شده بر همین اساس نیز ضریب اهمیت اقلام غیر خوراکی در محاسبه تورم در حدود ۷۳ است. به بیان دیگر اثر تورم غیرخوراکی در تورم کل نزدیک به ۳ برابر اثر تورم خوراکی‌ها در تورم کل است.

ضرایب گفته شده میانگین کل کشور بوده و به طبع برای هر یک از استان‌ها با اعداد متفاوتی در این ضریب مواجه خواهیم بود. استان سیستان و بلوچستان در میان تمامی استان‌های کشور بالاترین ضریب اهمیت کالا‌های خوراکی را داراست، بنابراین چنانچه تورم بیشتر از سمت افزایش قیمت خوراکی‌ها باشد بیش از هر استان دیگری تورم سیستان و بلوچستان تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. کمترین مقدار این ضریب نیز در میان استان‌های کشور به استان تهران تعلق دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد ضریب اهمیت کالا‌های خوراکی در استان‌هایی کم برخوردار و کم درآمد‌تر هستند نسبت به سایر استان‌ها بالاتر است، که در ادامه گزارش به علت این مهم پرداخته شده است.

ضریب اهمیت خوراکی‌ها و فقر
در محاسبه تورم کل از دو شاخص استفاده می‌شود که در یک سو تورم اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات و در سویی دیگر تورم غیر خوراکی‌ها قرار دارد. هر یک از موارد ذکر شده در تعیین تورم دارای ضریب اهمیت هستند، به عبارت دیگر این ضرایب تعیین می‌کنند تورم کل تا چه اندازه متأثر از تغییرات قیمت در این دو گروه خواهد بود. به عنوان مثال هرچه ضریب اهمیت اقلام خوراکی بالاتر باشد با افزایش قیمت خوراکی‌ها یا شوک قیمتی به آن ها، تورم کل بیشتر تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

به طبع در هر یک از استان‌های کشور این ضرایب اعداد متفاوتی را نشان می‌دهند. تفاوت این ضریب میان استان‌ها تحت تاثیر الگو‌های مصرفی خانوار و اینکه هر اینکه از کالا‌ها چه وزنی در سبد مصرفی خانوار دارند تعیین می‌شود، در نتیجه هرچه سهم اقلام خوراکی در سبد مصرفی خانوار بالاتر باشد، ضریب اهمیت خوراکی‌ها هم در محاسبه تورم بالاتر خواهد بود.

مهم‌ترین عامل تعیین کننده الگوی مصرفی خانوارها، درآمد است. به طور میانگین هرچه یه خانواده کم درآمدتر باشد، سهم اقلام خوراکی در سبد مصرفی آن خانواده نسبت به یک خانواده مرفه بیشتر است. احتمالا این ابهام ایجاد می‌شود که اقشار پول دار جامعه که بیشتر برای تغذیه خود هزینه می‌کنند، اما توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است مقدار مطلق هزینه کردن در اینجا مدنظر نیست بلکه نسبتی که خانوار از درآمد خود را صرف خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها می‌کنند اهمیت دارد. احتمالا یک خانواده با درآمد کم مقدار کمتری را نسبت به یک خانواده ثروتمند خرج اقلام خوراکی می‌کند، ولی به یقین سهمی که این هزینه در کل بودجه‌اش دارد بیش از سهم آن در یک خانواده پر درآمد است.

تفاوت در مناطق شهری و روستایی
به طور میانگین روستاییان نسبت به شهر نشینان درآمد کمتری کسب می‌کنند همین عامل باعث شده است تا ضریب اهمیت اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات در مناطق شهری ۲۵ درصد باشد در حالی که همین ضریب در مناطق روستایی کشور نزدیک به ۴۰ درصد برآورد شده است.

در چند ماه گذشته به دلیل سیاست دولت مبنی بر اصلاح یارانه کالا‌های اساسی که به جراحی اقتصادی مشهور شد، قیمت اقلام خوراکی به شدت افزایش یافت، به عنوان مثال روغن تنها در یک ماه تورم ۲۵۰ درصدی را تجربه کرد و قیمتش ۳.۵ برابر شد. بر همین اساس نیز تورم ماهانه خوراکی‌ها در خرداد ماه بالغ بر ۲۵ درصد به ثبت رسید. بر مبنای تحلیلی که در سطور بالاتر گفته شد به علت اینکه تورم بیشتر از سی اقلام خوراکی بوده، تورم در مناطق روستایی بایستی بالاتر به ثبت رسد که این موضوع به طور کامل و چشم گیر رخ داد. تورم ماهانه کل خرداد ماه در مناطق شهری کشور ۱۱.۵ درصد به ثبت رسیده، این در حالیست که همین شاخص در مناطق روستایی کشور ۱۵.۸ درصد برآورد شده است. لازم به ذکر است ۴.۳ درصد اختلاف در بازه زمانی ماهانه بسیار بالا محسوب می‌شود.

بیشترین اهمیت خوراکی‌ها در کدام استان است؟
ضریب اهمیت خوراکی‌ها در تعیین تورم در استان سیستان و بلوچستان بالغ بر ۴۳ برآورد شده، این رقم در میان تمامی استان‌های کشور بیشترین ضریب اهمیت اقلام خوراکی و آشامیدنی محسوب می‌شود. استان‌های کردستان و اردبیل نیز به ترتیب با ضریب اهمیت ۳۷.۱۶ و ۳۷.۰۵ در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. به بیان ساده چنانچه تورم از سمت خوراکی باشد، در این استان‌ها افزایش قیمت‌ها و تورم به نسبت بیشتر از سایر استان‌ها حس خواهد شد.

کمترین ضریب اهمیت خوراکی‌ها نیز در مجاسبه تورم استان تهران است، این رقم در تهران به ۲۰ درصد هم نمی‌رسد، به همین جهت هم در چند ماه گذشته که تورم بیشتر به عت گرانی اقلام خوراکی بوده، تورم استان تهران در زمره کمترین تورم‌های استانی قرار گرفته است. استان‌های اصفهان و البرز نیز پس از تهران در جایگاه بعدی قرار دارند. به طور کلی می‌توان گفت استان‌های با درآمد بالا یا اصطلاحا برخوردار، ضریب اهمیت خوراکی پایین تری نسبت به استان‌های کم برخوردار دارند. همچنین ترکیب جمعیتی استان‌ها که چه درصدی روستایی هستند و چه درصدی شهر نشین نیز در تعیین این ضریب حائز اهمیت است. به عنوان مثال خود شهر مشهد جزء استان‌های تقریبا برخوردار محسوب می‌شود، اما به علت بالا بودن جمعیت روستایی در این استان، ضریب اهیمت خوراکی‌ها نیز حدودا بالاست.

ممکن است این موضوع که زمانی که تورم بیشتر به علت گرانی‌ها باشد، تورم شهر‌هایی مانند تهران کمتر خواهد بود، همواره بر قرار نباشد. چراکه عامل‌های دیگری نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کنند، به عنوان مثال ممکن است همزمان با جهش قیمت خوراکی‌ها تورم در بخش مسکن هم رخ دهد، و همین نکته با توجه به جایگاه و وزن بالای مسکن در سبد مصرفی تهرانی‌ها باعث دیده شدن تورم بالا در تهران باشد.